ถอดรหัสปรากฏการณ์ 'ฝาชีครอบเมือง' ต้นเหตุ PM2.5 พุ่งสูงกว่าปกติ!

ในช่วงที่อากาศเริ่มเย็นลงและมีลมสงบหลายพื้นที่ในเมืองกำลังเผชิญกับสถานการณ์ที่น่าเป็นห่วง นั่นคือการสะสมของฝุ่นละอองขนาดเล็ก PM2.5 ที่ความเข้มข้นสูงอย่างต่อเนื่อง ซึ่งปรากฏการณ์นี้มีชื่อเรียกทางวิทยาศาสตร์ว่า “การผกผันของอุณหภูมิ” (Temperature Inversion) หรือที่เรียกให้เห็นภาพคือภาวะ “ฝาชีครอบเมือง”

ทำความเข้าใจ : ทำไม ลมอ่อน และ อากาศเย็น จึงทำให้ฝุ่นสะสม?

โดยปกติแล้ว อากาศที่ร้อนกว่าบริเวณพื้นดินจะลอยตัวสูงขึ้น นำพาฝุ่นละอองและมลพิษต่าง ๆ ขึ้นไปเจือจางในชั้นบรรยากาศที่สูงขึ้นได้ แต่เมื่อเกิดปรากฏการณ์ Temperature Inversion (ฝาชีครอบเมือง) สถานการณ์จะกลับกัน:

• อากาศเย็น ที่หนักกว่าจะถูกกักอยู่ใกล้พื้นดิน
• มีชั้น อากาศอุ่น เข้ามาปกคลุมอยู่ด้านบน เหมือนมี "ฝาชี" ปิดกั้นไว้
• เมื่อเกิด ลมอ่อน หรือลมสงบ การพัดพาหรือระบายอากาศจึงทำได้น้อย

ผลลัพธ์คือ ฝุ่น PM2.5 ที่เกิดจากรถยนต์ การเผา และโรงงานอุตสาหกรรม ไม่สามารถลอยตัวขึ้นสูงเพื่อระบายออกไปได้ แต่จะถูกกักขังอยู่ในระดับความสูงที่เราหายใจ ทำให้ค่าฝุ่นพุ่งสูงขึ้นอย่างรวดเร็ว

วิธีแยก “หมอก” vs. “ฝุ่น PM2.5” ที่ไม่ใช่หมอก

บ่อยครั้งที่ทัศนวิสัยขุ่นมัวในช่วงเช้าทำให้ประชาชนสับสนระหว่างหมอกปกติกับมลพิษ ฝุ่น PM2.5 แต่มีข้อสังเกตง่าย ๆ ที่ช่วยแยกแยะได้

หมอก คือ ละอองน้ำเล็กๆ ที่ลอยใกล้พื้นดิน เกิดจากไอน้ำในอากาศเย็นตัวลงจนถึงจุดน้ำค้าง ทำให้ควบแน่นเป็นหยดน้ำเหมือนเมฆที่อยู่ระดับต่ำมาก เมื่ออยู่ในหมอกจะรู้สึกเย็นและมีน้ำเกาะผิวหนัง มักเกิดช่วงเช้า และจะค่อยๆจาง เมื่ออากาศอุ่นขึ้น

ฝุ่น PM2.5 คือ ฝุ่นขนาดเล็กมากจนมองไม่เห็น เมื่อสะสมมาก จะทำให้อากาศขุ่นมัวคล้ายหมอกควัน เกิดจากการเผาไหม้ต่างๆ เช่น ควันรถ การเผา ทางการเกษตร โรงงานอุตสาหกรรม เมื่อสูดดม อาจทำให้ ไอ ค้นคอ แสบจมูก ระคายเคืองผิวหนัง และสามารถเกิดขึ้นได้ตลอดทั้งวันทุกช่วงเวลา

แนวทางปฏิบัติเพื่อรับมือกับ PM2.5

1. ติดตามสถานการณ์ : ตรวจสอบค่า PM2.5 ในพื้นที่อย่างสม่ำเสมอผ่านแอปพลิเคชันหรือหน่วยงานที่เชื่อถือได้
2. สวมหน้ากาก : สวมหน้ากาก N95 ทุกครั้งที่ต้องออกนอกอาคาร
3. ลดกิจกรรมนอกบ้าน : หากค่าฝุ่นสูง ควรลดกิจกรรมกลางแจ้ง โดยเฉพาะกลุ่มเสี่ยง (เด็ก, ผู้สูงอายุ, ผู้ป่วยโรคทางเดินหายใจ)
4. ใช้เครื่องฟอกอากาศ : เปิดใช้งานเครื่องฟอกอากาศในบ้านและที่ทำงาน

สถานการณ์ ฝุ่น PM2.5 เป็นปัญหาที่ต้องเฝ้าระวังอย่างใกล้ชิด การรับรู้ถึงสาเหตุและวิธีการป้องกันที่ถูกต้องจะช่วยลดผลกระทบต่อสุขภาพได้