ถอดบทเรียน 'เศรษฐกิจเกาหลีใต้' แนะแนวทางไทยสู่สมาชิก OECD
ถอดบทเรียน "เศรษฐกิจเกาหลีใต้" สมาชิก OECD ที่เคยเป็นเหมือนฝาแฝดไทย เกาหลีถือเป็นตัวอย่างที่ดีที่ไทยสามารถนำแนวทางการพัฒนาเศรษฐกิจไปปรับใช้ในระหว่างการเข้าสู่กระบวนการเป็นสมาชิก OECD
ไทยกำลังอยู่ระหว่างการดำเนินงานเพื่อเข้าร่วมเป็นสมาชิกองค์การเพื่อความร่วมมือทางเศรษฐกิจและการพัฒนา หรือ "OECD" หลังจากคณะมนตรี OECD มีมติเอกฉันท์เชิญไทยเข้าสู่กระบวนการหารือเมื่อวันที่ 17 มิ.ย.2024
OECD มีความสำคัญต่อการปรับปรุงนโยบาย และการพัฒนาเศรษฐกิจของประเทศสมาชิก และมีบทบาทในการกำหนดมาตรฐานโลก ใครที่ได้เข้าเป็นสมาชิกเหมือนได้รับการยอมรับว่าเป็น “ประเทศพัฒนาแล้ว” การเข้าร่วมเป็นสมาชิกจึงถือเป็นโอกาสอันดีที่ไทยจะได้รับคำแนะนำ และแนวทางในการปฏิรูป และพัฒนาเศรษฐกิจอย่างยั่งยืน เพื่อหลุดพ้นจาก “กับดักรายได้ปานกลาง”
เกาหลีใต้ หนึ่งในสมาชิก OECD เป็นตัวอย่างที่ดีสำหรับไทยในการปฏิรูปเศรษฐกิจอย่างจริงจัง งานสัมมนา Sharing Pathways: Korea's OECD Membership and Thailand's Application จัดโดยสถานเอกอัครราชทูตเกาหลีใต้ประจำประเทศไทยถือเป็นโอกาสสำคัญให้ไทยได้ถอดบทเรียน
ปาร์ค ยงมิน เอกอัครราชทูตสาธารณรัฐเกาหลีประจำประเทศไทย
“ผมเชื่อมั่นอย่างยิ่งว่าการเป็นสมาชิก OECD จะเป็นจุดเริ่มต้นที่ดีสำหรับประเทศไทย เช่นเดียวกับที่เคยเป็นสำหรับเกาหลี เพื่อให้ไทยก้าวสู่ประเทศรายได้สูงขึ้น และบูรณาการเข้ากับระบบโลกอย่างลึกซึ้งยิ่งขึ้น” ปาร์ค ยงมิน เอกอัครราชทูตสาธารณรัฐเกาหลีประจำประเทศไทยกล่าวเปิดงาน
ด้านรุจิกร แสงจันทร์ อธิบดีกรมเศรษฐกิจระหว่างประเทศ ชี้ว่า การเป็นสมาชิก OECD ไม่ใช่แค่จุดหมายปลายทาง แต่เป็นกระบวนการปฏิรูปที่มีพลวัต ซึ่งเป็นแนวทางในการปรับปรุงธรรมาภิบาล ความยั่งยืน นวัตกรรม และความโปร่งใส เพื่อประโยชน์ของประชาชนทุกคน
ฝาแฝดโตคนละแบบ
ดร. ณรงค์ชัย อัครเศรณี อดีตรัฐมนตรีพาณิชย์ และพลังงาน วิเคราะห์ภาพการเติบโตของเศรษฐกิจเกาหลี และไทยไว้อย่างน่าสนใจว่า ในแง่การพัฒนาเศรษฐกิจ และอุตสาหกรรม ช่วงทศวรรษ 1950 ไทยกับเกาหลีใต้เป็นเหมือน “ฝาแฝด” มีแนวคิดเศรษฐกิจแบบอเมริกันเหมือนกัน มีสถาบันวิจัย และพัฒนาเศรษฐกิจในช่วงเวลาไล่เลี่ยกัน
เกาหลีเข้าสู่ประเทศเศรษฐกิจอุตสาหกรรมใหม่ในช่วงทศวรรษ 1980 ในขณะที่ไทยควรจะมีสถานะเดียวกันในช่วงทศวรรษ 1990 แต่ความหวังจะเป็นเสือตัวที่ 5 ได้เลือนหายไป เพราะการเมืองไทยมีปัญหามากกว่าเนื่องจากยังมีผู้นำที่มาจากทหาร ขณะเดียวกันไทยก็เน้นการค้ามากกว่าการพัฒนาอุตสาหกรรมเชิงนวัตกรรม จึงทำให้เศรษฐกิจเกาหลี และไทยเติบโตแตกต่างกัน
ดร.ณรงค์ชัย อัครเศรณี
“สิ่งที่ผมสังเกตเห็นได้อีกก็คือ เกาหลีมองญี่ปุ่นเป็นคู่แข่ง และต้องการเอาชนะ ขณะที่ไทยโอบรับญี่ปุ่น” ดร.ณรงค์ชัย ผู้ติตตามทิศทางเศรษฐกิจของสองประเทศมานานกว่า 50 ปี กล่าว
อดีตรัฐมนตรีพาณิชย์ เล่าต่อว่า แม้ไทยสามารถออกจากวิกฤติการเงินได้ภายในปี 2001 แต่ปัญหาทางการเมืองก็เกิดขึ้นอีกครั้งในปี 2006 และคงอยู่เป็นเวลานานกว่า 15 ปี การที่ประเทศยังคงมีผู้นำที่มาจากกองทัพจะเน้นให้ความสำคัญกับความมั่นคงและเสถียรภาพมากกว่าความเจริญรุ่งเรือง
ดังนั้น ดร.ณรงค์ชัย จึงมองว่าการเข้าร่วมกระบวนการสู่การเป็นสมาชิก OECD ของไทย เป็นนิมิตหมายที่ดีต่อเศรษฐกิจไทย
“การเข้าร่วม OECD จะช่วยให้ฝาแฝดที่มีความคล้ายคลึงกันในด้านเศรษฐกิจ ที่เคยเติบโตไปคนละทาง ตั้งแต่ช่วง 2000 ได้กลับมาเจอกันอีกครั้งในครอบครัว OECD คงราวๆ ปี 2030”
ก่อนรุ่งเรือง
ดร. ฮุน ซาฮิบ โซ ผู้จัดการฝ่ายปฏิบัติการภูมิภาคเอเชียใต้ของธนาคารโลก เผยว่า ช่วงก่อนเปลี่ยนผ่านเศรษฐกิจเกาหลีสู่การขับเคลื่อนด้วยนวัตกรรม เกาหลีได้ปรับปรุงนโยบายทางเศรษฐกิจอย่างต่อเนื่อง
ช่วงที่เศรษฐกิจเกาหลีเติบโตอย่างรวดเร็ว ระหว่างปี 1962-1991 มาจากการขับเคลื่อนเศรษฐกิจผ่านการลงทุนในทุนทางกายภาพ (physical capital) เพื่อเน้นเพิ่มผลผลิต จากนั้นเกาหลีใต้ก็ก้าวสู่ประเทศรายได้สูงในปี 1995 และได้เป็นสมาชิก OECD ในปี 1996
ก่อนเปลี่ยนผ่านสู่ประเทศรายได้สูง เกาหลีใต้ได้เปิดตลาดมากขึ้นกว่าเดิม ด้วยการลดอุปสรรคทางภาษี และไม่ใช่ภาษี โดยเก็บภาษีสินค้านำเข้าทั่วไปเฉลี่ยลดลงจาก 24% ในปี 1983 เหลือ 8% ในปี 1994 และลดลงอย่างต่อเนื่อง พร้อมดำเนินนโยบายเชิงรุกทางเศรษฐกิจผลักดันการทำข้อตกลงเขตการค้าเสรี (FTA) กับประเทศต่างๆ และได้ทำข้อตกลงไปแล้วกว่า 17 ฉบับ ครอบคลุม 50 ประเทศ ตั้งแต่กลางทศวรรษ 1990
เมื่อเข้าสู่ช่วงปี 2000 ประเทศก็เปลี่ยนไปให้ความสำคัญเรื่องผลิตภาพรวม (total factor productivity) โดยเฉพาะในด้านนวัตกรรม และเทคโนโลยี ทำให้ผลิตภาพของแรงงานเกาหลีสูงถึง 75% ของค่าเฉลี่ย OECD ภายในปี 2018 และแซงหน้าค่าเฉลี่ย OECD ไปแล้วนับแต่นั้นมา
ดร. ฮุน ซาฮิบ โซ
3 เสาหลักพัฒนาประเทศ
ดร. ฮุน สรุปว่าเศรษฐกิจเกาหลีใต้ที่ยกระดับสู่ประเทศพัฒนาแล้ว พึ่งพาการขับเคลื่อนเศรษฐกิจจาก 3 เสาหลัก ได้แก่ การเปลี่ยนแปลงความสัมพันธ์ทางตลาดของภาครัฐ การเปลี่ยนแปลงนโยบายอุตสาหกรรม และการผลิตแรงงานที่มีการศึกษาและมีทักษะ
นักวิเคราะห์จากธนาคารโลกบอกว่า ในช่วงต้นของการพัฒนาเศรษฐกิจหลังสงคราม ภาครัฐและบริษัทขนาดใหญ่ หรือที่เรียกว่า แชโบล มีความสัมพันธ์ในเชิงหุ้นส่วนอย่างเข้มแข็ง รัฐบาลให้การสนับสนุนด้านตลาดและให้สิทธิพิเศษในการเข้าถึงสินเชื่อแก่แชโบลเป็นหลัก
เมื่อประเทศเจอวิกฤตการณ์ทางการเงินรัฐบาลจึงปฏิรูปนโยบายการเงินครั้งใหญ่ อาทิ เปิดเสรีตลาดทุน สนับสนุนโลกาภิวัตน์ภาคการเงิน ใช้ระบบอัตราแลกเปลี่ยนลอยตัว เปิดตลาดพันธบัตรให้ต่างชาติ ยกเลิกเพดานการลงทุนของนักลงทุนต่างประเทศในหุ้นต่างๆ นอกจากนี้ยังได้ปฏิรูปการเข้าถึงสินเชื่อจากการอนุมัติให้บริษัทขนาดใหญ่เป็นสำคัญ ไปสู่การให้สินเชื่อแก่บริษัทขนาดเล็ก (20% ล่างสุด) มากขึ้น
ส่วนการเปลี่ยนแปลงนโยบายอุตสาหกรรม เกาหลีใต้ได้เปลี่ยนการเน้นสนับสนุนนวัตกรรมของบริษัทใหญ่ไปสู่การสนับสนุนบริษัทวิสาหกิจขนาดกลาง และขนาดย่อม (MSMEs) และเน้นให้ความสำคัญกับธุรกิจที่พัฒนาเทคโนโลยีอย่างเข้มข้น และผู้สร้างนวัตกรรมที่มีศักยภาพ ควบคู่ไปกับการให้ทุนวิจัยและพัฒนา (R&D) ซึ่งทุนด้านนี้เพิ่มขึ้นอย่างรวดเร็วในช่วงทศวรรษ 1980 ก่อนเกาหลีเข้า OECD และปัจจุบันเกาหลีใต้มีอัตราการใช้จ่าย R&D ต่อผลิตภัณฑ์มวลรวมภายในประเทศ (จีดีพี) ราว 5% สูงเป็นอันดับสองของโลกรองจากอิสราเอลที่ใช้จ่าย 6% ต่อจีดีพี
ต่อมาในช่วงต้นทศวรรษ 2000 เกาหลีหันไปส่งเสริมการให้ทุนแก่บริษัทสตาร์ตอัปด้านเทคโนโลยี เห็นได้จากแอปพลิเคชันกาเกา (Kakao), แพลตฟอร์มเนเวอร์ (Naver), และบริษัทชีวเวชภัณฑ์ Celtrion ที่เติบโตจากสตาร์ตอัปสู่บริษัทขนาดใหญ่ท็อป 10 ของเกาหลีใต้
ขณะนี้เกาหลีใต้มีการลงทุนในเงินลงทุนร่วม (venture capital investment) เมื่อเทียบกับจีดีพีมากเป็นอันดับที่ 3 รองจากแคนาดา และสหรัฐ
ในการพัฒนาบุคลากร เกาหลีใต้ได้ปฏิรูประบบการศึกษาโดยเน้นสนับสนุนการศึกษาด้าน STEM (วิทยาศาสตร์, เทคโนโลยี, วิศวกรรม, คณิตศาสตร์) เพื่อเตรียมพร้อมแรงงานรองรับการเปลี่ยนผ่านทางเทคโนโลยี
ดร.ฮุน บอกว่า เกาหลีวางแผนเศรษฐกิจระดับชาติโดยคำนึงการพัฒนาทุนมนุษย์เสมอ ในช่วงที่ประเทศเน้นการพัฒนาการผลิตซึ่งต้องใช้แรงงานทักษะต่ำ รัฐบาลให้ความสำคัญด้านการศึกษาระดับอาชีวและวิทยาลัย แต่เมื่อประเทศเปลี่ยนผ่านสู่การพัฒนาเทคโนโลยีขั้นสูง รัฐบาลก็เน้นสนับสนุนการศึกษาระดับสูงมากขึ้น
OECD คลับช่วยขจัดอุปสรรค
ประเทศที่พัฒนาแล้วอย่างเกาหลีใต้ยังคงมีอุปสรรคที่อาจส่งผลกระทบต่อเศรษฐกิจได้ในอนาคต คือ การเข้าสู่สังคมสูงวัย ปัญหาอัตราการเกิดต่ำ และความเหลื่อมล้ำที่เพิ่มมากขึ้น อย่างไรก็ดี การได้เป็นสมาชิก OECD มีส่วนช่วยให้เกาหลีใต้สามารถวางแผนพัฒนาและแก้ไขปัญหาเศรษฐกิจในด้านต่างๆ ได้
ดร.ปาร์ค จีวอน ผู้ช่วยนักวิจัย ทีมการเงินระหว่างประเทศ จากสถาบันนโยบายเศรษฐกิจระหว่างประเทศเกาหลี (KIEP) บอกว่า ประโยชน์ที่สมาชิก OECD จะได้รับคือ คำแนะนำที่ดี
“แม้การนำคำแนะนำเหล่านั้นไปปรับใช้จะมีอุปสรรคอยู่บ้าง แต่พวกเราคำนึงถึงข้อเสนอของพวกเขาเสมอ และเศรษฐกิจเกาหลีกำลังดำเนินไปในทิศทางที่ถูกต้อง ก็เพราะได้รับความช่วยเหลือจาก OECD”
ขณะที่ ดร.ฮุน บอกว่า สมาชิกจะได้รับประโยชน์จากการหารือแลกเปลี่ยนนโยบาย แลกเปลี่ยนมุมมองที่เป็นประโยชน์ และได้รับการรับรองอย่างเป็นทางการว่าได้เข้าสู่ “คลับของประเทศพัฒนาแล้ว” คลับที่จะช่วยผลักดันให้เกิดการปฏิรูป
ด้านทูตปาร์คเสริมว่า OECD ไม่ได้บังคับให้สมาชิกตัดสินใจใดๆ แต่เป็นสโมสรอันทรงเกียรติที่จะได้รับแรงกดดันที่ดีจากเพื่อนสมาชิก เพื่อเร่งปรับปรุงสถิติ กฎระเบียบ และสถานะต่างๆ ของประเทศ
“การที่สื่อรายงานสถิติต่างๆ เช่น อัตราการเกิดต่ำ อัตราการตาย ของสมาชิก OECD ถือเป็นแรงกดดันที่ดีที่จะทำให้รัฐบาลคิดนอกกรอบ พัฒนาประเทศให้ดีขึ้น และเพิ่มขีดความสามารถในการแข่งขัน”
พิสูจน์อักษร....สุรีย์ ศิลาวงษ์