ร่างกฎหมาย AI ไทยฉบับแรกมาแล้ว! เน้นใช้งานอย่างรับผิดชอบ-ไม่ละเมิดสิทธิ

กระทรวงดิจิทัลเพื่อเศรษฐกิจและสังคม (DE) ร่วมกับสำนักงานพัฒนาธุรกรรมทางอิเล็กทรอนิกส์ (สพธอ.) หรือ ETDA เปิดเวทีรับฟังความคิดเห็นสาธารณะต่อ “(ร่าง) หลักการของกฎหมายว่าด้วยปัญญาประดิษฐ์” ฉบับแรกของประเทศไทย โดยมีเป้าหมายเพื่อสร้างกรอบกฎหมายที่ชัดเจน โปร่งใส และรับมือกับการใช้ปัญญาประดิษฐ์ AI ที่มี “ความเสี่ยงสูง” เช่น การละเมิดสิทธิ ความปลอดภัย และเสรีภาพของประชาชน

นายวิศิษฏ์ วิศิษฏ์สรอรรถ ปลัดกระทรวงดิจิทัลฯ เน้นว่า AI คือหัวใจสำคัญในการขับเคลื่อนเศรษฐกิจดิจิทัลและยกระดับคุณภาพชีวิตของประชาชน แต่การเติบโตอย่างรวดเร็วของเทคโนโลยีนี้ก็สร้างความท้าทายด้านจริยธรรม ความโปร่งใส และความรับผิดชอบ ซึ่งต้องมีกรอบธรรมาภิบาล (AI Governance) ที่รอบด้าน เพื่อไม่ให้การกำกับดูแลกลายเป็นอุปสรรคต่อการพัฒนานวัตกรรม

ร่างกฎหมาย AI: จาก Soft Law สู่เครื่องมือคุมความเสี่ยงอย่างมีชั้นเชิง

นายศักดิ์ เสกขุนทด ที่ปรึกษาอาวุโส ETDA อธิบายว่า ปัจจุบันไทยยังใช้แนวทาง Soft Law หรือ Guideline ในการควบคุมการใช้ AI ซึ่งอาจไม่เพียงพอในอนาคตที่เทคโนโลยีมีความซับซ้อนมากขึ้น ร่างกฎหมายใหม่นี้จึงถูกออกแบบให้สามารถแบ่งระดับการกำกับดูแลตามความเสี่ยง ได้แก่ High-Risk AI ที่ต้องมีมาตรการเข้มข้น ไปจนถึงระบบ AI ทั่วไปที่สามารถใช้แนวทาง Best Practice ได้

ตัวอย่างประเด็นที่ต้องพิจารณาอย่างรอบคอบ ได้แก่ การรับผิดชอบต่อผลลัพธ์ของ AI, ความโปร่งใสของระบบอัลกอริธึม และการควบคุม AI ที่อาจกระทบต่อสิทธิมนุษยชน ทั้งนี้ ETDA ยังทำงานร่วมกับผู้เชี่ยวชาญจากศูนย์ AIGC by ETDA และหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง เพื่อให้แนวทางเหล่านี้สะท้อนบริบทของไทยและเท่าทันสถานการณ์โลก

3 เสาหลักสำคัญ: ปลดล็อก-ส่งเสริม-กำกับดูแล

ทั้งนี้ ร่างกฎหมายต้องยืดหยุ่น สร้างสมดุลระหว่างเทคโนโลยีกับความปลอดภัยของประชาชน

เนื้อหาหลักของร่างกฎหมายนี้ครอบคลุม 3 มิติหลัก ได้แก่

• 1. การปลดล็อกข้อกฎหมาย ที่เป็นอุปสรรคต่อการประยุกต์ใช้ AI
• 2. มาตรการส่งเสริมการพัฒนา AI เช่น การให้ทุนสนับสนุน การลดภาษี และ Regulatory Sandbox
• 3. การกำกับดูแลด้านธรรมาภิบาล AI ด้วยกลไกที่หลากหลาย ทั้งในระดับ Soft Law และ Hard Law

โดยเฉพาะการใช้งาน AI ที่มีความเสี่ยงสูง เช่น ในการแพทย์ การเงิน หรือภาครัฐ จะต้องมีระบบกำกับที่โปร่งใส มีหน่วยงานรับผิดชอบเฉพาะด้าน และสามารถปรับตัวต่อการเปลี่ยนแปลงของเทคโนโลยีได้อย่างทันท่วงที

ไม่ใช่แค่กฎหมายบนกระดาษ แต่ต้องนำไปสู่การใช้ AI อย่างเท่าเทียม

ทั้งนี้ การพัฒนากฎหมาย AI จะต้องควบคู่ไปกับการยกระดับบุคลากรและโครงสร้างพื้นฐานของประเทศ ทั้งในแง่เทคนิค จริยธรรม และการใช้งานจริงในสาขาต่างๆ เช่น การเกษตร การแพทย์ และการบริหารภาครัฐ

อีกหนึ่งประเด็นสำคัญคือการออกแบบระบบแบ่งปันข้อมูล (Data Sharing) ที่คำนึงถึงอธิปไตยทางดิจิทัล (Digital Sovereignty) เพื่อให้เกิดสมดุลระหว่างความเป็นเจ้าของข้อมูล การเปิดใช้ Open Source และการดูแลความปลอดภัยของข้อมูลภายในประเทศ

นายศักดิ์ ปิดท้ายว่า ร่างกฎหมายนี้ไม่ใช่เพียงข้อกฎหมายในเชิงเทคนิคเท่านั้น แต่คือ “เครื่องมือสร้างอนาคต” ที่จะกำหนดทิศทางของ AI ไทยให้พัฒนาอย่างมีความรับผิดชอบ พร้อมปกป้องศักดิ์ศรีความเป็นมนุษย์ในยุคดิจิทัล และเปิดพื้นที่ให้ประชาชนมีส่วนร่วมในการกำหนดกติกาที่ทุกคนอยู่ร่วมกันได้

กฎหมายนี้ไม่ใช่แค่ “กฎหมาย” แต่คือทิศทางของอนาคต AI ไทย โดย ETDA เชิญทุกภาคส่วนร่วมแสดงความคิดเห็นภายใน 9 มิ.ย.นี้