จับตา 'ทีวีดิจิทัล' ทางแยกใหม่ก่อนปี 72 กสทช.เร่งแผนแม่บท สู่ยุคมัลติแพลตฟอร์ม

ท่ามกลางภูมิทัศน์สื่อที่กำลังพลิกผันอย่างรวดเร็ว สำนักงานคณะกรรมการกิจการกระจายเสียง กิจการโทรทัศน์ และกิจการโทรคมนาคมแห่งชาติ (กสทช.) เดินหน้า “โรดแมปทีวีดิจิทัลยุคใหม่” เพื่อเตรียมพร้อมก่อนใบอนุญาตโทรทัศน์ภาคพื้นดินในระบบดิจิทัลจะสิ้นอายุในปี 2572 ซึ่งนับเป็นจุดเปลี่ยนสำคัญของอุตสาหกรรมสื่อไทยที่ต้องเผชิญกับแรงกดดันจากเทคโนโลยี การเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมผู้บริโภค และการแข่งขันรุนแรงจากแพลตฟอร์มต่างชาติ

เมื่อวันที่ 14 ตุลาคม 2568 สำนักงาน กสทช.จัดเวทีรับฟังความคิดเห็นเฉพาะกลุ่ม (Focus Group) เพื่อเตรียมการรองรับสถานการณ์ดังกล่าว และจัดทำร่างแผนแนวทาง (โรดแมป)  สำหรับกิจการโทรทัศน์และการแพร่ภาพและเสียงของประเทศไทยในระยะ 5 ปีข้างหน้า โดยมี ศาสตราจารย์กิตติคุณ ดร.พิรงรอง รามสูต กสทช. เป็นประธานการประชุม ซึ่งมีผู้ประกอบการโทรทัศน์ โทรคมนาคม นักวิชาการ หน่วยงานรัฐ และองค์กรคุ้มครองผู้บริโภคเข้าร่วมกว่า 250 คน

สอดคล้องกับในวันนี้ (20 ต.ค.) สำนักงาน กสทช. ได้มีการประชุมรับฟังความคิดเห็นสาธารณะต่อ (ร่าง) ประกาศ กสทช. เรื่อง แผนแม่บทกิจการกระจายเสียงและกิจการโทรทัศน์ ฉบับที่ 3 (พ.ศ. 2569 – 2573) 

3 เป้าหมายหลัก : เทคโนโลยี – เศรษฐกิจ – สังคม

กสทช.วางเป้าหมายโรดแมปไว้ 3 มิติหลัก ได้แก่

1. ด้านเทคโนโลยี — เพื่อให้เกิดการบริหารจัดการคลื่นความถี่อย่างมีประสิทธิภาพ สอดคล้องกับเทคโนโลยีใหม่และพฤติกรรมผู้บริโภคที่หันสู่การรับชมผ่านแพลตฟอร์มออนไลน์

2. ด้านเศรษฐกิจ — ส่งเสริมการแข่งขันอย่างเสรีและเป็นธรรม ใช้ทรัพยากรคลื่นให้เกิดมูลค่าสูงสุด และลดภาระต้นทุนของผู้ประกอบการ

3. ด้านสังคม — ย้ำบทบาทโทรทัศน์ในฐานะพื้นที่สาธารณะ เพื่อการสื่อสารและข้อมูลข่าวสารที่มีคุณภาพ สร้างความน่าเชื่อถือและเข้าถึงได้ของประชาชน

เปิดทางเลือก 2 แนวทางใบอนุญาตใหม่

ภายใต้ร่างแผนเบื้องต้น กสทช.เสนอ 2 แนวทางต่อจำนวนช่องรายการในอนาคต

   •   แนวทางแรก: ช่องบริการสาธารณะ 7 ช่อง และช่องธุรกิจ 7 ช่อง รวม 14 ช่องรายการ

   •   แนวทางที่สอง: ช่องบริการสาธารณะ 7 ช่อง และช่องธุรกิจ 10 ช่อง รวม 17 ช่อง ซึ่งเป็นแนวทางที่มีความเป็นไปได้มากที่สุด

พร้อมกันนี้ กสทช.ยังเสนอ 2 รูปแบบการออกใบอนุญาตใหม่

1. การประมูลตามกฎหมายเดิม โดยปรับราคาตั้งต้นให้เหมาะกับสภาพเศรษฐกิจและแนวโน้มอุตสาหกรรม

2. แนวทางใหม่ ที่ต้องปรับแก้กฎหมาย เพื่อแยกบทบาท “ผู้ให้บริการโครงข่าย (Network Provider)” ออกจาก “ผู้ให้บริการเนื้อหา (Service Provider)” โดยให้ผู้ถือครองโครงข่ายเป็นผู้ขอรับใบอนุญาตใช้คลื่นแทนผู้ผลิตเนื้อหา เพื่อช่วยลดต้นทุน เปิดทางผู้ประกอบการรายย่อยเข้าสู่ตลาด และสร้างโอกาสให้เกิดการแข่งขันเชิงสร้างสรรค์มากขึ้น

ในส่วนของ หลักการ Must Carry และการเรียงช่อง นั้น กสทช.เปิด 3 ทางเลือกคือ ยกเลิก คงไว้ หรือปรับปรุงให้สอดรับกับพฤติกรรมผู้ชมยุคดิจิทัล ขณะที่ อายุใบอนุญาต มีทางเลือกทั้งคงไว้ที่ 15 ปี หรือปรับลดเหลือ 7–10 ปี เพื่อให้ยืดหยุ่นต่อเทคโนโลยีและการเปลี่ยนผ่านทางสื่อในอนาคต

เสียงสะท้อนภาคธุรกิจ: “ต้องมีโรดแมปก่อนอุตสาหกรรมถึงทางตัน”

แม้ภาครัฐจะเริ่มขยับ แต่เสียงสะท้อนจากภาคเอกชนยังสะท้อนความกังวลต่ออนาคตของอุตสาหกรรมทีวีดิจิทัลที่ขาดความชัดเจนมานานกว่า 2 ปี

ก่อนหน้านี้ สมาคมโทรทัศน์ระบบดิจิตอล (ประเทศไทย) นำโดย นายสุภาพ คลี่ขจาย นายกสมาคม พร้อมผู้ประกอบการ 15 ช่อง ได้เข้าพบ ศ. คลินิก นพ.สรณ บุญใบชัยพฤกษ์ ประธาน กสทช. เพื่อยื่นหนังสือเร่งรัดการจัดทำโรดแมป หลังการยื่นเรื่องมาแล้วถึง 3 ครั้งโดยยังไม่มีการบรรจุเข้าวาระพิจารณา

"อุตสาหกรรมทีวีดิจิทัลของไทยลงทุนรวมกันมากกว่า 1 แสนล้านบาท นับตั้งแต่การประมูลเมื่อปี 2556 แต่ต้องเผชิญความท้าทายต่อเนื่อง ทั้งต้นทุนสูง รายได้โฆษณาที่ลดลง และการแย่งชิงผู้ชมจากแพลตฟอร์มสตรีมมิ่งระดับโลก ไม่ว่าจะเป็น YouTube, Netflix หรือ TikTok ที่เปลี่ยนพฤติกรรมผู้ชมไปอย่างสิ้นเชิง"นายกสมาคมฯ ระบุ

เดิมพันอนาคตอุตสาหกรรมสื่อไทย

ในเชิงเศรษฐกิจ การกำหนดทิศทางใหม่ของทีวีดิจิทัลจะมีผลโดยตรงต่อการจัดสรรทรัพยากรคลื่นความถี่ ซึ่งถือเป็น “สินทรัพย์แห่งชาติ” ที่มีมูลค่าทางเศรษฐกิจสูง และเกี่ยวโยงกับทั้งภาคโทรคมนาคมและสื่อสารมวลชน การบริหารให้เกิดประสิทธิภาพสูงสุดจึงเป็นภารกิจสำคัญของ กสทช.

หากเลือกแนวทางต่ออายุใบอนุญาต จะช่วยประคับประคองธุรกิจเดิมให้มีเวลาในการปรับตัว แต่หากเลือกแนวทางเปิดตลาดใหม่ จะเป็นโอกาสให้ผู้เล่นรายใหม่ที่มีศักยภาพทางเทคโนโลยีเข้ามาปรับโฉมอุตสาหกรรม ขณะเดียวกันก็เสี่ยงต่อการดิสรัปผู้ประกอบการรายเดิมที่ยังไม่พร้อมต่อการแข่งขันในสภาพตลาดใหม่

ดังนั้น ทิศทางใหม่ของ “โรดแมปทีวีดิจิทัล” จึงไม่ใช่เพียงเรื่องของการต่อใบอนุญาตหรือการประมูลคลื่น แต่เป็นการวางโครงสร้างอุตสาหกรรมสื่อไทยในอีกทศวรรษข้างหน้า ว่าจะสามารถปรับตัวจาก “สื่อดั้งเดิม” ไปสู่ “มัลติแพลตฟอร์ม” ได้มากน้อยเพียงใด

กสทช.ในฐานะหน่วยงานกำกับดูแล จึงต้องเดินบนเส้นบางระหว่าง “การส่งเสริมการแข่งขัน” และ “การคุ้มครองผลประโยชน์สาธารณะ” เพื่อให้กิจการโทรทัศน์ไทยยังคงเป็นพื้นที่สร้างสรรค์ความรู้ ข่าวสาร และอัตลักษณ์ทางวัฒนธรรม ในขณะเดียวกันก็สามารถยืนอยู่บนฐานเศรษฐกิจสื่อที่ยั่งยืน