อุทยานธรณีโคราช....กับการได้ขึ้นทะเบียนมรดกโลกทางธรณี

ต้องแสดงความยินดีกับ อุทยานธรณีโคราช หรือ โคราชจีโอปาร์ค (Khorat Geopark) ที่คณะกรรมการบริหารองค์การยูเนสโก ได้มีมติรับรองให้ "โคราชจีโอปาร์ค" เป็น อุทยานธรณีโลก เมื่อวันที่ 17 พ.ค.2566  จากการประชุมครั้งที่ 216 ที่ผ่านมา   

จึงส่งผลให้บ้านเรา มี อุทยานธรณีระดับโลก เป็นแห่งที่ 2 ต่อจากอุทยานธรณีสตูล ซึ่งได้รับการรับรองไปเมื่อปี 2561 ที่ผ่านมาซึ่ง UNESCO  Global Geopark  ปัจจุบันมี 195 แห่ง ใน 48 ประเทศทั่วโลก  อุทยานธรณีโคราชเป็นแห่งที่ 183

ซึ่งอุทยานธรณีนี้เขาจะมีหลายลำดับโดยไล่ไปตั้งแต่อุทยานธรณีระดับท้องถิ่น  อุทยานธรณีระดับจังหวัด อุทยานธรณีระดับประเทศ และอุทยานธรณีระดับโลก  ซึ่งแต่ละลำดับ เขาก็จะมีกฎเกณฑ์ มีมาตรฐานของเขามากำหนด และอุทยานธรณีโคราชก็ผ่านเกณฑ์มาจนถึงระดับโลกดังในข่าว

แผนภาพแสดงตำแหน่งยอดเขาบนเควสตาโคราชมองไปทางทิศเหนือ(ภาพ...อุทยานธรณีโคราช)

• อุทยานธรณีระดับโลก

อุทยานธรณีโคราช หรือ Geopark   ในนิยามของ UNESCO และ กรมทรัพยากรธรณี ของเราเอามาเผยแพร่คือ    พื้นที่ที่ประกอบด้วย แหล่งธรณีวิทยาหรือแหล่งอนุรักษ์ธรณีวิทยา ที่เป็นที่รู้จักหรือมีชื่อเสียง แหล่งท่องเที่ยวเชิงธรณีวิทยาและแหล่งธรณีวิทยา รวมทั้งแหล่งด้านโบราณคดี  นิเวศวิทยา และวัฒนธรรม

นี่คือที่เขานิยามอย่างเป็นทางการ ซึ่งอ่านแล้วอาจจะงงๆ ซ้ำไปซ้ำมา   ผมสรุปอย่างนี้ครับ อุทยานธรณี คือ พื้นที่ที่มีความโดดเด่นทางธรณีซึ่งอาจครอบคลุมไปถึงแหล่งโบราณคดี แหล่งธรรมชาติรวมทั้งผู้คน วัฒนธรรม หรือรวมหมดทุกสิ่งอย่างในพื้นที่ที่กำหนด  

ดังนั้นจึงจะเห็นว่าการประกาศพื้นที่เป็นอุทยานธรณีมันจะครอบคลุมหมู่บ้านบ้าง ชุมชน ป่าเขา อุทยานแห่งชาติ ถนนหนทาง คลุมไปหมด  แต่ไม่ใช่ว่าอยากจะประกาศตรงไหนก็ประกาศ หากแต่พื้นที่นั้นต้องมีความโดดเด่นในด้านต่างๆ อย่างที่บอกมาด้วย

ภูเขารูปอีโต้ มองจากวัดป่าภูผาสูง

• ความโดดเด่นของโคราชจีโอปาร์ค

ในส่วนของ อุทยานธรณีโคราช นั้นจะครอบคลุมพื้นที่ใน 5 อำเภอคือ  สีคิ้ว  สูงเนิน  ขามทะเลสอ  เมืองนครราชสีมา  และเฉลิมพระเกียรติ   ซึ่งมีความโดดเด่นของพื้นที่กระจายกันอยู่โดยทั่ว และเป็นไปตามนิยามของ ยูเนสโก้ ทุกแขนง 

ในด้านทางธรณีนั้น  สิ่งที่เขาชูขึ้นมา   ก็คือลักษณะภูมิประเทศแบบเควสตา (Cuesta) ซึ่งภูเขารูปทรงแบบนี้ จะคล้ายกับมีดอีโต้หัวตัด   คือเอียงหักสั้นไปด้านหนึ่งเหมือนหัวมีด ส่วนด้านหลังจะค่อยๆ ลาดลงคล้ายตัวมีด  

ภาพเขียนก่อนประวัติศาสตร์ที่วัดเขาจันทร์งาม

สภาพของบริเวณภาพเขียนสีวัดเขาจันทร์งาม..

ซึ่งผมว่าท่านผู้อ่านก็คงคุ้นตากัน เพราะมีภูเขารูปทรงอย่างนี้กระจายกันอยู่ทั่วไปในภาคอีสานโดยเฉพาะช่วงรอยต่อแผ่นดินภาคกลางกับภาคอีสาน เห็นเยอะมาก  ซึ่งเป็นภูมิประเทศแบบเควสต้าอย่างที่บอก แต่ที่นี่จะโดดเด่นกว่านั้นอีกคือ จะมีแนวเขาที่มีลักษณะเป็นเขารูปอีโต้นี้ 2 แนว ตีคู่ขนานไปด้วยกัน ปรากฏเป็นภูเขาทรงมีดอีโต้นี้กว่า 20 ลูก  

ด้วยเพราะภูมิประเทศแบบนี้ซึ่งไม่ได้มีบ่อย เขาจึงเป็นชื่อเฉพาะว่า ‘เควสตาโคราช (Khorat Cuesta)’   ซึ่งท่านผู้อ่านลองขึ้นไปพิสูจน์กันดูได้บนอ่างเก็บน้ำที่มีใบพัดยักษ์ที่เขายายเที่ยง  หรือที่บนวัดป่าภูผาสูง  จะเห็นภูเขาทรงหัวตัดนี้เรียงรายกันดูสวยงามมาก  ซึ่งมันก็ดูมหัศจรรย์จริงๆ ถ้าว่ากันในแง่ของภูมิประเทศ

รอยเฉียงระดับ ที่วัดป่าภูผาสูง

ปราสาทพนมวัน ที่บูรณะแล้ว

นอกจากนั้น จากพื้นที่ที่มีแม่น้ำมูลเส้นทางเดิม และลำตะคอง ที่ไหลผ่านในพื้นที่  เราก็ไม่รู้ว่าแม่น้ำสองสายนี้มีที่มาที่ไปเมื่อกี่แสนกี่หมื่นปีมาแล้ว  ในยุคนั้นก็มีสัตว์ที่ในยุคนี้ไม่มี พอสัตว์เหล่านั้นล้มตาย กระแสน้ำมันก็ได้พัดพาเอาเศษซากชิ้นส่วนของทั้ง ไดโนเสาร์ ทั้ง ช้างโบราณ และ สัตว์โบราณ ที่ไม่มีในโลกยุคนี้  ไปกองกันอยู่ในทางเดินน้ำเก่า

พอมาในปัจจุบัน ก็มีการขุดทรายในแม่น้ำเก่าเหล่านั้น    ก็ไปขุดเจอเศษซากของสิ่งมีชีวิตเหล่านี้ขึ้นมา   แล้วพบว่าเป็นชิ้นส่วนของไดโนเสาร์ชนิดใหม่ของโลกถึง 4 สายพันธุ์  คือ  

• 1. สิรินธรน่า โคราชเอนซิส (Sirindhorna khoratensis)
• 2. ราชสีมาซอรัส สุรนารีเอ (Ratchasimasaurus suranareae)
• 3. สยามโมดอน นิ่มงามมิ (Siamodon nimngami)  และ  
• 4. สยามแรปเตอร์ สุวัจน์ติ (Siamraptor Suwati)    รวมทั้งซากฟอสซิลของสัตว์โบราณอีกหลากหลายชนิด ซึ่งเราไม่เคยรู้ว่ามีมาก่อน   และก็พบในย่านอุทยานธรณีโคราชนี้จริงๆ   

เมืองเสมา  เมืองประวัติศาสตร์สมัยทวาราวดี

ทั้งหมดนี้ถูกจัดแสดงใน พิพิธภัณฑ์ไม้กลายเป็นหิน นครราชสีมา ซึ่งนอกจากจะจัดแสดงซากฟอสซิลของสัตว์ และไดโนเสาร์ชนิดต่างๆแล้ว ที่นี่เขายังรวบรวมไม้กลายเป็นหิน ทั้งแบบที่เราเคยเห็นทั่วๆไป  และรูปแบบใหม่ๆ จากทั่วโลกมาจัดแสดงด้วย 

ไม้กลายเป็นหินบางชนิดดูยังกะเป็นอัญมณี คือมันมีสีสัน มันสวยงาม ชนิดที่เห็นแล้วตะลึงกันเลยทีเดียว เขาจัดแสดงไว้รวมกันที่พิพิธภัณฑ์ไม้กลายเป็นหินโคราชครับ  ไปเที่ยวชมกันได้

ไม้กลายเป็นหินที่จัดแสดงในพิพิธภัณฑ์

• มรดกโลกทางธรณี

ในส่วนของการเป็นแหล่งโบราณคดี เขานับรวมปราสาทหินพนมวัน ในเขต อ.เมือง  เมืองเสมา และพระนอนสมัยทวารวดีที่สูงเนิน แหล่งหินตัดและภาพเขียนก่อนประวัติศาสตร์ที่วัดเขาจันทร์งาม ในเขต อ.สีคิ้ว 

ที่วัดเขาจันทร์งามนี้จะได้ในเรื่องของภาพเขียนก่อนประวัติศาสตร์แล้ว ยังมีเรื่องของหินทรายเช่นเดียวกันกับวัดหนองซาด ในเขต อ.สูงเนิน เช่นกัน ซึ่งจะเป็นการเรียนรู้ในเรื่องร่องรอยที่ปรากฏบนหินทรายนั้น บ่งบอกถึงที่มาของสิ่งแวดล้อมและปรากฏการณ์ของโลกเมื่อนับหมื่นนับแสนปีก่อนนี้

อีกรูปแบบหนึ่งของไม้กลายเป็นหิน

ปลาโบราณ ที่จัดแสดงในพิพธภัณฑ์

เวลาเราไปดูแหล่งอุทยานธรณีระดับโลกในต่างประเทศ จะมีความโดดเด่นด้านใดด้านหนึ่ง ที่มันยิ่งใหญ่ อลังการชัดเจนไปเลย เช่น ภูเขาหลากสีจางเย่ ที่มณฑลกันซู่ของจีน หรือเกาะเชจู ในเกาหลีใต้ ฯลฯ 

แต่อุทยานธรณีโคราชนี้จะคลุกเคล้าผสมผสานกันไป  ในแต่ละอย่าง แต่ละที่ ก็จะมีเรื่องราวของแต่ละแห่งที่โดดเด่น เมื่อนำมาเชื่อมร้อยรวมกัน ก็จะเป็นพื้นที่ที่มีคุณค่าเหมาะสมกับการได้เป็นอุทยานธรณีในระดับโลกจริงๆ ถ้าจะเปรียบว่าเป็นมรดกโลกทางธรณีก็คงไม่ผิด

ชิ้นส่วนของซากสัตวโบราณที่จัดแสดงในพิพิธภัณฑ์ไม้กลายเป็นหิน โคราช

หน้าผาหินที่วัดป่าภูผาสูง

เมื่อบ้านเราถูกนานาชาติเขายกย่องให้มีคุณค่าในระดับโลกอย่างนี้ ก็อยากจะเชิญชวนให้คนไทยเจ้าของประเทศได้ออกเดินทางไปชื่นชมด้วยกัน จะได้ภาคภูมิใจว่านี่แหละคือบ้านเรา คือเมืองไทยของเรา