มองซีเรียผ่านการเลือกตั้งครั้งล่าสุด | บ้านเขาเมืองเรา

ซึ่งนำไปสู่การปกครองแบบเผด็จการโดยครอบครัว “อัสซาด” ต่อเนื่องมาจนกระทั่งถูกโค่นเมื่อปลายปีที่แล้ว การเลือกตั้งครั้งนี้จะมีผลต่างอย่างมีนัยสำคัญกับครั้งก่อน ๆ หรือไม่ คงต้องใช้เวลาอีกหลายปีและคงจะมีขึ้นอีกหลายครั้งจึงจะตัดสินได้เนื่องจากหลายปัจจัยยังคล้ายเดิม

กรรมการของภาครัฐที่จัดการเลือกตั้งได้รับการคัดเลือกโดยประธานาธิบดีรักษาการ ซึ่งเป็นอดีตผู้นำของฝ่ายต่อต้านรัฐบาล จนนำไปสู่สงครามกลางเมืองระหว่างปี 2558-2567 ที่มีผลทำให้รัฐบาลเผด็จการถูกโค่น เนื่องจากสงครามกลางเมืองทำให้ชาวซีเรียเสียชีวิตเกือบล้านคนและราว 12 ล้านคนเป็นผู้พลัดถิ่น ซึ่งส่วนหนึ่งยังลี้ภัยอยู่ในต่างประเทศ 

คณะกรรมการจึงตั้งกฎเกณฑ์ขึ้นมาเพื่อใช้ในการเลือกตั้งครั้งนี้โดยเฉพาะ แม้กรรมการจะประกาศว่ากฎเกณฑ์ที่ตั้งขึ้นมาเป็นไปตามหลักประชาธิปไตย แต่ไม่ได้การยอมรับจากประชาชนหลายกลุ่ม ผู้ต่อต้านอ้างว่ากฎเกณฑ์และกระบวนการเลือกตั้งไม่เป็นไปตามหลักประชาธิปไตยในหลายแง่มุม

เช่น ยังไม่ครอบคลุม 2 พื้นที่ซึ่งประชากรส่วนใหญ่มีพื้นฐานเป็นเผ่าพันธุ์เคิร์ดและกลุ่มดรูซ ซึ่งยังมีกองกำลังติดอาวุธของตนเอง ตามจำนวนประชากร พื้นที่เหล่านี้จะมีผู้แทนได้ 20 คนซึ่งรัฐสภาจะปล่อยว่างไว้

นอกจากนั้น ประชาชนที่มีส่วนร่วมออกเสียงมิได้เลือกผู้แทนของตนโดยตรงให้เข้าไปเป็นสมาชิกรัฐสภา หากเลือกตัวแทนซึ่งจะไปเลือกสมาชิกรัฐสภาอีกทอดหนึ่ง ในจำนวนตัวแทนเหล่านี้ต้องเป็นสตรีไม่ต่ำกว่า 20% แต่ไม่มีข้อกำหนดว่ารัฐสภาจะต้องมีสตรีเป็นสัดส่วนเท่าไร

ยิ่งไปกว่านั้น สมาชิกรัฐสภาที่มาจากการเลือกตั้งโดยตัวแทนนี้เป็นเพียง 2 ใน 3 ของจำนวนสมาชิกในรัฐสภาทั้งหมด 210 คน หรือ 140 คน แต่เนื่องจาก 20 ที่นั่งยังว่างไว้ ตัวแทนจะเลือกเพียง 120 คนเท่านั้น ส่วนอีก 1 ใน 3 หรือ 70 คนได้รับการแต่งตั้งโดยตรงจากประธานาธิบดีรักษาการ ทั้งสองฝ่ายมีเหตุผลที่คงถกเถียงกันต่อไปแบบหาจุดจบได้ยาก

หากมองจากการออกแบบการปกครองให้เป็นไปตามครรลองของระบอบประชาธิปไตย การจะให้ได้รับการยอมรับโดยกลุ่มต่าง ๆ คงยากยิ่ง ทั้งนี้เพราะชาวซีเรียยังแบ่งแยกเป็นหลายกลุ่มบนฐานของเผ่าพันธุ์ดั้งเดิมและของศาสนา

กลุ่มเหล่านี้มักมองต่างกันว่าระบอบประชาธิปไตยเป็นอย่างไร นอกจากนั้น พวกเขายังไม่มั่นใจในเจตนาของกลุ่มที่กำอำนาจอยู่ในขณะนี้ว่าจะทำเพื่อส่วนรวมจริง ๆ หรือเพื่อสืบทอดอำนาจของกลุ่มของตนต่อไป

ประเด็นนี้คนไทยเราคงเข้าใจได้ไม่ยากเนื่องจากเรามีรัฐธรรมนูญแล้ว 20 ฉบับซึ่งมักสะท้อนเจตนาที่จะสืบทอดอำนาจของกลุ่มที่กำอำนาจอยู่

ความไม่มั่นใจนั้นพอเข้าใจได้หากมองจากการเลือกตั้งครั้งที่ผ่านๆ มาและการปกครองหลังปี 2513 ซึ่งยังผลให้ผู้นำในการทำรัฐประหารกำอำนาจมา 30 ปีและลูกชายของเขาสืบทอดอำนาจต่อมาจนเกิดสงครามกลางเมืองส่งผลให้เขาถูกขับไล่ออกไปลี้ภัยอยู่ในรัสเซีย พ่อลูกจากครอบครัว “อัสซาด” คู่นั้นมาจากกลุ่มเล็กๆ กลุ่มหนึ่งในซีเรีย

การที่เขาหนีไปลี้ภัยอยู่ในรัสเซียบ่งบอกถึงปัญหาอีกด้านหนึ่งในซีเรีย ซึ่งเป็นแหล่งแสดงความขัดแย้งของมหาอำนาจมาตั้งแต่สมัยโลกตกอยู่ในภาวะสงครามเย็น ซีเรียเดินตามฝ่ายคอมมิวนิสต์มาตลอด

ทุกวันนี้รัสเซียจึงยังมีฐานทัพหลายแห่งอยู่ในซีเรียและได้ใช้ฐานทัพเหล่านั้นสนับสนุนรัฐบาลเผด็จการในระหว่างสงครามกลางเมือง ส่วนฝ่ายสหรัฐสนับสนุนผู้ต่อต้านรัฐบาลและยังไม่ถอนทหารทั้งหมดออกจากซีเรีย หากยังคงทหารไว้ในฐานทัพแห่งหนึ่ง 

สภาพเช่นนี้ชี้ให้เห็นว่า มหาอำนาจยังจะใช้ซีเรียเป็นสนามแสดงความขัดแย้งของตนต่อไปไม่ต่างกับในสมัยสงครามเย็น ฝ่ายรัสเซียไม่สนับสนุนการปกครองตามระบอบประชาธิปไตย ส่วนฝ่ายสหรัฐสนับสนุนระบบอะไรก็ได้ตราบใดที่รัฐบาลของประเทศนั้นเข้าข้างตน

ข้ออ้างของทั้งฝ่ายรัฐและของฝ่ายต่อต้านพร้อมกับมหาอำนาจต้องการมีบทบาทอย่างมีนัยสำคัญต่อไป ดังที่กล่าวมานี้น่าจะบ่งชี้ว่า ซีเรียจะประสบปัญหาสาหัสถึงขั้นเป็นรัฐล้มเหลวต่อไปอีกนาน การพัฒนาประเทศจึงยากยิ่ง