ถูกลวงตาจนหมดความสุข ​​

คือหัวใจของความสุข อย่างไรก็ดี ถ้าเดินทางไปสู่จุดหมายเหล่านี้อย่างปราศจากเครื่องมือในการคิดและทัศนคติที่เหมาะสมแล้วก็อาจสะดุดหกล้มหัวแตกหรือตกเขาตายก่อนก็เป็นได้ วิธีคิดแบบหนึ่งที่ช่วยไม่ให้ตกม้าตายก็คือ การรู้จักสิ่งที่เรียกว่า Focusing Illusion (การเน้นความสนใจจนเกิดภาพลวงตา)

เครื่องมือในการคิดและการมีทัศนคติที่เหมาะสมอาจเรียกรวมกันว่าmental toolkitหรือoperating system for life มันเป็นวิธีการที่จะนำไปสู่ชีวิตที่ดีตามที่ต้องการได้ Rolf Dobelli เขียนไว้ในหนังสือชื่อ The Art of theGood Life (2017) ถึงเรื่อง mental toolkit ซึ่งหนึ่งในนั้นคือการตระหนักถึงFocusing Illusion (FI)

เมื่อเรานึกเปรียบเทียบสภาพการจราจรของกรุงเทพฯกับลำพูนแล้ว ยิ่งคิดก็ยิ่งอยากย้ายไปอยู่ลำพูน ถ้าหมกมุ่นกับความคิดนี้มากๆ ก็อาจย้ายไปอยู่ลำพูนที่น่าอยู่มากเนื่องจากได้เน้นคิดแต่เรื่องการจราจร โดยมิได้คำนึงถึงโอกาสในการทำมาหากินที่ต่างกันระหว่างเมืองใหญ่และเมืองเล็กจนอาจลำบากในภายหลังได้

Daniel Kahneman นักจิตวิทยาผู้ได้รับรางวัลโนเบิล สาขาเศรษฐศาสตร์ ในปี 2002 อธิบายลักษณะการคิดแบบที่เรียกว่า FI ว่า “ไม่มีอะไรในชีวิตที่สำคัญเท่ากับสิ่งที่เราคิดว่ามันเป็นในขณะที่เรากำลังคิดถึงมันอยู่” กล่าวคือยิ่งเราเน้นคิดแบบแคบๆ ในเรื่องหนึ่งของการดำรงชีวิตมันยิ่งมีความแรงมากขึ้น ดังเช่นเรื่องการจราจรข้างต้น

อย่างไรก็ดี เมื่อเราคำนึงถึงภาพรวมทั้งหมดของการดำรงชีวิตและการทำมาหากินข้ามระยะเวลานานๆ แล้ว เราก็จะเห็นชัดว่าสภาพการจราจรเป็นเพียงปัจจัยตัวหนึ่งที่เล็กอย่างยิ่งสำหรับการมีความสุขโดยรวมในชีวิต

คนที่หวือหวาในเรื่องความคิดและให้ความสำคัญแก่เรื่องความรักมากเกินไปอาจโดน FI เล่นงาน เช่นเห็นว่าการได้บุคคลหนึ่งมาเป็นคนรักเป็นสิ่งสำคัญสุดในชีวิต ดังนั้นจึงทุ่มเททุกอย่างโดยไม่คำนึงถึงภาพรวมว่าคุณภาพชีวิตของตนเองนั้นมาจากหลายปัจจัย การได้เธอผู้นั้นเป็นเพียงหนึ่งปัจจัยเล็กๆ เท่านั้นในการมีชีวิตที่ดี

การรู้จักเข้าใจ FI และเอาชนะมันได้ จึงเป็นกุญแจสำคัญสู่การมีชีวิตที่ดี โดยทำให้รอดพ้นจากการตัดสินใจบางอย่างที่โง่เขลา

การให้ความสนใจแก่สิ่งหนึ่งอย่างยิ่งในช่วงเวลาหนึ่ง โดยคิดว่ามันสำคัญที่สุดจะทำให้มองข้ามการพิจารณาภาพรวมที่คล้ายกับการถ่ายรูปจากระยะทางไกลและกว้าง การมิได้พิจารณาปัจจัยอื่นๆ ที่มีอีกมากมายมาเปรียบเทียบจะทำให้เกิดจุดบอดในการตัดสินใจ

เด็กเล็กๆ จะร้องแทบบ้านแตกหากไปแย่งของเล่นจากมือทั้งๆ ที่มีของเล่นอีกหลายชิ้น เหตุที่เป็นเช่นนี้ก็เพราะเขาให้ความสนใจแต่ของเล่นที่อยู่ตรงหน้าในขณะนั้นว่าเป็นสิ่งสำคัญอย่างยิ่ง ผู้ใหญ่ก็ทำตัวราวกับเด็กได้ ถ้าโกรธแค้นเมื่อมีคนบีบแตรไล่หลังโดยคิดว่าเป็นสิ่งสำคัญที่สุดในขณะนั้น แต่ถ้าหากหันเหความสนใจไปสู่เสียงเพลงจากวิทยุหรือคิดแบบเห็นใจว่าเขาคงมีเรื่องรีบด่วนต้องรีบไปภาพยนตร์เรื่องที่ไปดูในคืนนั้น ก็คงสนุกสนานเพราะไม่มีอาการขุ่นใจ

บางคนโต้เถียงอย่างเอาเป็นเอาตายกับเจ้าหน้าที่โรงแรมเมื่อไม่ได้ห้องพักที่เห็นวิวทะเล ทั้งที่สิ่งสำคัญของการนอนโรงแรม คือการพักผ่อนท่ามกลางความสะอาด ความสะดวกสบาย ฯลฯ ทะเลนั้นแค่เดินลงมาและชะโงกดูก็เห็นทะเลเต็มตาสุดลูกหูลูกตา แต่บางคนก็เห็นสิ่ง “เล็กน้อย” เช่นนี้(แต่เป็น “เรื่องใหญ่” สำหรับเขาเพราะ FI โดยเห็นว่าถ้าไม่ได้เห็นทะเลจากห้องนอนแล้ว การท่องเที่ยวครั้งนี้ล้มเหลวทั้งที่จริงแล้วความสำเร็จจากการท่องเที่ยวประกอบด้วยหลายปัจจัย)เป็นเรื่องไม่สำคัญ

ถ้าจะเอาชนะ FI ก็ต้องมองชีวิตเสมือนมีเลนซ์ไกลและกว้างโดยมองว่า การถูกคน บีบแตรไล่ ความผิดหวังจากความรัก การไม่เห็นทะเลจากห้องพัก ฯลฯ มันเป็นเพียงจุดเล็กๆ ที่เกิดขึ้นเพียงชั่วขณะหนึ่งในชีวิตเท่านั้น การคิดแบบนี้จะทำให้ไม่เป็นคนที่ฝรั่งเรียกว่า petty คือให้ความสนใจกับเรื่องเล็กๆ ที่ไร้สาระ เห็นเรื่องเล็กๆ ที่ไร้ความหมายเป็นเรื่องใหญ่ คนpetty จะไม่สามารถเป็นผู้นำที่ดีได้ทั้งในระดับครอบครัวและองค์กร

ชีวิตที่ดีจะเกิดขึ้นได้จากการมีวิธีคิดแบบมองผ่านเลนซ์ที่เห็นภาพกว้างและไกลโดยเข้าใจเรื่อง FI และเอาชนะมันได้

สิ่งลวงตามมีอยู่มากมายในโลกมนุษย์ ทั้งสิ่งที่บางคนทำขึ้นเพื่อหลอกลวงเราและสิ่งที่เกิดขึ้นด้วยตัวของเราเองสิ่งสำคัญที่จะทำให้มนุษย์มีชีวิตที่ดี ก็คือการพยายามเลือกค้นหาสิ่งที่เป็นความจริงของชีวิตออกจากสิ่งลวงตาอย่างระแวดระวังและอย่างไม่หยุดยั้ง