น้ำนมน้อย

จากหลากหลายเสียงของคุณแม่ที่กำลังมีทารกตัวน้อย กำลังประสบปัญหาน้ำนมไม่ค่อยไหล น้ำนมมีน้อย การบำรุงน้ำนมด้วยศาสตร์การแพทย์แผนโบราณทำอย่างไรกัน

ความภูมิใจอย่างหนึ่งของผู้หญิงแทบทุกคน คือการได้เป็นแม่ของลูก หลายๆ ท่านพยายามอย่างมากเพื่อจะได้มีลูกตัวน้อยเป็นโซ่ทองคล้องใจให้กับครอบครัว นอกจากการการดูแลลูกน้อยตั้งแต่ในท้องแล้ว เมื่อคลอดออกมาหน้าที่ของคุณแม่ก็เพิ่มเป็นเท่าทวีคูณกันเลยทีเดียว

“นมแม่” อาหารที่ดีที่สุดสำหรับทารกตัวน้อยที่เพิ่งลืมตาดูโลก จึงเต็มไปด้วยสารอาหารที่จำเป็นและเพียงพอต่อความต้องการของทารก ซึ่งแน่นอนว่าคุณแม่ทุกท่านก็อยากให้น้ำนมของตนเองเป็นน้ำนมที่ดี มีสารอาหารครบถ้วน เพื่อให้ลูกดื่มกินเข้าไปแล้วร่างกายแข็งแรง เติบโต มีภูมิคุ้มกันที่ดีต่อร่างกาย

การสังเกตน้ำนมของคุณแม่ตามแบบฉบับแพทย์แผนโบราณในคัมภีร์ปฐมจินดา เป็นคัมภีร์ที่กล่าวถึงเรื่องสตรีและเด็ก ได้กล่าวถึงเรื่องการทดสอบน้ำนมดีและไม่ดีไว้ว่า ให้หยดน้ำนมลงในน้ำ

- ถ้าน้ำนมขาวดังสีสังข์จมลงในก้นขัน ดังลูกบัวเกราะ นมอย่างนี้จัดเป็นน้ำนมเอก

- ถ้าน้ำนมลงในน้ำข้นจมลงถึงก้นขันแต่ไม่กลมเข้า น้ำนมอย่างนี้เป็นน้ำนมอย่างโท

- ถ้าน้ำนมมีรสเปรี้ยว ขม ฝาด จืดจางมีกลิ่นคาว จัดเป็นน้ำนมโทษ

ในกรณีที่น้ำนมนั้นยังคงมีมลทินหรือยังเป็นน้ำนมไม่ดีนั้น ให้แต่งยาประสะน้ำนม ซึ่งหมายถึงการกินยาที่ทำให้น้ำนมสะอาดขึ้นนั่นเอง (ประสะหมายถึงทำให้สะอาดบริสุทธิ์)

วิธีการบำรุงน้ำนมมารดา

“น้ำนมที่ดีนั้นมาจากวัตถุดิบที่ดี” อย่าลืมว่าการที่มารดาจะมีน้ำนมได้ ย่อมต้องมาจากวัตถุดิบเริ่มต้นที่ดี เหมือนกับการปรุงอาหารถ้าเราใช้ของดีทำ อาหารที่ออกมาก็ย่อมจะน่ารับประทานและให้สารอาหารที่ดี ซึ่งก็หมายถึงการรับประทานอาหารของมารดานั่นเอง ควรประกอบได้ด้วยอาหารที่ดีมีประโยชน์ครบ 5 หมู่ อาหารที่สดใหม่

ที่สำคัญอีกเรื่องหนึ่งก็คือ การดื่มน้ำเปล่าให้เพียงพอต่อความต้องการของร่างกาย อย่าลืมว่าส่วนประกอบของนมแม่ส่วนใหญ่นั่นคือน้ำ

สมุนไพรบำรุงน้ำนม

หลายๆ ท่านคงเคยได้ยินเมนูบำรุงน้ำนมแบบไทยๆ อันได้แก่ แกงเลียงหัวปลี ไก่ผัดขิง ปลานึ่งกับขิง ผัดฟักทองใส่ไข่ น้ำฟักทอง เต้าฮวยน้ำขิง เป็นเมนูง่ายๆ ที่หาได้ไม่ยาก นอกจากนั้นยังมีสมุนไพรอีกหลายชนิดมีสรรพคุณช่วยในการบำรุงน้ำนมและเพิ่มการไหลเวียนเลือดทำให้น้ำนมไหลดีขึ้น อาทิเช่น ใบแมงลัก โหระพา ใบกระเพรา พริกไทย ขิง ฟักทอง กุยช่าย หัวปลี

เราสามารถนำสมุนไพรเหล่านี้มาประกอบอาหาร ทั้งยังออกแบบเมนูบำรุงน้ำนมได้ด้วยตนเองอีกด้วย แต่ยังไงก็อดทนหลีกเลี่ยงเมนูทอด ปิ้ง ย่าง ไปเสียก่อน

ยาประสะน้ำนม

ประสะ แปลว่าทำให้สะอาด ยาประสะน้ำนมจึงหมายถึงยาที่ทำให้น้ำนมสะอาดและมีความบริสุทธิ์มากยิ่งขึ้น และยังถูกใช้ในกรณีที่มารดามีน้ำนมน้อย ไหลได้ไม่ดี ประกอบด้วย ผลพิลังกาสา ดีปลี ช้าพลูสะค้าน ขิง แห้วหมู ช่วยเพิ่มการย่อยอาหารสร้างสารอาหารในเลือด และช่วยเพิ่มการไหลเวียนของเลือดให้ต่อเนื่อง น้ำนมของแม่ลูกอ่อนก็จะมีมากเพียงพอกับความต้องการของลูก

ในทางการแพทย์จีน ผู้หญิงที่มีน้ำนมน้อยเกิดจาก 2 สาเหตุหลัก คือ

1. เลือดไม่มีคุณภาพ เกิดจากการขาดการบำรุงก่อนตั้งครรภ์และระหว่างตั้งครรภ์ แก้ไขโดยการกินอาหารที่มีประโยชน์ อาหารเช้าปริมาณพอเหมาะให้ได้ทุกวัน ใช้ยาฤทธิ์ร้อนช่วยย่อยอาหารเพิ่มเติม หรือยาสมุนไพรบำรุงเลือด

2. ชี่ไม่หมุนเวียน (การไหลเวียนเลือดไม่ต่อเนื่อง) ในภาวะปัจจุบันมักเกิดจากภาวะความเครียดความกดดัน หรือผู้หญิงที่ไม่ค่อยได้เคลื่อนไหวร่างกาย นั่งทำงานอยู่กับที่เป็นเวลานาน และไม่ค่อยออกกำลังกาย วิธีแก้ไขคือ ทำให้เลือดไหลเวียนสม่ำเสมอ โดยการเดินออกกำลังกายวันละ 30 นาที แกว่งแขน นวด ที่สำคัญคือ ลดภาระงานที่มีความตึงเครียด

น้ำนมไม่ไหล

หากใครมีอาการคัดตึงเต้านม หรือน้ำนมไหลได้ไม่ดี เราสามารถใช้การประคบอุ่น-ร้อนรอบๆ เต้านมร่วมกับการนวดคลึง เพื่อเพิ่มการไหลเวียนเลือด แต่ควรระมัดระวังในการประคบอย่าให้ร้อนเกินไป อุปกรณ์ในการประคบในยุคนี้ก็หาได้ไม่ยาก มีทั้งแบบถุงน้ำร้อน นำผ้าชุบน้ำอุ่น หรือจะเป็นแผ่นประคบร้อนที่ใส่ในไมโครเวฟก็พร้อมใช้ในทันที

แต่หากคุณแม่ท่านไหนใช้ลูกประคบสมุนไพรก็ควรที่จะดูแลเรื่องการความสะอาดหลังการประคบสมุนไพรด้วย หากลูกของเราจะต้องชิมรสชาติของสมุนไพรในลูกประคบ คงจะไม่ดีแน่ ลดอาหารที่มีไขมันมาก เช่น ของทอด ขาหมู สเต็ก มันฝรั่งทอด เพราะไขมันแปรรูปจะทำให้เกิดการอุดกั้น น้ำนมไหลออกมาไม่ได้ หากเป็นกรณีนี้ให้กินน้ำมันมะพร้าว วันละ 2 ช้อนโต๊ะ และแอปเปิ้ลไซเดอร์มื้อละ 1 ช้อนชา พร้อมน้ำ 1 เป็ก ช่วยลดปริมาณไขมันที่ทำให้น้ำนมไหลออกมาได้น้อย

*บทความโดย คุณนัท (ณัฐพล วาสิกดิลก) ดิ อโรคยา คลินิกการแพทย์แผนไทย ใช้หลักการแพทย์แผนไทย การแพทย์แผนจีน และอายุรเวทเป็นรากฐาน โทร.0 2358 0050