รู้จัก 'แอมโมเนียมไนเตรท' ต้นตอเหตุ 'ระเบิดใหญ่' เลบานอน

แอมโมเนียมไนเตรท เป็นสารตกผลึกใสไร้กลิ่นซึ่งใช้กันทั่วไปในรูปของ "ปุ๋ย" เป็นสาเหตุให้เกิดระเบิดใหญ่หลายครั้ง เช่น ที่โรงงานปุ๋ยรัฐเทกซัสของสหรัฐ เมื่อปี 2556 คร่าชีวิตประชาชน 15 คน ซึ่งศาลพิพากษาว่าเป็นการกระทำโดยเจตนา

ขณะที่เมื่อปี 2544 เกิดเหตุที่โรงงานเคมีเมืองตูลูส ฝรั่งเศส คร่าชีวิตประชาชน 31 คน แต่ครั้งนั้นเป็นอุบัติเหตุ โดยมีต้นตอมาจากสารแอมโมเนียมไนเตรท

เมื่อนำมาผสมกับน้ำมันเชื้อเพลิง แอมโมเนียมไนเตรทจะกลายเป็นระเบิดกำลังแรง ใช้กันอย่างกว้างขวางในอุตสาหกรรมก่อสร้าง แต่กลุ่มติดอาวุธอย่าง "ตาลีบัน" ก็เอาไปทำระเบิดแสวงเครื่องด้วย ทั้งยังเป็นส่วนหนึ่งของสารประกอบระเบิดโจมตีเมืองโอคลาโฮมา เมื่อปี 2538

รัฐบาลเลบานอน แถลงว่า สิ่งที่ระเบิดคือ แอมโมเนียมไนเตรท น้ำหนักรวมประมาณ 2,750 ตัน และ "ถูกเก็บรักษาอย่างไม่ปลอดภัย" ภายในอาคารหลังหนึ่งเป็นเวลานานถึง 6 ปี และให้คำมั่นว่าจะจับกุมผู้ที่เกี่ยวข้องมารับโทษตามกฎหมายให้ได้

นอกจากนี้ รัฐบาลได้ประกาศสถานการณ์ฉุกเฉินในกรุงเบรุตเป็นเวลา 2 สัปดาห์ และกำหนดให้เมืองหลวงของประเทศเป็นพื้นที่ภัยพิบัติ

อ่านข่าวที่เกี่ยวข้อง: 

• ประมวลภาพความเสียหาย 'เลบานอน' หลังระเบิดใหญ่

• เผยคลิปเหตุระเบิดใหญ่ 'เลบานอน' คร่ากว่า 70 ชีวิต เจ็บกว่า 3 พันคน

จิมมี ออกซ์ลีย์ ศาสตราจารย์ภาควิชาเคมี มหาวิทยาลัยโรดไอแลนด์ในสหรัฐ เผยว่า การเก็บภายใต้สภาวะปกติและไม่มีความร้อนสูงมาก ยากที่จะทำให้แอมโมเนียมไนเตรทติดไฟได้

“ถ้าคุณดูวิดีโอการระเบิดที่กรุงเบรุต คุณจะเห็นควันดำ ควันแดง นั่นคือปฏิกิริยาไม่สมบูรณ์ ดิฉันสันนิษฐานว่า มีการระเบิดเล็ก ๆ แล้วกระตุ้นให้เกิดปฏิกิริยาของแอมโมเนียมไนเตรท แต่ดิฉันยังไม่ได้ยินว่าการระเบิดเล็ก ๆ นั้นเป็นอุบัติเหตุหรือเจตนา”

และเนื่องจากแอมโมเนียมไนเตรทเป็นออกซิไดเซอร์ ทำให้กระบวนการสันดาปเข้มข้นขึ้น และทำให้สารอื่นติดไฟง่ายขึ้น แต่ตัวมันเองไม่ติดไฟ

ด้วยเหตุผลนี้ การเก็บรักษาแอมโมเนียมไนเตรทจึงต้องดูแลเข้มงวด เช่น เก็บให้ห่างจากเชื้อเพลิงและแหล่งความร้อน

อันที่จริงแล้ว หลายประเทศในสหภาพยุโรป (อียู) กำหนดให้ผสมแคลเซียมคาร์บอเนตเข้ากับแอมโมเนียมไนเตรท จะได้ แคลเซียมแอมโมเนียมไนเตรท ที่ปลอดภัยกว่า

ในสหรัฐ หลังเกิดระเบิดโจมตีเมืองโอคลาโฮมา ก็กำหนดกฎระเบียบควบคุมเข้มงวดขึ้นมาก ตามกฎหมายมาตรฐานโรงงานเคมีต่อต้านการก่อการร้าย โรงงานที่เก็บแอมโมเนียมไนเตรทเกิน 900 กิโลกรัมต้องถูกตรวจสอบ

ถึงแม้จะมีอันตราย แต่ ออกซ์ลีย์ กล่าวว่า การใช้แอมโมเนียมไนเตรตอย่างถูกต้องในภาคเกษตรและก่อสร้างทำให้ขาดไม่ได้

“โลกจะไม่เป็นเช่นนี้ถ้าไม่มีระเบิด เราหาอาหารเลี้ยงประชากรไม่ได้ ถ้าไม่มีปุ๋ยแอมโมเนียมไนเตรท เรายังต้องการมัน แต่แค่ดูแลให้ดี ๆ เท่านั้น”