พืชหายาก 'ดาวทะเลแห่งป่า' หวนคืนสู่ป่าไทย หลังหายไปกว่าศตวรรษ

วงการพฤกษศาสตร์ทั่วโลกต่างตื่นตะลึงกับการกลับมาปรากฏตัวอีกครั้งของ Heterostemma brownii Hayata หรือ ดาวทะเลแห่งป่า พืชหายากในวงศ์ดอกรัก (Apocynaceae) ซึ่งเคยหายเงียบไปจากบันทึกทางวิทยาศาสตร์นานถึง 113 ปี การค้นพบครั้งสำคัญนี้เกิดขึ้นในป่าดิบชื้นของจังหวัดเชียงราย โดย ทีมนักอนุกรมวิธานพืช จาก องค์การสวนพฤกษศาสตร์ (BGO) ในปี พ.ศ. 2562 และได้มีการตีพิมพ์รายงานอย่างเป็นทางการในปีถัดมา (พ.ศ. 2563)

Heterostemma brownii เคยมีรายงานการค้นพบเพียงในไต้หวัน จีน และเวียดนามเมื่อราวปี พ.ศ. 2449 (ค.ศ. 1906) ก่อนที่จะไม่มีการพบเห็นหรือบันทึกข้อมูลเพิ่มเติมอีกเลยเป็นเวลานานนับศตวรรษ การปรากฏตัวในประเทศไทยครั้งนี้จึงถือเป็นการค้นพบครั้งประวัติศาสตร์ที่เผยแพร่สู่สาธารณะเป็นครั้งแรกบนโลกโซเชียลของไทย
 

ลักษณะเด่นที่น่าหลงใหล

พืชชนิดนี้มีลักษณะเป็นไม้เลื้อยเนื้ออ่อน มีน้ำยางสีขาว ใบเรียงตรงข้ามกันเป็นรูปไข่ถึงรูปรี ดอกสีเหลืองสดใสมี 5 กลีบคล้ายรูปดาว และที่น่าสนใจคือบริเวณกลีบดอกมีจุดประสีแดงกระจายอยู่ทั่ว ส่วนกลางดอกโดดเด่นด้วย กระบังรอบสีแดงเข้ม 5 แฉก ซึ่งมีรูปทรงคล้ายกับดาวทะเลที่นิ่งสงบอยู่ใต้ท้องทะเลลึก จึงเป็นที่มาของฉายา "ดาวทะเลแห่งป่า" พืชชนิดนี้จะออกดอกในช่วงฤดูฝนระหว่างเดือนมิถุนายนถึงกรกฎาคม
 

สถานภาพและการอนุรักษ์
ปัจจุบัน Heterostemma brownii ยังไม่ถูกจัดอันดับสถานภาพการอนุรักษ์อย่างเป็นทางการ และพบได้ในธรรมชาติเฉพาะป่าดิบชื้นของจังหวัดเชียงรายที่ระดับความสูงประมาณ 500 เมตรจากระดับน้ำทะเล แม้จะมีรายงานการพบในไต้หวัน จีน เวียดนาม และลาวด้วย แต่จำนวนประชากรในธรรมชาติยังถือว่ามีน้อยมาก การค้นพบครั้งนี้เน้นย้ำถึงความสำคัญของการอนุรักษ์ความหลากหลายทางชีวภาพ โดยเฉพาะในพื้นที่ป่าดิบชื้นของประเทศไทย ซึ่งยังคงเป็นแหล่งรวมของสิ่งมีชีวิตหายากและไม่เคยถูกค้นพบอีกมากมาย

การกลับมาของ Heterostemma brownii ถือเป็นข่าวดีสำหรับวงการพฤกษศาสตร์และผู้ที่สนใจธรรมชาติ เป็นการย้ำเตือนให้เห็นว่าผืนป่าของประเทศไทยยังคงมีความลึกลับและอุดมสมบูรณ์รอการค้นพบอีกมากมาย

ข้อมูลโดย : ดร.วรนาถ ธรรมรงค์ [W. Thammarong]
นักอนุกรมวิธานพืช | สำนักวิจัยและอนุรักษ์ องค์การสวนพฤกษศาสตร์
ภาพถ่ายโดย : Dr. Michele Rodda

อ้างอิง : Thammarong, W., Rakarcha, S. & Rodda, M. 2020. 𝙃𝙚𝙩𝙚𝙧𝙤𝙨𝙩𝙚𝙢𝙢𝙖 𝙗𝙧𝙤𝙬𝙣𝙞𝙞 (Apocynaceae), a new record for Laos and Thailand. Thai Forest Bulletin (Botany) 48(2): 114–117.

Lost for 113 Years — Found Again in Thailand!
Hidden in the misty depths of Chiang Rai’s ancient forests, a plant once thought gone forever has made a stunning comeback. 

Meet 𝙃𝙚𝙩𝙚𝙧𝙤𝙨𝙩𝙚𝙢𝙢𝙖 𝙗𝙧𝙤𝙬𝙣𝙞𝙞 Hayata — a botanical legend that vanished from science books for over a century, only to reveal itself again on Thai soil.

Nature always has secrets. Sometimes, they wait over a century to surprise us.