'ดอกไม้ในกาบระเบิด' ซีไรต์ในเงาสงครามลาว

แม้จะผ่านมาแล้วกว่า 50 ปี แต่ความทรงอันโหดร้ายใน “สงครามเวียดนาม-ลาว” ยังถูกบันทึกไว้ในงานวรรณกรรม ทั้งนิยาย บทกวี และสารคดี

นิยายเรื่อง “ดอกไม้ในกาบระเบิด” เป็นผลงานการประพันธ์ของ “ปันยา พันทะพานิด” อดีตบรรณาธิการข่าวแถวหน้าของ สปป.ลาว ซึ่งทุกวันนี้ผันมาตัวเองมาเป็นนักเขียนและนักแต่งเพลง
 
เมื่อปลายปีนี้ คณะกรรมการตัดสินรางวัลซีไรต์ สปป.ลาว โดยสมาคมนักประพันธ์ลาว ได้พิจารณาให้นิยาย “ดอกไม้ในกาบระเบิด” ได้รับรางวัลซีไรต์ 2567 ประเภทนวนิยาย

“ปันยา พันทะพานิด” นักเขียนรางวัลซีไรต์ได้เปิดเผยถึงแรงบันดาลใจในการเขียนนิยายเรื่องดังกล่าวว่า มาจากการเดินทางร่วมกับเพื่อนนักเขียนลาวไปตามรอยอดีตสงครามเวียดนาม-ลาว เมื่อ 20 ปีก่อน เพื่อภารกิจเขียนหนังสือเล่มเรื่อง “ตามรอยประวัติศาสตร์ สืบสานมูลเชื้อบนเส้นทางโฮจิมินห์ในแผ่นดินลาว” 

ดังที่ทราบกัน ในสงครามเวียดนาม กองทัพสหรัฐฯ และประเทศพันธมิตร ได้ทิ้งระเบิดเส้นทางโฮจิมินห์ต่อเนื่อง เพื่อตัดเส้นทางเคลื่อนกองทัพเวียดนามเหนือและลำเลียงยุทโธปกรณ์ลงสู่ภาคใต้

เนื่องจากเส้นทางโฮจิมินห์ส่วนหนึ่งอยู่ในประเทศลาว โดยการดูแลของขบวนลาวอิสระ (พรรคประชาชนลาว) สหรัฐฯ จึงใช้เครื่องบิน B-52 ปูพรมทิ้งระเบิดในดินแดนลาวกินเวลายาวนาน 9 ปีเต็ม และมีเที่ยวบินทิ้งระเบิดทั้งหมด 580,000 เที่ยว คิดเป็นปริมาณระเบิดมากกว่า 2 ล้านตัน 

ระเบิดที่กองทัพสหรัฐใช้ปูพรมถล่มเมืองลาวคือ “ระเบิดลูกปราย” (Cluster Bombs) ภายมีการบรรจุระเบิดขนาดเล็กจำนวนมาก เมื่อระเบิดตกเหนือเป้าหมาย เปลือกหุ้มจะแตกตัวออก ปล่อยระเบิดขนาดเล็กออกมาสร้างความเสียหายเป็นวงกว้าง

เมื่อสงครามยุติลง บนแผ่นดินลาวจึงเต็มไปด้วย “เปลือกหุ้มระเบิด” หรือที่คนลาวเรียกว่า “กาบระเบิด” 

วันหนึ่ง ปันยา พันทะพานิด เดินทางย้อนรอยเส้นทางโฮจิมินห์ ผ่านหมู่บ้านชาวลาว ได้เห็นชาวบ้านนำ “กาบระเบิด” มาดัดแปลงใช้สอยให้เกิดประโยชน์หลายอย่าง

ที่สะดุดตานักเขียนหนุ่มคือ สวนดอกไม้ในกาบระเบิด “ปันยา” จึงถ่ายภาพนั้นเก็บไว้ และใช้เวลาเขียนนิยายเรื่อง “ดอกไม้ในกาบระเบิด” อยู่หลายปี จึงมีการตีพิมพ์ออกจำหน่ายใน สปป.ลาว

ตามข้อมูลทางของ สปป.ลาว ปัจจุบันยังคงมีระเบิดที่ยังไม่ระเบิดตกค้างอยู่มากถึง 80 ล้านลูก ต้องใช้เวลาเก็บกู้อีกมากกว่า 20 ปี ถึงจะแล้วเสร็จ 

อนึ่ง “ปันยา พันทะพานิด” เป็นชาวนครหลวงเวียงจันทน์ เรียนจบปริญญาตรี คณะอักษรศาสตร์ มหาวิทยาลัยแห่งชาติลาว หลังจากนั้น ได้ทำงานเป็นนักข่าวอยู่นานหลายสิบปี ก่อนจะหันไปจับงานด้านบันเทิง ควบคู่กับการเขียนหนังสือจนมาถึงปัจจุบัน

นอกจากนี้ “ปันยา” ยังเป็นนักแต่งเพลงฝีมือดี มีผลงานร่วมกับศิลปินไทยหลายคน อาทิ วิสา คัญทัพ ,ยีนส์ ศิลาแลง ,นิด ลายสือ ,แมน มณีวรรณ ฯลฯ