“เมื่อการใช้ชีวิตในสถานที่ต่างๆ” ของเรากำลังเปลี่ยนไป

หากจะพูดว่าทุกวันนี้เราใช้ชีวิตอยู่ในสถานที่ใดบ้าง ก็จะสรุปได้ว่า เราใช้ชีวิตอยู่ในสถานที่ 3 แห่ง คือ บ้าน จุดเริ่มต้นของแต่ละวัน (First place) ในการใช้ชีวิต ต่อมาคือ ที่ทำงาน หรือ โรงเรียน (Second Place) ที่เราไปใช้ชีวิตเมื่อออกจากบ้าน และที่สุดท้ายคือ ที่เราได้ใช้ชีวิตระหว่าง First และ Second Place รวมถึง ร้านอาหาร ร้านกาแฟ ศูนย์การค้า ร้านหนังสือ ตลอดจน โรงแรม เป็นต้น

คำถามคือ หลัง COVID-19 การใช้ชีวิตของเรากับสถานที่เหล่านี้กำลังเปลี่ยนแปลงหรือไม่

First Place จะกลายเป็นทั้ง First + Second Place ในที่เดียวกัน คนเริ่มซื้อเฟอร์นิเจอร์ใหม่เพื่อให้สามารถทำงานที่บ้านได้ การอยู่ในห้องคอนโดเล็กๆ อาจไม่ตอบโจทย์ หลายคนเริ่มหันมาสนใจบ้านทาวน์เฮ้าส์นอกเมือง ไม่แออัด มีพื้นที่บ้าง ติดตั้ง Internet WiFi ทำงานได้

Second Place กำลังถูกตั้งคำถาม เพราะเป็นสถานที่ที่คนจำนวนมากมารวมตัวกัน ต้องมีความระมัดระวังในการใช้พื้นที่มากขึ้น แต่ยังมีกฎ กติกา มารยาทในการอยู่รวมกัน ทำให้การควบคุม กำกับดูแลยังอยู่ในวิสัยที่ทำได้ โรงเรียนมีการกำหนดให้เรียน Online หรือผลัดกันมาเรียน เช่นเดียวกับที่ทำงานที่มีนโยบาย WFH ทำให้การใช้ Second place มีแนวโน้มลดขนาดลงอย่างเห็นได้ชัด รวมถึงมีการปรับเปลี่ยนการใช้พื้นที่ให้ Flexible มากขึ้น

Third Place เป็นสถานที่ที่ได้รับผลกระทบจาก COVID-19 มากที่สุด เนื่องจากเป็นสถานที่ที่รวมกันของคนจำนวนมาก ทำให้ไม่สามารถควบคุมอะไรได้มากนัก มีเพียง Social Norm ที่ผู้ใช้สถานที่ร่วมกันยึดถือ ดังนั้น จึงเป็นสถานที่ที่มีความเสี่ยงในกรณีของ COVID-19 มาก และถูก Disrupt โดยพฤติกรรมที่กำลังเปลี่ยนไปหลังจากนี้ หลายคนเริ่มที่จะลดการเดินทางไปสถานที่กลุ่มนี้ โดยหันมาสั่งสินค้า บริการ ทาง online หลายคนทำอาหารทานเอง หลายคนทำงานเสร็จก็รีบกลับบ้าน ไม่นัดเจอเพื่อนๆ หันมาพูดคุยกันผ่าน Social Media Channels

สิ่งที่เกิดขึ้นเหล่านี้ กระทบต่อการทำธุรกิจอย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้ หลายธุรกิจได้รับผลกระทบจากการเปลี่ยนแปลง โดยเฉพาะอย่างยิ่งผู้ประกอบการในกลุ่ม Second และ Third Place ที่ต้องมองหาทางรอดทางธุรกิจใหม่

อย่างไรก็ตาม วิกฤติ COVID-19 ได้เร่งให้เกิดสถานที่อีกกลุ่ม เรียกว่า Forth Place ซึ่งอาจจะมาแทน Third Place ได้บางส่วน

Forth Place หมายถึง Collaborative Place ที่เกิดขึ้นมาสักระยะก่อน COVID-19 และต่อมาสถานที่กลุ่มนี้ได้รับความนิยมมากขึ้น เพราะผสมผสานระหว่าง พื้นที่ Second Place และ Third Place ให้สามารถทำงาน พักผ่อน และใช้เวลาทางสังคมไปด้วยในที่เดียวกัน เช่นธุรกิจ Co-Working Space

อีกแนวโน้มหนึ่งที่กำลังเกิดขึ้นจากพฤติกรรมการใช้พื้นที่ที่กำลังเปลี่ยนไปคือ New Place ที่เรียกว่า Virtual Place (Fifth Place—V Place) ซึ่งไม่จำเป็นต้องมีการใช้สถานที่ทางกายภาพอีกต่อไป แต่จะสร้างพื้นที่สมมติขึ้นบน Online Community เช่น Facebook, Instagram, Twitter, Tiktok รวมถึง Clubhouse น้องใหม่ที่กำลังมาแรง โดย Social Media Place เหล่านี้ ไม่ต้องการสถานที่ที่สมาชิกต้องมาเจอกัน แต่สามารถ offer พื้นที่ให้คนที่มีความต้องการคล้ายคลึงกันได้มีโอกาสในการเจอ และแลกเปลี่ยนกันได้

ทั้ง Forth และ Fifth Place นี้จะมาแทน Third Place ได้อย่างไร ย่อมกระทบต่อการออกแบบโครงสร้างทางสัมคม และธุรกิจในอนาคต ทั้งในแง่ดีและในด้านที่เราต้องมีความระมัดระวังมากขึ้น เช่นเดียวกับการพัฒนาของ EEC ที่ต้องเข้าใจการใช้พื้นที่ของคนในปัจจุบัน หากเรายังพัฒนาสถานที่แบบเดิมๆ ยังมีเพียงการลงทุนในพื้นที่แบบปรกติ แต่ไม่เข้าใจในการใช้พื้นที่แบบ Collaborative และ Virtual Place ย่อมทำให้การพัฒนาเมืองไม่ตอบโจทย์ต่อการอยู่อาศัยและการทำงาน รวมถึงการใช้ชีวิตของคนในอนาคต