ชัยชนะครั้งใหญ่กฎหมายลิขสิทธิ์ของ Generative AI - Claude

คดี Bartz v. Anthropic PBC ซึ่งคอลัมน์นี้เคยเสนอไปเมื่อเดือนกุมภาพันธ์ 2025 (https://www.bangkokbiznews.com/tech/gadget/1165876) ได้กลับมาเป็นข่าวอีกครั้งเมื่อศาลได้มีคำพิพากษาตัดสินคดีซึ่งวางรากฐานสำคัญของกฎหมายลิขสิทธิ์

คดีนี้เกิดขึ้นในปี 2023 โดยกลุ่มนักเขียนและตัวแทน เช่น Andrea Bartz, Charles Graeber, และ Kirk Wallace Johnson ได้ยื่นฟ้องบริษัท Anthropic ผู้พัฒนาโมเดลภาษาขนาดใหญ่ (LLM) เพื่อทำ Generative AI  ชื่อ Claude ที่เรารู้จักกันดี

โดยกล่าวหาว่า บริษัท Anthropic ละเมิดลิขสิทธิ์โดยการใช้หนังสือของพวกเขามารวบรวมไว้เป็นห้องสมุดเพื่อฝึก AI โดยไม่ได้รับอนุญาต

ศาล Northern District of California โดยผู้พิพากษา William Alsup มีคำตัดสินเมื่อวันที่ 23 มิถุนายน 2025 ว่าการใช้หนังสือลิขสิทธิ์ในการฝึก AI ของ Anthropic เป็น "fair use" หรือการใช้ที่เป็นธรรมตามกฎหมายลิขสิทธิ์สหรัฐฯ 

กฎหมายลิขสิทธิ์ของสหรัฐอเมริกาซึ่งก็มีหลักการเดียวกับกฎหมายลิขสิทธิ์ของประเทศต่าง ๆ คือ เจ้าของลิขสิทธิ์มีสิทธิในการทำซ้ำ การแจกจ่าย การแสดง และการสร้างงานอนุพันธ์จากงานต้นฉบับ

หากบุคคลอื่นกระทำการเหล่านี้โดยไม่ได้รับอนุญาต ก็จะถือเป็นการละเมิดลิขสิทธิ์ (copyright infringement) ซึ่งอาจนำไปสู่การฟ้องร้องทางแพ่งและความรับผิดทางอาญา

 อย่างไรก็ตาม กฎหมายมีข้อยกเว้นสำคัญคือ "fair use" ซึ่งอนุญาตให้ใช้งานลิขสิทธิ์นั้นโดยไม่ถือเป็นการละเมิด หากการใช้ดังกล่าวเป็นไปเพื่อวัตถุประสงค์ที่สุจริตและเป็นธรรม เช่น การวิจารณ์ การวิจัย การศึกษา หรือการรายงานข่าว

Fair use ไม่ใช่สิทธิที่ชัดเจนตายตัว แต่เป็นหลักการที่พิจารณาแบบกรณีต่อกรณี (case-by-case) ซึ่งในคดีนี้ ผู้พิพากษา Alsup ตัดสินว่าการใช้หนังสือในการฝึก AI เป็น fair use

โดยชี้ว่าเป็น "spectacularly transformative" หรือการเปลี่ยนแปลงอย่างน่าทึ่ง และการนำเนื้อหาของหนังสือมาฝึกก็มิได้เป็นการทำซ้ำ และมิได้นำออกจำหน่ายแต่ประการใด

คำตัดสินนี้เป็นครั้งแรกที่ศาลสหรัฐฯ พิจารณา fair use ใน AI training โดยตรง และถือเป็นชัยชนะครั้งใหญ่สำหรับบริษัทเทคโนโลยี อย่างไรก็ตาม การที่จะถือเป็นหลัก fair use ได้นั้น ในคำพิพากษาบอกว่า ต้องพิจารณาจากวัตถุประสงค์และลักษณะการใช้งาน

ซึ่งศาลเห็นว่าการฝึก LLM จะสร้างความรู้ทั่วไปมากกว่าการกระทำซ้ำผลงานต้นฉบับ แม้จะใช้ข้อมูลของผู้อื่นเป็นจำนวนมากก็ตาม และที่สำคัญศาลไม่พบหลักฐานที่ชัดเจนว่าการฝึกอบรม AI ส่งผลกระทบต่อการขายหนังสือต้นฉบับ 

ในคดี Anthropic ศาลได้แยกแยะชัดเจนว่าการครอบครองสำเนาที่ซื้อถูกกฎหมายเพื่อฝึกชั่วคราวเป็น fair use แต่หากเป็นหนังสือที่ได้มาโดยไม่ถูกต้อง

เช่น หนังสือที่ทำซ้ำมาจากต้นฉบับโดยไม่ชอบด้วยกฎหมายหรือ pirated copies ที่ถูกนำมารวบรวมเป็นห้องสมุดโดยไม่จำเป็นแล้ว ก็เป็นความผิดเพราะไม่มีการแปลงสภาพ transformative และมีผลกระทบต่อตลาดหนังสือของผู้เขียนได้ 

ดังนั้น การที่ Anthropic ใช้ข้อมูล pirated copies ที่ไม่ชอบด้วยกฎหมายจึงถือว่าเป็นการละเมิดลิขสิทธิ์ คดีนี้จบลงด้วยข้อตกลงระงับคดี (settlement) โดย Anthropic ยอมจ่ายชดเชย $1.5 พันล้านดอลลาร์ให้กับฝ่ายโจทก์ เพราะใช้หนังสือต้นฉบับที่ไม่ชอบด้วยกฎหมายดังกล่าวถือเป็นการละเมิดลิขสิทธิ์ 

รายละเอียดดูคดี Bartz et al. v. Anthropic PBC, No. 3:24-cv-05417-WHA, (N.D. Cal.)