'จำได้' ไม่เท่า 'คิดเป็น'

'Knowledge is Power' เป็นถ้อยคำที่เราใช้กันมานานนับตั้งแต่ Sir Francis Bacon ใช้มันเป็นคนแรกในปี ค.ศ. 1597 ในหนังสือของท่านชื่อ Meditationes Sacrae and Human Philosophy

แต่ 'ความรู้' หมายถึงอะไร เพราะถ้าความรู้ของคนๆ หนึ่งมีเพียงแค่การจดจำข้อมูลจำนวนมากได้แต่คิดไม่เป็น ความรู้นั้นก็ไม่ได้ก่อให้เกิดอำนาจหรือคุณประโยชน์เท่าใดนัก

ความรู้ที่จะก่อให้เกิดอำนาจหรือคุณประโยชน์อย่างแท้จริงนั้นต้องเป็นการ “คิดเป็น” หรือเป็นความรู้ที่ทำให้ 'คิดเป็น' 

David J. Schwartz ได้ตั้งคำถามและให้คำตอบในหัวข้อ How much is a fact-man worth? ไว้ในหนังสือขายดี The Magic of Thinking Big ว่า มูลค่าของคนที่จดจำข้อมูลไม่ว่าจะสำคัญเพียงใดไว้ได้จำนวนมากนั้นก็คงจะไม่มากไปกว่าราคาของสารานุกรม (Encyclopedia) ดีๆ ชุดหนึ่ง

เคยมีคนถามอัลเบิร์ต ไอน์สไตน์ว่า 'ใน 1 ไมล์มีกี่ฟุต' 
ไอน์สไตน์ตอบว่า

'ผมไม่รู้หรอก ทำไมผมจะต้องไปจดจำข้อมูลที่ผมสามารถหาได้ใน 2 นาทีให้รกสมอง'

ด้วยเทคโนโลยีในปัจจุบันการหาข้อมูลไม่ว่าในเรื่องใดๆ แทบจะกล่าวได้ว่าเป็นไปได้ทั้งสิ้น และในเวลาที่รวดเร็วกว่าในยุคของไอน์สไตน์มาก จึงทำให้การจดจำข้อมูลได้ ยิ่งลดความสำคัญลงไปอย่างเห็นได้ชัด

ในการทำงานเป็นที่ปรึกษากฎหมายทำให้ผมได้มีโอกาสทำงานและเข้าร่วมประชุมกับนักธุรกิจและผู้บริหารระดับแนวหน้าจำนวนมาก ซึ่งผมก็จะใช้โอกาสนั้นสังเกตและศึกษาวิธีทำงานตลอดจนกระบวนการ “คิดเป็น” ของบุคคลเหล่านี้มาโดยตลอด เพราะเป็นประโยชน์ต่อการพัฒนาตนเองของผมเป็นอย่างมาก

คุณปรารถนา มงคลกุล เป็นผู้บริหารระดับสูงคนหนึ่งที่ผมได้มีโอกาสร่วมงานด้วยในหลายโอกาสมาเป็นเวลานาน

คุณปรารถนาเป็นคนที่ 'คิดเป็น' จึงสามารถนำข้อมูลจากแหล่งต่างๆ และประสบการณ์ส่วนตัวมาใช้ให้เป็นประโยชน์ในการทำงานได้อย่างเต็มที่
ในช่วงที่ผมเป็นกรรมการของบริษัท ไมเนอร์ อินเตอร์เนชั่นแนล จำกัด (มหาชน) ผมได้มีโอกาสฟังการนำเสนอและวิเคราะห์ข้อมูลทางการเงินของคุณปรารถนาในฐานะ CFO ของบริษัทหลายครั้ง และเมื่อคุณปรารถนาลาออกมาทำงานเป็นมืออาชีพในฐานะที่ปรึกษาอิสระด้านกลยุทธ์และการเงิน ผมก็ได้ทำงานร่วมกับคุณปรารถนาอีกในการนำบริษัท แม็คกรุ๊ป จำกัด (มหาชน) เข้าเป็นบริษัทจดทะเบียนในตลาดหลักทรัพย์แห่งประเทศไทย และเมื่อเร็วๆ นี้ผมก็ได้ทำงานร่วมกับคุณปรารถนาอีกเกี่ยวกับสัญญาที่การท่าเรือแห่งประเทศไทยทำไว้กับภาคเอกชน เนื่องจากคุณปรารถนาได้รับการแต่งตั้งให้เป็นกรรมการของการท่าเรือแห่งประเทศไทย

ในทุกงานที่ผมได้มีโอกาสทำร่วมกับคุณปรารถนานั้น คุณปรารถนาได้ใช้ความสามารถในการ 'คิดเป็น' แก้ปัญหาและผลักดันงานให้คืบหน้าไปได้อย่างมีประสิทธิภาพเสมอมา

การ 'คิดเป็น' นั้นยากกว่าการ 'จำได้' อย่างแน่นอน แต่การสอนคนให้ 'คิดเป็น' นั้นเป็นเรื่องที่ยากยิ่งกว่าอย่างเทียบกันไม่ได้

ด้วยเหตุนี้เอง การเรียนการสอนในระบบการศึกษาโดยทั่วไปทั้งในประเทศไทยและต่างประเทศจึงเกิดผลเพียงทำให้นักศึกษา 'จำได้' แต่การ 'คิดเป็น' กลายเป็นเรื่องของความสามารถเฉพาะบุคคล ซึ่งการศึกษาในระบบช่วยได้ไม่มากนัก

อย่างไรก็ตาม ผมเชื่อว่าการ 'คิดเป็น' นั้นสามารถสร้างได้ด้วยการกล้าที่จะคิดตั้งปัญหาและแสวงหาคำตอบรวมทั้งเหตุผล (เพียงแค่ตั้งปัญหาอย่างเดียวไม่ได้) ให้กับทุกๆ เรื่องที่เข้ามาเกี่ยวข้องในชีวิตและการทำงาน ไม่ว่าจะเป็นเรื่องใหม่หรือเรื่องที่เป็นที่ยอมรับกันโดยทั่วไปแล้ว และหมั่นฝึกฝนไปเรื่อยๆ จนกระทั่งการ 'คิดเป็น' กลายเป็นสามัญสำนึก (Common Sense)

Knowledge is power – when you use it constructively. It’s how you use your brain that counts. Manage your brain instead of worrying about how much IQ you’ve got. (The Magic of Thinking Big เขียนโดย David J. Schwartz)