'พริษฐ์' ชี้ได้ไม่คุ้มเสีย ศธ.เอาผล ITA68 ไปเพิ่มภาระงานครู

เมื่อวันที่ 19 ส.ค. 2568 นายพริษฐ์ วัชรสินธุ สส.บัญชีรายชื่อ พรรคประชาชน (ปชน.) เปิดเผยถึงกรณีสำนักงานคณะกรรมการป้องกันและปราบปรามการทุจริตแห่งชาติ (ป.ป.ช.) ประกาศผลการประเมินคุณธรรมและความโปร่งใสในการดำเนินงานของหน่วยงานภาครัฐ ประจำปีงบประมาณ พ.ศ.2568 หรือ ITA 2568 โดยระบุว่า ควันหลงจากงบ 69 คะแนน ITA และเครื่องมือวัดความโปร่งใสที่ค้านสายตาประชาชน แต่กลับถูกนำไปเพิ่มภาระงานครูโดยกระทรวงศึกษาธิการ

นายพริษฐ์ ระบุว่า ในช่วงไม่กี่วันที่ผ่านมา เราได้เห็นสังคมตั้งคำถามมากขึ้นต่อเครื่องมือ ITA (Integrity and Transparency Assessment) หรือ “ดัชนีคุณธรรมและความโปร่งใสในการดำเนินงานของหน่วยงานภาครัฐ” ที่ ป.ป.ช. คิดค้นและใช้ในการประเมินความโปร่งใสของหน่วยงานรัฐในทุกๆปี เนื่องจากผลการให้คะแนนในปีนี้ (2568) มีบางผลลัพธ์ที่อาจค้านสายตาหรือความรู้สึกประชาชน

เช่น การที่ สตง. ได้คะแนนมาเป็นอันดับ 1 ที่ 94.64 คะแนน ในกลุ่มองค์กรอิสระ (แม้ว่าในกลุ่มนี้ อาจ มีจำนวนคู่แข่งไม่มากนัก อย่างเช่น กกต. และ ป.ป.ช.) การที่ กระทรวงแรงงาน (ซึ่งรวมถึงสำนักงานประกันสังคม) ได้คะแนนมาเป็นอันดับ 1 ที่ 96.62 คะแนน ในบรรดากระทรวงทั้งหมดในประเทศ แต่ไม่ว่าประชาชนจะมีความเห็นอย่างไรต่อผลลัพธ์ในปีนี้ สิ่งหนึ่งที่ผมพยายามยืนยันมาโดยตลอด คือ เครื่องมือ ITA ณ เวลานี้ ยังไม่สามารถวัดความโปร่งใสขององค์กรได้อย่างแท้จริง

นายพริษฐ์ ระบุอีกว่า คะแนน ITA ไม่สามารถสะท้อนความโปร่งใสได้อย่างแท้จริง ปัจจุบัน การประเมิน ITA จะแบ่งออกเป็น 3 ส่วนหลัก IIT (Internal) = การประเมินจากคนภายในองค์กร EIT (External) = การประเมินจากผู้มาติดต่อขอรับบริการ OIT (Open Data) = การประเมินจากการเปิดเผยข้อมูล หากจะยกตัวอย่างให้เห็นภาพ: การประเมิน OIT เรื่องการเปิดเผยข้อมูลอาจฟังดูผิวเผินว่าดี แต่ในความเป็นจริง การให้คะแนนตามเกณฑ์ของ OIT สนใจเพียงแค่ว่าข้อมูลถูกเปิดหรือไม่ แต่ไม่ได้สนใจว่าข้อมูลที่ถูกเปิดนั้น ถูกเปิดในรูปแบบที่เอื้อต่อการตรวจสอบทุจริตหรือไม่

เช่น หากหน่วยงาน A เปิดเผยข้อมูลงบประมาณ ในรูปแบบของ “ภาพถ่าย” ที่ค้นหาคำหรือดึงตัวเลขมาวิเคราะห์ต่อไม่ได้ ในขณะที่หน่วยงาน B เปิดเผยข้อมูลงบประมาณ ในรูปแบบของ “ไฟล์ excel” ที่ประชาชนสามารถนำไปทำตาราง คำนวณตัวเลข และวิเคราะห์ต่อได้ทันที…การประเมิน OIT ของ ITA จะให้คะแนน หน่วยงาน A และ หน่วยงาน B เท่ากัน

นายพริษฐ์ ระบุด้วยว่า สพฐ. กลับนำเครื่องมือ ITA ที่บกพร่อง ไปเพิ่มภาระงานครู แต่แม้เครื่องมือ ITA ของ ป.ป.ช. ยังมีความบกพร่อง สิ่งที่ไม่น่าเชื่อคือนอกจาก ป.ป.ช. จะยังคงเดินหน้าให้ทุกหน่วยงานรัฐเข้ารับการประเมิน ITA ในทุกๆปีแล้ว แต่ กระทรวงศึกษาธิการ (สพฐ.) ยังตัดสินใจขอเอาเครื่องมือนี้ไปใช้ในการประเมิน ITA โรงเรียน อย่างน้อย 1,000+ แห่งในปีหน้า เพิ่มเติมไปจากที่ ป.ป.ช. กำหนดเสียอีก (ป.ล. สำหรับกระทรวงศึกษาธิการ ทาง ป.ป.ช. กำหนดให้มีการประเมิน ITA แค่เฉพาะหน่วยงานระดับกรม แต่ไม่ได้กำหนดว่าจะต้องมีการประเมิน ITAของโรงเรียน)

แม้กระทรวงศึกษาธิการมักให้เหตุผลว่าต้องการให้โรงเรียนมีความโปร่งใส (ซึ่งเป็นเจตนาที่ดี) แต่ผลลัพธ์ที่ตามมาคือการเพิ่มภาระครูเกี่ยวกับการประเมิน ITA ของโรงเรียนที่ “ได้” ไม่คุ้ม “เสีย” “ได้” ไม่มาก เนื่องจากคะแนน ITA ของแต่ละโรงเรียน ยังไม่ได้สะท้อนความโปร่งใสที่แท้จริง “เสีย” ไปมาก เพราะใช้เวลาครูและบุคลากรทางการศึกษามหาศาลในการเตรียมและกรอกข้อมูล

นอกจากนี้ยังมีความพยายามตัดโครงการ ITA ของโรงเรียน ใน กมธ. งบ 69 เพื่อลดภาระงานครูเกี่ยวกับ ITA ที่ “ได้” ไม่คุ้ม “เสีย” ผมได้พยายามอย่างมากตลอด 2 เดือนที่ผ่านมา ในการโน้มน้าวทุกคนใน อนุ กมธ. งบ และ กมธ. งบ 69 เพื่อตัดงบประมาณที่กระทรวงศึกษาธิการขอมาเพื่อดำเนินการประเมิน ITA โรงเรียน แต่ท้ายสุดแล้ว ยังไม่สามารถโน้มน้าว กมธ. เสียงข้างมาก ได้สำเร็จ งบ สพฐ. เกี่ยวกับโครงการด้านการทุจริตที่เพิ่มภาระงานครู (83 ล้านบาท) ถูกปรับลดเพียง 5 ล้านบาท งบ สพฐ. ในการจัดทำ ITA สำหรับ “โรงเรียนคุณภาพ” ประมาณ 1,000+ แห่ง (8.1 ล้านบาท) ไม่ถูกปรับลดเลย

แม้โครงการ ITA ระดับโรงเรียนเดินหน้าต่อ แต่กระทรวงศึกษาธิการ ได้รับปากกับผมและทุกคนในที่ประชุม กมธ. งบ ว่าจะลดภาระงานครูที่เกี่ยวข้องกับการประเมิน ITA (ซึ่งสอดรับกับที่ รมว. เคยประกาศเมื่อ ก.ค. ที่ผ่านมาว่าจะลดลดตัวชี้วัดเรื่อง ITA จาก 28 เหลือ 17 ตัว) - อย่างไรก็ตาม คำสัญญานี้จะเป็นจริงหรือไม่ และจะสามารถลดภาระงานครูได้อย่างมีนัยสำคัญหรือไม่ จะเดินหน้าติดตามและตรวจสอบต่อ โดยจะขอให้คุณครูทุกคนช่วยสะท้อนข้อเท็จจริงจากหน้างานมาด้วยเช่นกัน

"หากมองในภาพใหญ่ จึงเป็นเรื่องน่าเสียดาย ว่าในวันที่สังคมตั้งคำถามมากขึ้นเกี่ยวกับประสิทธิภาพของเครื่องมือ ITA ในการวัดความโปร่งใส กระทรวงศึกษาธิการกลับยังคงเดินหน้านำเครื่องมือที่บกพร่องนี้ ไปเพิ่มภาระงานครูในหลายโรงเรียน ซึ่งเป็นการตัดสินใจที่ผมเห็นว่าได้ ไม่คุ้มเสีย” นายพริษฐ์ ระบุ

ภาพและข้อมูลจาก: พริษฐ์ วัชรสินธุ - ไอติม - Parit Wacharasindhu