หายนะของ Venezuela มันเริ่มมาจาก..“ทวงคืนพลังงาน”นี่แหละครับ

โดยมีถึง 297,740 ล้านบาร์เรล (ซาอุฯเป็นอันดับสอง มี 268,350 ล้านบาร์เรล) ซึ่งถ้าคิดตามกำลังผลิตปัจจุบัน (วันละ 2.2 ล้านบาร์เรล) เท่ากับว่ามี Proven Reserve ใช้ได้ไปถึง 330 ปีเลยทีเดียว (นี่ขนาดยังไม่นับ possible & probable reserve อีกนะครับ) ถามว่าเค้าจะเก็บเอาไว้ให้ลูกหลานโดยไม่ยอมเชื่อตามคนอื่น ว่าโลกจะเลิกใช้น้ำมันเป็นแหล่งพลังงานหลักภายในไม่กี่สิบปีนี้ยังงั้นหรือ

เปล่าหรอกครับ ที่เค้าไม่ผลิตมากๆ ก็เพราะไม่มีศักยภาพ ไม่มีเทคโนโลยี ไม่มีการลงทุน และไม่มีประสิทธิภาพ(ทำให้ต้นทุนจะแซงราคาน้ำมันอยู่แล้ว) รับรองว่าในร้อยปีข้างหน้าลูกหลานต้องมาก่นด่าว่า “มึงเก็บไอ้โคลนเหลวๆ ไร้ค่าพวกนี้ไว้ให้กูทำไม”

ย้อนหลังไปเมื่อเพียงแค่ไม่กี่สิบปีก่อน เมื่อน้ำมันกลายเป็นแหล่งพลังงานที่สำคัญที่สุดแซงถ่านหิน เวเนซูเอล่าได้เป็นตัวตั้งตัวตีร่วมกับอีกสี่ประเทศอาหรับจัดตั้ง OPEC ขึ้นมาในปี 1960 และร่วมมือสร้าง Oil Embargo ทำให้เกิดวิกฤติราคาน้ำมัน (Oil Shocks) ขึ้นสองช่วง (1973-74 และ1979-80) ราคาน้ำมันตลาดโลกขึ้นจาก 3 ดอลลาร์ต่อบาร์เรล์เป็นเกือบ 40 ดอลลาร์ต่อบาร์เรลปั่นป่วนไปทั่วโลก แต่ประเทศผู้ผลิตน้ำมันส่งออกกลายเป็นประเทศร่ำรวยกันเป็นแถว

สำหรับเวเนซูเอล่า ในช่วงต้นทศวรรษ 1970 เคยผลิตปิโตรเลียมได้ถึงวันละ 3.8 ล้านบาร์เรลเท่าๆ กับซาอุดิอาระเบีย และจากการที่ราคาน้ำมันเพิ่มขึ้นอย่างรวดเร็ว ทำให้รายได้ประชาชาติต่อคนเพิ่มพรวดเกือบห้าเท่าตัวจาก 920 ดอลลาร์ในปี 1970 มาเป็น 4,375 ดอลลาร์ในปี1980 กลายเป็นประเทศพัฒนาแล้ว และร่ำรวยที่สุดในอเมริกาใต้เลยทีเดียว (ปี 1980 ไทยมี GDP 682 ดอลลาร์/คน บราซิลมี 1,923 ดอลลาร์/คน)

พอร่ำรวยก็เริ่มเหิมเกริม เกิดกระบวนการ “ทวงคืนพลังงาน” โดยในปี 1976 ประธานาธิบดี Carlos Andre Perez ก็ได้จัดตั้ง “บรรษัทพลังงานแห่งชาติเวเนซูเอลา” Petr?leos de Venezuela, S.A. (PDVSA) ขึ้นแล้วเริ่มยึดคืนกิจการน้ำมันจากทุนพลังงาน โดยเฉพาะจากต่างชาติ ให้รัฐเข้าเป็นเจ้าของและก็เป็นผู้บริหารเองทั้งหมด ซึ่งในระยะแรกๆ ก็ยังใช้ระบบและผู้บริหารชาวเวเนฯที่เดิมเคยทำงานให้กับบริษัทน้ำมันข้ามชาติทั้งหลายบริหารต่อไป ทำให้ประสิทธิภาพต่างๆ ก็ยังพอไปได้ดีอยู่

แต่พอนานๆ เข้าก็เหมือน “รัฐวิสาหกิจ” ทั้งหลายในแทบทุกแห่ง ที่ประสิทธิภาพไม่ใช่เป้าหมายสำคัญ มีการเพิ่มคนที่เป็นพรรคพวกเข้าไปเยอะแยะ (มีข่าวว่ายุคชาเวซมีการเอาพวก NGOs เข้าไปทำงานใน PDVSA เพื่อกินเงินเดือนเยอะเลย) การลงทุนมีน้อยและไม่ได้ผล ต้นทุนการผลิตเลยสูงขึ้นๆ ในขณะที่ผลผลิตลดลง มีรายงานการศึกษาว่าจากเดิมช่วง 1976-1992 PDVSA เคยมีต้นทุนแค่ 21% นำเงินส่งรัฐสูงถึง 79% ของรายได้ แต่พอมาช่วง 1993-2000 ต้นทุนกลับพุ่งสูงถึง 64% เหลือเงินให้รัฐแค่ 36% ทั้งๆ ที่ราคานำมันเฉลี่ยสูงขึ้นตั้งเยอะ

...นี่แหละครับ “บรรษัทพลังงานแห่งชาติ” PDVSA ที่เคยเป็นต้นแบบของนักทวงคืนชาวไทย

พอนักสังคมนิยมเต็มตัว Hugo Chavez ขึ้นเป็นประธานาธิบดีในช่วง 1999-2013 เวเนซูเอล่าก็กลายเป็นสังคมนิยมเต็มตัวตามแบบอย่างลูกพี่ใหญ่ ฟิเดล คาสโตรแห่งคิวบารัฐยึดกิจการอื่นๆ มาทำเองมากมาย และใช้รายได้จากน้ำมันทำโครงการประชานิยมต่างๆ รวมทั้งอุดหนุนราคาน้ำมันให้ประชาชนใช้ลิตรละไม่ถึง 5 บาท จนชาเวซได้รับความนิยมสูงสุดได้รับเลือกตั้งใหม่ด้วยคะแนนร่วม 60% อีกสามครั้ง จนตายคาตำแหน่งด้วยวัยเพียง 58 ปี

ในช่วง 2002 พนักงาน PDVSA ที่ทนการแทรกแซงไม่ไหว ประท้วงหยุดงานร่วมสองเดือน แต่ในที่สุดรัฐบาลก็ชนะ และ Chavez ก็เลยไล่พนักงานออก 19,000 คน แล้วแทนที่โดยพวกสมุนที่จงรักภักดีที่มี NGOs ปนอยู่ไม่น้อย และนั่นก็เลยทำให้ประสิทธิภาพยิ่งเสื่อมลงๆ

มาถึงวันนี้ จากการที่บริหารอย่างไม่มีประสิทธิภาพ ขาดเทคโนโลยี ไม่มีการลงทุนที่เหมาะสม การผลิตน้ำมันที่เป็นแหล่งรายได้สำคัญที่สุดของประเทศตกต่ำลงมากและต้นทุนสูงมาก เวเนซูเอล่าผลิตน้ำมันได้เพียงวันละ 2.2 ล้านบาร์เรล (จากแผนที่เคยประกาศว่าจะผลิต 5 ล้าน/วัน) ทั้งๆ ที่มีปริมาณสำรองล้นเหลือ และเคยผลิตได้ถึง 3.5 ล้านต่อวันเมื่อ1970 (ซาอุฯที่เคยผลิตเท่ากันเมื่อสี่สิบปีก่อน วันนี้ผลิตวันละ 10.0 ล้าน นี่แบบยั้งๆ เกรงใจตลาดแล้วนะครับ)

สำหรับเศรษฐกิจทั้งระบบยิ่งไม่ต้องพูดถึง ทุกอย่างหยุดชะงัก เงินสำรองต่างประเทศเกลี้ยงคลัง ไม่สามารถจ่ายค่าสินค้านำเข้า ค่าเงินลดฮวบฮาบ จากที่เคยเป็นแค่ 6.3VEF ต่อ 1 ดอลลาร์ เมื่อ 5 ปีก่อน ตอนนี้ซื้อขายกันในตลาดมืดถึง 1,000VEF ต่อ 1 ดอลลาร์ เงินเฟ้อปีละหลายร้อยเปอร์เซ็นต์ เศรษฐกิจติดลบไปร่วม 10% ในสองปี ที่แย่กว่าก็คือ สินค้าอุปโภคบริโภค ทั้งยารักษาโรค ขาดแคลนสุดๆ ประชาชนต้องอดอยากลำบากแสนสาหัส เกิดจลาจลแย่งอาหารกันไปทั่ว

นี่แหละครับ เริ่มต้นจากทวงคืนพลังงาน บรรษัทพลังงานแห่งชาติเอาคนไม่เป็นมาบริหาร สังคมนิยมประชานิยม สุดท้ายมันก็พัง กลายเป็น “ประเทศที่ล้มเหลว” Failed Nation สมบูรณ์แบบ

แต่คงไม่เป็นไรกระมังครับ ถ้าเค้าเรียกร้องทวงคืนพลังงาน ตั้ง “บรรษัทพลังงานแห่งชาติ” สำเร็จ ในระยะสั้นคงยังไม่มีปัญหา อย่างน้อยเค้าก็ต้องพยายามลดราคาน้ำมันเอาใจกองเชียร์ ทำให้เราได้ใช้ของถูกไปด้วย อย่างเวเนซูเอล่า กว่าจะพังพาบก็ยื้อไปได้ตั้งสี่สิบปี (แต่อย่าลืมว่าเค้ามีสำรองสามร้อยปี ของเรามีแค่เจ็ดปีนาครับ) ถ้าไทยยื้อได้สี่สิบปี ตอนนั้นผมก็อายุร้อยสอง คงไม่เดือดร้อนมาก ถ้าจะต้องอดตายหรือขาดยารักษาในตอนนั้น ก็ขอให้ลูกหลานโชคดีก็แล้วกันนะครับ