การบ่มเพาะทายาท สืบทอดธุรกิจของครอบครัว

การที่ธุรกิจครอบครัวซึ่งเป็นลักษณะส่วนใหญ่ของธุรกิจเอสเอ็มอีจะสามารถเติบโตต่อไปได้อย่างแข็งแกร่งและยั่งยืนในระยะยาว ความสำเร็จในการสืบทอดธุรกิจจากรุ่นสู่รุ่นที่ประสบความสำเร็จและได้รับการยอมรับจากสมาชิกส่วนใหญ่หรือทั้งหมดในครอบครัวเป็นปัจจัยสำคัญที่สุดในการดำรงรักษาความเป็นเจ้าของและอำนาจตัดสินใจธุรกิจให้คงอยู่เป็นของครอบครัวต่อไปอย่างต่อเนื่อง

การขยายตัวของขนาดของครอบครัว ทำให้มีสมาชิกในครอบครัวมีจำนวนมากขึ้นตามเวลา รวมถึงการเข้ามาของคู่สมรสที่เข้ามาร่วมเป็นสมาชิกของครอบครัวทั้งโดยพฤตินัยและนิตินัย ทำให้ภาระของผู้นำของธุรกิจครอบครัวในรุ่นปัจจุบันที่จะต้องตัดสินใจเลือกทายาทธุรกิจที่จะเข้ามาทำหน้าที่เป็นผู้นำธุรกิจในรุ่นต่อไปเป็นเรื่องยุ่งยากอีกเรื่องหนึ่งที่มีความสำคัญต่อความต่อเนื่องของธุรกิจของครอบครัวในอนาคต

สำหรับธุรกิจครอบครัวที่มีการจัดทำ “ธรรมนูญครอบครัว” การกำหนดตัวทายาทธุรกิจที่จะทำหน้าที่เป็นผู้นำธุรกิจในรุ่นต่อไป ก็จะไม่ค่อยมีปัญหามากนัก เนื่องจากจะดำเนินไปตามทิศทางและนโยบายที่ธรรมนูญครอบครัวกำหนดไว้ แต่การจัดทำธรรมนูญครอบครัว ก็มักจะพบว่ามีการจัดทำขึ้นก็แต่เฉพาะกับครอบครัวที่มีธุรกิจขนาดใหญ่เท่านั้น สำหรับธุรกิจครอบครัวในขนาดเอสเอ็มอี เรื่องของธรรมนูญครอบครัว เป็นเรื่องที่หาได้ค่อนข้างยาก ไม่ได้รับความสนใจ หรืออาจแทบจะไม่เคยรับทราบมาก่อนเสียด้วยซ้ำ

มีการศึกษาวิจัยเกี่ยวกับเรื่องวิธีการที่ผู้นำของธุรกิจครอบครัวในรุ่นปัจจุบัน มักจะนำมาใช้ในการบ่มเพาะลูกหลานที่เป็นสมาชิกครอบครัวเพื่อให้เตรียมตัวสำหรับการเข้ามารับหน้าที่เป็นผู้นำธุรกิจในรุ่นต่อไป และเป็นวิธีการที่ประสบความสำเร็จทำให้ธุรกิจสามารถสืบทอดและดำรงความเป็นธุรกิจของครอบครัวในรุ่นต่อไปได้อย่างต่อเนื่อง

แนวทางที่นำมาใช้ อาจสรุปได้สั้น ๆ โดยสังเขป ได้ดังต่อไปนี้

การสนับสนุนให้การศึกษาถึงระดับมหาวิทยาลัย พื้นฐานการศึกษาของทายาทธุรกิจถือได้ว่าเป็นพื้นฐานสำคัญส่วนแรกที่ผู้นำธุรกิจครอบครัวรุ่นปัจจุบันต้องกำหนดไว้ตั้งแต่แรก สิ่งที่ต้องตัดสินใจก็คือ จะให้ทายาทได้รับความรู้จากการศึกษาในสาขาที่เกี่ยวข้องโดยตรงกับธุรกิจของครอบครัว หรือจะเป็นสาขาทั่วไปที่ไม่เกี่ยวข้องกับธุรกิจก็ได้ เพื่อเปิดทรรศนะนคติของทายาทให้กว้างไกลขึ้นในระดับปริญญาตรี

การสนับสนุนเพิ่มทักษะด้านธุรกิจ การให้โอกาสทายาทธุรกิจได้มีทักษะในการทำธุรกิจ อาจเริ่มได้ตั้งแต่อายุยังน้อย เช่น การให้โอกาสสัมผัสกับการทำธุรกิจโดยติดตามหัวหน้าครอบครัวไปที่สถานประกอบการธุรกิจ การให้ลองทำงานเล็ก ๆ น้อย ๆ เช่น การรับส่งเอกสาร ซึ่งจะช่วยทำให้เห็นภาพของระบบ ขั้นตอน และกระบวนการทำธุรกิจ หรือการให้โอกาสทายาทมาสัมผัสกับการทำธุรกิจจริงในช่วงปิดเทอม ในลักษณะของการฝึกงานในธุรกิจของครอบครัว เป็นต้น

นอกจากนี้อาจสนับสนุนให้ทายาทธุรกิจทำงานในบริษัทอื่นก่อนที่จะเข้ามาทำงานในบริษัทของครอบครัว วิธีนี้เป็นที่นิยมค่อนข้างแพร่หลายในปัจจุบัน การเข้าทำงานในบริษัทอื่นเพื่อสร้างประสบการณ์จริง และเพิ่มมุมมองและวิสัยทัศน์ต่อโอกาสใหม่ในการทำธุรกิจ

การสนับสนุนให้ออกไปสร้างธุรกิจใหม่ขึ้นเอง ในกรณีที่ทายาทมีศักยภาพทางธุรกิจสูง และเห็นโอกาสแห่งความสำเร็จกับธุรกิจในอนาคต โดยผู้นำธุรกิจรุ่นปัจจุบันของครอบครัว จะต้องคัดเลือกทายาทคนอื่น ที่อาจมีศักยภาพน้อยกว่า มาทำหน้าที่ผู้นำธุรกิจของครอบครัวรุ่นต่อไป ภายใต้การให้คำแนะนำของผู้นำรุ่นปัจจุบัน ที่ต้องยอมเสียสละยืดเวลาการเกษียณอายุการทำงานของตนเองออกไปอีกเล็กน้อยตามสถานการณ์

จะเห็นได้ว่า การหาวิธีบ่มเพาะทายาทธุรกิจของครอบครัวรุ่นต่อไป มีความเป็นไปได้ในหลายวิธี ผู้นำธุรกิจในรุ่นปัจจุบัน จะต้องตัดสินใจเลือกวิธีที่เป็นไปตามทัศนคติ ความเชื่อ คุณค่าร่วม และวัฒนธรรมที่เป็นที่ยึดถือของครอบครัวต่อๆ กันมา

ทั้งนี้เพื่อความสำเร็จในการส่งต่อการดำเนินธุรกิจและดำรงความเป็นธุรกิจของครอบครัวต่อไปได้อย่างยั่งยืน