โรงงานนิวเคลียร์ 'เวียดนาม' พูดง่ายกว่าทำ?  เสี่ยงเกิดทุจริต ล้มเหลวซ้ำรอยเดิม

รัฐบาล “เวียดนาม” เห็นพ้องต้องกันที่จะให้ประเทศกลับมาพัฒนาพลังงานนิวเคลียร์ นำไปสู่การรื้อฟื้นโครงการพลังงานนิวเคลียร์ "นินห์ถ่วน" อีกครั้ง หลังจากที่โครงการนี้ถูกระงับไปตั้งแต่ปี  2559 เพื่อค้ำประกันอนาคตทางเศรษฐกิจของประเทศในด้านความมั่นคงทางพลังงานในระยะยาว

แต่ทว่า การสรุปว่า พลังงานนิวเคลียร์ คือทางออกที่ชัดเจน โดยยังไม่ได้พิจารณาถึง "ความเป็นไปได้ในทางการเมือง" อย่างรอบด้านนั้น ถือเป็นการด่วนสรุปเกินไปถ้ายังไม่มีการหารือกันอย่างจริงจังเท่าที่ควร

ทำไมต้องใช้พลังงาน ‘นิวเคลียร์’ 

เวียดนามตั้งเป้าการเติบโตทางเศรษฐกิจ (GDP) ไว้ที่ 8% ภายในปี  2568 และคาดว่าความต้องการใช้ไฟฟ้าต่อปีจะเพิ่มขึ้นราว 12-13%  ในช่วงระหว่างปี 2568 ถึง 2573 จากปัจจุบัน เพื่อรองรับความต้องการใช้พลังงานที่เพิ่มขึ้นอย่างมหาศาล ทำให้เวียดนามจำเป็นต้องเพิ่มกำลังการผลิตไฟฟ้าให้ได้ถึง 2 เท่าภายในปี  2573  และเพิ่มเป็น 5 เท่าภายในปี  2593 ตามที่ระบุไว้ในแผนพัฒนาพลังงานไฟฟ้าแห่งชาติ  (PDP8) 

ล่าสุด​​กระทรวงพาณิชย์ของเวียดนามเสนอให้มีการสร้างโรงไฟฟ้านิวเคลียร์อย่างน้อยหนึ่งแห่ง ที่เริ่มดำเนินการได้ในระหว่างปี 2574 - 2578 ตามร่างแก้ไขฉบับปรับปรุงใหม่ของแผนพัฒนาพลังงานฉบับที่ 8

ร่างแก้ไขฯ ได้ระบุถึงสถานการณ์การพัฒนาพลังงานสำหรับโรงไฟฟ้านิวเคลียร์ "นินห์ถ่วน 1" (Ninh Thuan I) ซึ่งมีเครื่องปฏิกรณ์ 2 เครื่อง โดยมีกำลังการผลิตเครื่องละ 1,200 เมกะวัตต์ คาดว่าจะเดินเครื่องได้ในระหว่างปี 2031 - 2035 ในขณะที่ "โรงไฟฟ้านิวเคลียร์ นินห์ถ่วน 2" ซึ่งมีเครื่องปฏิกรณ์ 2 เครื่องเช่นกัน คาดว่าจะเดินเครื่องได้ในปี 2036 - 2040 เป็นอย่างช้า

ก่อนหน้านี้แผนพลังงานของเวียดนามเน้นพึ่งพาพลังงานหมุนเวียน โดยตั้งเป้าให้มีสัดส่วนเกือบ 30% ของกำลังการผลิตทั้งหมดภายในปี 2573 และมากกว่า 60% ภายในปี 2593 แต่พลังงานหมุนเวียนในเวียดนามยังคงมีข้อจำกัด เช่น การผลิตไฟฟ้าจากพลังงานน้ำใกล้จะถึงขีดจำกัดแล้ว ส่วนพลังงานลมและพลังงานแสงอาทิตย์ไม่สามารถจ่ายไฟฟ้าได้อย่างสม่ำเสมอตลอด 24 ชั่วโมง  

เมื่อมองถึงข้อจำกัดและความเสี่ยงต่างๆ  พลังงานนิวเคลียร์จึงกลายเป็นทางเลือกที่ดูเหมือนจะตอบโจทย์ปัญหาพลังงานของเวียดนามได้ เนื่องจากสามารถผลิตเชื้อเพลิงได้อีกมหาศาล  มีต้นทุนการผลิตต่อหน่วยที่ค่อนข้างต่ำและมีเสถียรภาพ โดยข้อมูลระบุว่ายูเรเนียมเพียง 1 กิโลกรัม สามารถผลิตพลังงานได้มากกว่าถ่านหินถึงประมาณ 20,000 เท่า 

2 ความท้าทายของโครงการนี้

เมื่อมองในมิติทางการเมืองพลังงานนิวเคลียร์ถือเป็นประเด็นที่ “ซับซ้อน”  คำถามสำคัญประการแรกคือ ความมุ่งมั่นทางการเมืองของเวียดนามที่จะเดินหน้าโครงการนี้มีความแข็งแกร่งและต่อเนื่องเพียงพอหรือไม่?

จุดจบโรงไฟฟ้า 'นินห์ถ่วน' เสี่ยงซ้ำรอยเดิม

คำถามสำคัญต่อมาก็คือ มีหลักประกันอะไรที่จะทำให้มั่นใจได้ว่า พลังงานนิวเคลียร์จะยังคงเป็นนโยบายที่เวียดนามให้ความสำคัญสูงสุด   อย่างต่อเนื่องในระยะยาว? 

อย่าลืมว่าเวียดนามยังมีโครงการลงทุนขนาดใหญ่อื่นๆ ที่ต้องใช้งบประมาณมหาศาลรออยู่ ตัวอย่างที่เห็นได้ชัดคือ โครงการรถไฟความเร็วสูงสายเหนือ-ใต้ ที่คาดว่าจะใช้งบสูงถึง 67,340 ล้านดอลลาร์  นอกจากนี้ ยังมีความต้องการงบประมาณเพื่อพัฒนาโครงสร้างพื้นฐานด้านพลังงานส่วนอื่นๆ, อุตสาหกรรมเซมิคอนดักเตอร์ และระบบท่าเรืออีกด้วย 

ในขณะเดียวกัน เม็ดเงินลงทุนสำหรับพลังงานนิวเคลียร์เองก็สูงลิ่ว เช่น เตาปฏิกรณ์ขนาดใหญ่ 1,600 เมกะวัตต์จากฝรั่งเศส อาจมีราคาสูงถึง 10,000 ล้านดอลลาร์ส  ซึ่งเทียบเท่ากับ เกือบ 3% ของ GDP ทั้งประเทศของเวียดนามในปี 2566  

ยิ่งไปกว่านั้น หากเริ่มโครงการนิวเคลียร์ทันทีวันนี้ เตาปฏิกรณ์เครื่องแรกก็อาจจะยังไม่สามารถเดินเครื่องผลิตไฟฟ้าได้เต็มรูปแบบจนกว่าจะถึงราวปี  2583  ซึ่งในระหว่างช่วงเวลาเกือบ 15 ปีอันยาวนานนี้ สภาพแวดล้อมทางการเมืองทั้งภายในประเทศและระดับโลกอาจเปลี่ยนแปลงไปอย่างมาก

ก่อนหน้านี้เวียดนามเคยมีบทเรียนเตือนใจเกี่ยวกับโครงการนิวเคลียร์ที่นินห์ถ่วนที่ถูกระงับเพราะ เนื่องจากต้อง "จัดลำดับความสำคัญด้านงบประมาณ" ให้โครงการโครงสร้างพื้นฐานอื่นก่อน ดังนั้นหากไม่มีการกำหนดทิศทางและลำดับความสำคัญที่ชัดเจน เป็นไปได้ว่าการื้อฟื้นโครงการนี้อาจมีจุดจบซ้ำรอยเดิม  ซึ่งจะทำให้สิ้นเปลืองทรัพยากรไปโดยเปล่าประโยชน์อีกครั้ง

 ‘ทุจริตคอร์รัปชัน’ ฉุดการพัฒนาประเทศ

ความกังวลใจที่น่าจับตาคือ “การทุจริต”  และการประพฤติมิชอบจะเกิดขึ้นท่ามกลางการดำเนินโครงการพลังงานนิวเคลียร์หรือไม่ เพราะเกี่ยวข้องกับ 2 ภาคส่วนที่มักมีความเสี่ยงสูงต่อการทุจริต ได้แก่ ภาคการไฟฟ้า และ ภาคการก่อสร้างโครงสร้างพื้นฐาน

ปีที่ผ่านมาเวียดนามเกิดคดีทุจริตที่เกี่ยวข้องกับการไฟฟ้าเวียดนาม ซึ่งมีการดำเนินคดีกับเจ้าหน้าที่ระดับสูงฐานละเลยหน้าที่และจงใจแก้ไขนโยบายเพื่อเอื้อให้ขายไฟฟ้าราคาสูงเกินจริง สร้างความเสียหายถึง 36 ล้านดอลลาร์  ปัญหานี้ตอกย้ำสิ่งที่ องค์กรเพื่อความโปร่งใสนานาชาติเคยรายงานไว้ในปี 2560 เกี่ยวกับ จุดอ่อนในการกำกับดูแลภาคพลังงานเวียดนาม อันได้แก่ การขาดความโปร่งใส, กลไกตรวจสอบถ่วงดุลที่ไม่มีประสิทธิภาพ, ปัญหาทางระบบราชการ และสายสัมพันธ์ที่แนบแน่น ระหว่างภาครัฐและเอกชน

ดังนั้น แม้ว่าตัวพลังงานนิวเคลียร์เองจะถือว่า "สะอาด" ในแง่ของผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อม แต่ก็ไม่มีสิ่งใดรับประกันได้ว่ากระบวนการดำเนินโครงการให้เกิดขึ้นจริงจะ "สะอาด" ปลอดจากการทุจริตคอร์รัปชันได้เช่นกัน

สิ่งนี้ทำให้ระบบราชการโดยรวมเกิดภาวะ "หยุดชะงัก" เนื่องจากบรรดาเจ้าหน้าที่รัฐ เกิดความหวาดกลัวว่าจะมีความผิดทางวินัย และไม่กล้าตัดสินใจในเรื่องต่างๆ ภาวะ "เกรงกลัวความผิด" นี้ ทำให้เกิด ความล่าช้าอย่างมากในการเบิกจ่ายงบประมาณการลงทุนภาครัฐ สำหรับโครงการต่างๆ โดยมีข้อมูลว่าในช่วง 9 เดือนแรกของปี 2567 การเบิกจ่ายงบลงทุนภาครัฐโดยรวมของเวียดนามทำได้ไม่ถึง 50% ของแผนที่ตั้งไว้ 

แก้ปัญหาเชิงโครงสร้าง หนทางสู่ 'เวียดนามรุ่งเรือง'

การสร้างโรงไฟฟ้านิวเคลียร์ต้องใช้เวลานานับ 10 ปี หรือนานกว่านั้น หากเวียดนามไม่สามารถปฏิบัติตามข้อกำหนดเบื้องต้นต่างๆ เพื่อให้การก่อสร้างและการดำเนินงานเป็นไปอย่างปลอดภัยได้ รวมทั้งจะต้องได้รับการอนุมัติจากทบวงการพลังงานปรมาณูระหว่างประเทศ (IAEA) อีกด้วย

สุดท้ายแล้ว การพัฒนาพลังงานนิวเคลียร์ไม่อาจเกิดขึ้นได้ในทันทีเพียงเพราะผู้นำระดับสูงประกาศว่า "เวียดนามจะต้องมีพลังงานนิวเคลียร์" การจะบรรลุเป้าหมายอันท้าทายนี้ได้ รัฐบาลต้องจริงจังกับปัญหาเชิงโครงสร้างที่ไม่ใช่ด้านเทคโนโลยี ซึ่งกัดกร่อนเศรษฐกิจและสังคมของประเทศมายาวนาน ไม่ว่าจะเป็น ปัญหาในระบบราชการ, การทุจริตคอร์รัปชัน และความล่าช้าในการดำเนินโครงการสาธารณะต่างๆ  ถ้าหากเวียดนามต้องการก้าวเข้าสู่  “ยุครุ่งเรือง”   Era of Nation’s Rise

 

อ้างอิง thediplomat , wfw