นำชัย ชีววิวรรธน์ : 'พลังกึ๋น'ในมุมวิทยาศาสตร์

คำว่า “กึ๋น” ที่ใช้แสดงถึงความสามารถพิเศษในการคาดเดาหรือหาคำตอบอย่างรวดเร็ว เรียกว่าแทบจะไม่ผ่าน “การคิด” อย่างปกติ ชนิดอยากให้อธิบาย บางทีก็ทำไม่ได้ ถือเป็นเรื่องที่ร่ำลือและเชื่อกันอย่างกว้างขวางว่า มีคนที่มีกึ๋นบางอย่างอยู่จริงๆ

 

กึ๋นแบบนี้ไม่มีอธิบายไว้ในพจนานุกรมไทยนะครับ ในนั้นจะมีแต่ “กึ๋น” ที่เป็นกระเพาะแบบที่ 2 ของพวกสัตว์ปีก ซึ่งมีหน้าที่ย่อยอาหารต่อจากกระเพาะที่ 1 โดยประกอบด้วยผนังที่มีกล้ามเนื้อหนาและเหนียวสําหรับบดอาหาร และมีหินก้อนเล็ก ๆ ที่กลืนเข้าไปเป็นเครื่องช่วย

 

มีงานวิจัยอะไรที่แสดงว่า คนเรามี “กึ๋น” ที่ใช้แก้ปัญหาต่างๆ อยู่จริงหรือไม่?

การจะพิสูจน์เรื่องแบบนี้กันไม่ง่ายเลยนะครับ แต่นักวิจัยจากมหาวิทยาลัยนิวเซาธ์เวลส์ ออสเตรเลีย คิดว่าพวกเขาหาวิธีตรวจวัดกึ๋นได้ และตีพิมพ์ผลงานวิจัยในวารสารชื่อ Psychological Science (6 เมษายน 2016)

 

 พวกเขาระบุว่า แม้ว่าจะเชื่อกันอย่างกว้างขวางทั้งในหมู่ประชาชนทั่วไปและนักวิจัยว่า กึ๋นหรือ “สัญชาตญาณ” หรือ “ลางสังหรณ์” มีอยู่จริง โดยเชื่อว่าเกี่ยวข้องกับกระบวนการแบบจิตใต้สำนึกที่เกิดขึ้นอย่างรวดเร็ว และสัมพันธ์กับอารมณ์ความรู้สึกอย่างใกล้ชิด แต่กลับหาหลักฐานที่ชัดเจนมาสนับสนุนได้ยากเหลือเกิน

 

นักวิจัยอ้างว่า ได้คิดค้นเทคนิคที่สามารถดึงเอาข้อมูลอารมณ์ความรู้สึกที่ซ่อนเร้นอยู่ ขณะที่ผู้เข้าร่วมการทดลองยังสามารถตัดสินใจเรื่องต่างๆ อย่างรู้สึกตัวเป็นปกติได้ วิธีการโดยละเอียดก็คือ นักวิจัยจะให้ผู้เข้าทดลองที่เป็นนักศึกษามหาวิทยาลัยรวม 24 คน ดูจอมอนิเตอร์ที่จะเห็นเป็นจุดดำเคลื่อนที่ไปมา ผู้เข้าทดลองจะต้องพยายามทายเส้นทางที่จุดเหล่านั้นเคลื่อนที่ว่า ต่อไปจุดนั้นจะเคลื่อนที่ไปทางขวาหรือซ้าย

 

หากตัดสินใจเมื่อใดก็จะมีจุดสีสว่างวาบขึ้นทางด้านมุมข้างหนึ่งของจอ แต่ตรงนี้เองที่จะนักวิจัยจะเล่นทริคคือ แทนที่จะมีแสงวาบขึ้นเฉยๆ แต่บางครั้งจะแอบฉายภาพบางอย่างแทรกเป็นเวลาสั้นมากๆ เพื่อกระตุ้นอารมณ์ความรู้สึกแบบเจ้าตัวไม่รู้ตัว เช่น ภาพงูหรือปืน (กระตุ้นอารมณ์ลบ) และภาพหมาน้อยหรือเด็กน่ารัก (กระตุ้นอารมณ์บวก) และภาพที่ไม่มีความหมายใดๆ เป็นกลุ่มควบคุมการทดลอง (อารมณ์กลางๆ)

 

ระยะเวลาที่ฉายรูปเหล่านี้สั้นมากๆ เพื่อให้ผู้เข้าร่วมทดลองรับรู้ได้ ก็แต่จากจิตใต้สำนึกเท่านั้น

ผลการทดลองแสดงให้เห็นว่า “ข้อมูลกระตุ้นอารมณ์แบบบวก” ที่เกิดขึ้นแบบไม่รู้ตัวเท่านั้น ที่สามารถกระตุ้นให้เกิดการตัดสินใจได้อย่างเที่ยงตรงและด้วยความมั่นใจมากขึ้นได้ แต่ที่สำคัญไม่แพ้กันก็คือ ข้อมูลซ่อนเร้นแบบนี้ช่วยให้ตัดสินใจจากข้อมูลต่างๆ ได้เร็วกว่าการตัดสินใจตามปกติอีกด้วย

 

นักวิจัยสรุปว่าลางสังหรณ์หรือกึ๋นมีอยู่จริงและตรวจวัดได้ด้วย !

เป็นไปได้ว่าการรับรู้ข้อมูลแบบนี้เกิดขึ้น ก็เพื่อช่วยให้การตัดสินใจด้วยหลักตรรกะและเหตุผลทำได้รวดเร็วและแม่นยำมากขึ้น (มีข้อมูลอารมณ์ช่วยอีกแรง) และหากใช้กึ๋นหรือลางสังหรณ์แบบนี้บ่อยๆ เข้า ก็ย่อมจะเชื่อถือการตัดสินใจแบบนี้มากขึ้นไปทุกทีอย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้

 

มีงานวิจัยในหมู่คู่รักทำให้พบว่า แม้ว่าการอยู่ด้วยกันเป็นเวลานานๆ มักจะทำให้คนรักแต่ละคนรู้ด้วย “กึ๋น” ว่า คู่ของตัวเองคิดและรู้สึกอย่างไร แต่คำแนะนำจากนักจิตวิทยาคือ อย่าไปจริงจังกับกึ๋นแบบนี้มากนัก ต้องหัดปล่อยวาง และมองในทางบวกให้มากขึ้น

 

เจฟฟ์ ซิมป์สัน ศาสตราจารย์ด้านจิตวิทยา ที่มหาวิทยาลัยมินเนโซต้า ถึงกับกล่าวว่า “สาวที่ขี้กังวลมักจะทายถูกอย่างผิดเวล่ำเวลาอยู่เสมอ” เช่น เห็นสามีไปเหล่สาวสวย ก็ไปคาดคั้นว่า คิดอะไรกับสาวคนนั้นหรือไม่ สนใจนักใช่ไหม? จากที่เหล่ไปงั้นๆ หากตอนนั้นอารมณ์ไม่ดีอยู่ ก็อาจจะเกิดความเบื่อหน่าย อยากจะเปลี่ยนคู่กันไปเลยก็เป็นได้

 

จากเรื่องนิดเดียวก็อาจจะเป็นการเริ่มต้นไปสู่การสิ้นสุดชีวิตคู่ก็เป็นได้

อีกเรื่องที่ไม่น่าจะใช้กึ๋นในการตัดสินใจได้แก่ การลงทุนหุ้น เพราะกึ๋นเป็นกลไกเก่าแก่ของร่างกาย หากเราไม่ใช้ความรู้จริงในเรื่องนั้นๆ มาวิเคราะห์ให้ดี กึ๋นของเราในเรื่องนั้นๆ อาจเป็นกึ๋นแบบ “พื้นๆ” ที่ใครๆ ก็คิดเช่นนั้นเหมือนกัน เช่น เห็นหุ้นกำลังขึ้น ก็รีบเข้าไปช้อน หารู้ไม่ว่า นั่นคือตอนที่หุ้นตัวนั้นกำลังจะถึงจุดสูงสุดแล้ว และมีแต่แมลงเม่าทั้งนั้นที่เข้ามาซื้อตอนนั้น

 

นี่คือคำแนะนำจาก เทอร์รี เบอร์นัม (Terry Burnham) ผู้แต่งหนังสือเรื่อง Mean Markets and Lizard Brains เขาแนะนำให้วิเคราะห์ข้อมูลจากบริษัทที่แตกต่างกันหลายแห่ง และใช้สมองส่วนหน้า (ที่ใช้สำหรับวิเคราะห์และใช้เหตุผล) มากขึ้นอีกหน่อย

 

แต่เรื่องนี้จะต่างจากการซื้อบ้านและรถยนต์ เพราะกรณีหลังนี้เกี่ยวข้องกับความชอบที่เป็นอารมณ์ความรู้สึกมากกว่า ประสบการณ์ที่สั่งสมมากับบ้านที่เคยอยู่และรถที่เคยใช้ ส่งผลกับเรามาก และพอจะเชื่อใจได้ทีเดียว

 

ในภาษาอังกฤษจะมีสำนวนว่า ความรู้สึกแบบกึ๋น มันให้ความรู้สึกเหมือนกับมีผีเสื้อบินอยู่ในท้อง และจะเกิดขึ้นเวลาเราต้องตัดสินใจเรื่องสำคัญๆ ในชีวิต เช่น ทำข้อสอบสำคัญที่จะตัดสินอนาคต หรือซื้อบ้านหรือรถยนต์ที่ราคาสูง และต้องอยู่กับพวกมันไปอีกนาน ฯลฯ

 

เรื่องแบบนี้ไม่ใช่อุปาทานไปเสียทั้งหมด เพราะมีการเชื่อมโยงระหว่างเส้นประสาทในสมองกับในท้องเราอยู่เยอะมาก เวลาเราตัดสินใจด้วยหลักเหตุผลแล้วมีวี่แววว่าจะไปผิดทาง บางครั้งสมองเราก็จะสั่งการแบบไม่รู้ตัวไปยังท้องไส้ จนรู้สึกปั่นป่วนในท้องได้

คำแนะนำคือ ลองฟังคำเตือนจาก “กึ๋น” แบบนี้ดูบ้าง ก็ไม่เสียหายนะครับ