ผิดเพราะขึ้นต้นผิด

เพราะไม่ใช่เฉพาะนกที่บินได้ ยังมีอีกหลายอย่างที่บินได้ ถ้าเป็นการกำหนดนโยบายของประเทศ แล้วเริ่มต้นด้วยข้อสรุปตั้งต้นที่ไม่มีหลักฐานที่ยืนยันความถูกต้องได้ นโยบายที่กำหนดไว้มักจะพังมากกว่าจะประสบความสำเร็จ

ในการอภิปรายในที่ประชุมระดับชาติ เราก็ยังเห็นการสรุปแบบผิดๆ แบบที่ใครๆ ก็ฟังไม่ขึ้น แต่คนเหล่านั้นกลับอภิปรายอย่างมั่นอกมั่นใจในข้อสรุปของพวกเขา ปักหลักอยู่กับข้อสรุปของตนเอง และต่อต้านข้อสรุปที่แตกต่างอย่างไม่ลืมหูลืมตา เขาสรุปผิด เพราะเขาเชื่อมั่นในหลักฐานที่ไม่เป็นจริง เขาเชื่อมั่นในข้อสรุปตั้งต้นที่ผิด จากนั้นข้อสรุปที่เป็นผลมาจากการตั้งต้นที่ผิด ก็จะกลายเป็นจุดตั้งต้นของข้อสรุปใหม่ๆ ที่ผิดต่อเนื่องกันเป็นลูกโซ่ จึงอธิบายได้ว่าทำไมบางนโยบายจึงผิดซ้ำซากไปจนกระทั่งมีการปรับเปลี่ยนผู้บริหารคนใหม่มาทำหน้าที่แทน ความผิดซ้ำซากนั้นจึงจะหมดไป เพราะคนใหม่ไม่ได้ขึ้นต้นด้วยข้อสรุปตั้งต้นแบบเดียวกับคนเก่า ดังนั้นในหลายวงการจึงมีการกำหนดให้ผู้บริหารมีวาระอย่างจำกัด สี่ปีบ้างแปดปีบ้าง  ส่วนหนึ่งก็เพื่อป้องกันไม่ให้จมอยู่กับข้อสรุปตั้งต้นที่ผิดพลาดอย่างต่อเนื่องยาวนานเกินไปจนพังพินาศไปทั้งองค์กร

คนที่จะยอมเชื่อว่า เครื่องบินคือนกประเภทหนึ่งได้อย่างมั่นอกมั่นใจ คือคนที่ปักใจเชื่อว่านกเท่านั้นที่บินได้ ถ้าเป็นคนเมื่อสามสี่ร้อยปีก่อนอาจจะเชื่อเช่นนั้นจริง ๆ เพราะไม่มีเครื่องบินในสมัยนั้น การปักใจเชื่อในข้อสรุปที่ผิดนั้น อาจมาจากการติดกับดักของความต่อเนื่อง คือเชื่อว่าไม่ว่าอะไรจะเปลี่ยนแปลงไปอย่างไร ข้อสรุปของฉันจะยังถูกต้องเสมอ ซึ่งแก้ไขได้โดยการเปิดหูเปิดตา คบค้าสมาคมกับคนที่แตกต่างจากตนเองให้มากขึ้น เปิดใจให้มากขึ้น และอย่าสรุปว่าใครเป็นอย่างไรโดยขึ้นต้นจากข้อสรุปที่ผิดพลาดซ้ำเข้าไปอีก เพราะเราจะสรุปทันที ว่าถ้าไม่ใช่พวกฉัน แกคือพวกของคนนั้น แล้วปิดหูปิดตาไม่ฟังอะไรจากคนที่เห็นต่าง เลยติดกับดักความต่อเนื่องหนักเข้าไปอีก

อีกหนทางหนึ่งในการหลุดพ้นจากการสรุปจากการขึ้นต้นที่ผิดพลาด คือลองนึกดูว่าข้อสรุปตั้งต้นอาจจะเป็นอย่างอื่นดูบ้าง ขึ้นต้นว่าการกู้เงินทำให้เศรษฐกิจเติบโต ตามมาด้วยใครๆ เขาก็กู้กันหมด ดังนั้นจึงสรุปว่าฉันก็ต้องกู้เหมือนกัน ซึ่งถ้าขึ้นต้นเป็นอย่างอื่นว่า มีการกู้เงินแล้วเศรษฐกิจก็ไม่ดีขึ้น ตามมาด้วยบางคนก็กู้ บางคนก็ไม่กู้ ข้อสรุปจะเปลี่ยนไปเลยว่าฉันอาจจะกู้ในบางสถานการณ์เท่านั้น  ซึ่งก่อนจะวางแผน จะลงมือทำอะไรก็จะรอบคอบมากขึ้นกว่าการสรุปที่ขึ้นต้นจากข้อสรุปเบื้องต้นแบบเดิม ถ้าจะให้ดีไปกว่านั้น ก่อนจะปักใจเชื่อข้อสรุปตั้งต้นใดๆ ให้ลองดูว่าสามารถพิสูจน์ว่าข้อสรุปนั้นเป็นจริงแน่ ๆได้หรือไม่ ถ้ายังพิสูจน์โดยมีหลักฐานที่ปราศจากข้อสงสัยใด ๆไม่ได้ ให้คิดไว้ก่อนว่าการสรุปใดๆ จากข้อสรุปตั้งต้นนั้นอาจจะถูกหรือผิดก็ได้ จะได้เปิดใจยอมรับทางเลือกอื่นๆ ได้ง่ายขึ้น ไม่ยึดมั่นผูกพันตนเองกับข้อสรุปตั้งต้นนั้นมากเกินไป

ถ้าทำใจปลดปล่อยข้อสรุปตั้งต้นที่เชื่อกันมายาวนานไม่ได้ ให้พยายามขยายข้อสรุปตั้งต้นให้กว้างขึ้น เพราะข้อสรุปของแต่ละคนมาจากประสบการณ์ที่พบเจอ เจอมาต่างกันจะสรุปต่างกันในเรื่องเดียวกัน ไปเที่ยวเกาะในช่วงอากาศดีๆ ก็สรุปว่าไปเที่ยวเกาะแล้วจะมีความสุข อีกคนหนึ่งไปเที่ยวในช่วงมรสุมก็สรุปว่าไปเที่ยวเกาะแล้วค่อนข้างอันตราย สองคนมาคุยกันก็จะหาข้อสรุปไม่ได้ถ้าตั้งต้นจากความเชื่อของตนเอง แต่ถ้าเปลี่ยนเป็นสรุปว่าไปเที่ยวเกาะในช่วงอากาศดีจะมีความสุข ทั้งสองคนก็ได้ข้อสรุปที่ยอมรับได้ เราจะได้ข้อสรุปที่สามารถเข้าใจตรงกัน หากเราไม่ขึ้นต้นด้วยข้อสรุปตั้งต้นที่ถูกสำหรับตัวเรา แต่ผิดสำหรับอีกหลายคน.