‘บางลาไม่เคยลาก่อน’ เรื่องสั้นไทยเดินทาง 'Journey of Words' ไปกับนักท่องเที่ยว

การเผยแพร่วรรณกรรมไทยสู่สากล ทำได้หลายวิธี แต่วิธีที่ง่ายที่สุดคือ มอบให้เป็นของขวัญ

โครงการ เรื่องสั้นเดินทาง หรือ Journey of Words มีวิธีนำเสนอเรื่องสั้นไทยไปทั่วโลกด้วยวิธีใหม่ แถลงข่าวไปเมื่อวันที่ 15 สิงหาคม 2568 ณ หอศิลปวัฒนธรรมกรุงเทพมหานคร 

ภายในงานมีนักเขียน บรรณาธิการ และผู้มีส่วนร่วมในวงการวรรณกรรมมาร่วมงานมากมาย รวมถึงชาวต่างชาติที่สนใจก็มาร่วมงานด้วย

ณัฎฐนิษฐ์ นิธิวิรุฬห์ บรรณาธิการ ผู้จัดทำโครงการ เผยถึงที่มาของโครงการนี้ให้ฟังว่า ได้รับทุนสนับสนุนจากสำนักงานศิลปะร่วมสมัย ซึ่งเป็นกองทุนของสำนักงานวัฒนธรรมร่วมสมัย มีจุดประสงค์นำเรื่องสั้นของนักเขียนไทยไปแปลเป็นภาษาต่างประเทศ

Cr. Kanok Shokjaratkul

โครงการนำร่อง นำเรื่องสั้น บางลาไม่เคยลาก่อน ของนักเขียนซีไรต์ พลัง เพียงพิรุฬห์ มาแปลเป็น 3 ภาษา ได้แก่ ภาษาอังกฤษ, ภาษาจีน, ภาษารัสเซีย พิมพ์เป็นหนังสือ มอบเป็นของขวัญให้นักท่องเที่ยวที่มาเที่ยวประเทศไทย

ในปีนี้แจกที่สนามบินนานาชาติภูเก็ต บริเวณเที่ยวบินขาออก ในช่วงงาน ภูเก็ต เบียนนาเล่ 2025 เดือนพฤศจิกายน-ธันวาคม และอาจขยายไปแจกที่สนามบินดอนเมือง, สนามบินสุวรรณภูมิ ในอนาคต

มีแนวคิดว่า ต้องการให้หนังสือเล่มนี้ได้ เดินทาง ไปรอบโลกพร้อมกับนักท่องเที่ยว

Cr. Kanok Shokjaratkul

หนังสือ เรื่องสั้นเดินทาง มีรูปแบบเฉพาะที่เรียกว่า Diary Design Book นอกจากมีเรื่องสั้นฉบับแปลแล้ว ยังมีพื้นที่ว่างให้ผู้อ่านได้เขียนบันทึก จดข้อความ หรือส่งต่อความรู้สึกของตัวเอง เป็นการผสมผสานระหว่างไดอารี่กับหนังสือ แล้วส่งต่อให้ผู้อื่น หรือเก็บไว้เป็นของตัวเอง

ในแง่การตลาด นักท่องเที่ยวเมื่อได้รับหนังสือที่ออกแบบสวยงามนี้กลับไป จะรู้สึกว่าเป็น กิมมิค หนึ่งของประเทศไทย ว่ามาเที่ยวแล้วได้หนังสือกลับไป

ไม่ใช่แค่ เรื่องสั้น เท่านั้น บทกวี หรืองานเขียนอื่น ๆ ก็นำมาทำลักษณะนี้ได้เช่นกัน"

Cr. Kanok Shokjaratkul

• การเดินทางของ 'หนังสือ' สู่โลกดิจิทัล

นรีภพ จิรโพธิรัตน์ นายกสมาคมนักเขียนแห่งประเทศไทย มองว่า เป็นเรื่องที่น่ายินดี ที่โครงการนี้ได้รับการสนับสนุนจนเกิดผลเป็นรูปธรรม

"เรื่องสั้น ของ นักเขียนไทย จะได้ถูกนำเสนอไปสู่ผู้มาเยือนอย่างหลากหลายเชื้อชาติและภาษา มุ่งหวังว่า วรรณกรรมไทย จะได้รับการตอบรับจากต่างชาติมากยิ่งขึ้น

เป็นประโยชน์อย่างยิ่งที่หนังสือจะได้ปรากฏตัวที่สนามบินและแหล่งท่องเที่ยวต่าง ๆ ในยุคที่ร้านหนังสือลดจำนวนลง การจัดพิมพ์งานในลักษณะนี้เป็นการ สวนกระแส

และเป็นเหมือนของขวัญแก่ผู้มาเยือน โครงการนี้เป็น ต้นทาง หรือ การนำทาง ในโลกยุคใหม่ ที่ทำให้นักท่องเที่ยวรู้จักประเทศไทยผ่านเรื่องราวต่าง ๆ ได้อย่างอิสระ"

Cr. Kanok Shokjaratkul

• หนังสือคือ สะพานเชื่อมวัฒนธรรม

สุวิมล วิมลกาญจนา ผู้อำนวยการศูนย์เครือข่ายสัมพันธ์และแหล่งทุน สศร. กล่าวว่า สำนักงานศิลปะวัฒนธรรมร่วมสมัย และกองทุนส่งเสริมศิลปะร่วมสมัย รู้สึกยินดีที่ได้เป็นส่วนหนึ่งในการสนับสนุนโครงการเรื่องสั้นเดินทาง

"บทบาทของกองทุนฯคือให้เงินอุดหนุน ส่งเสริมเครือข่ายและศิลปินให้สร้างสรรค์งานเพื่อสร้างคุณค่าและมูลค่าทางเศรษฐกิจ นำภูมิปัญญามาประยุกต์ใช้ในสังคม

โครงการนี้เป็นหนึ่งใน 133 โครงการที่ได้รับคัดเลือกในปีนี้ จากทั้งหมดกว่า 600 โครงการที่ส่งเข้ามา กรรมการเห็นว่ามีประโยชน์และเป็น นิมิตใหม่ 

Cr. Kanok Shokjaratkul

เป้าหมายของเราคือ เปิดพื้นที่ให้ศิลปินหรือนักเขียน ขยายความคิดของตัวเองออกสู่สายตาของสาธารณะ

การนำเรื่องสั้นมาแปลเป็น 4 ภาษา ส่งต่อให้ชาวต่างชาติ ถือว่าพิเศษมาก เป็นเหมือน สะพานเชื่อมวัฒนธรรม ช่วยให้วรรณกรรมเดินทางข้ามจากที่หนึ่งไปสู่อีกที่หนึ่งได้ ขอชื่นชมผู้จัดทำและนักเขียนที่กล้าทำสิ่งนี้และช่วยเชื่อมโยงวัฒนธรรมสู่กันและกันได้"

Cr. Kanok Shokjaratkul

• บางลาไม่เคยลาก่อน เรื่องสั้นที่มีเสน่ห์

เจน สงสมพันธ์ ผู้ก่อตั้งสำนักพิมพ์นคร ผู้พิมพ์หนังสือ เรากำลังกลายพันธุ์ ซึ่งมีเรื่องสั้น บางลาไม่เคยลาก่อน อยู่ในนั้น กล่าวว่า ตอนที่พิมพ์เรื่องนี้ออกมาในปี 2558 บรรณาธิการ นิรันศักดิ์ บุญจันทร์ ถามว่า "อีก 10 ปีต่อไปจะมีคนเขียนได้เท่ากับบางลาหรือยัง?"

"เป็นคำพูดที่ผมจำมาตลอด บางลาเป็นเรื่องที่เขียนได้มีเสน่ห์ ใช้ภาษาเรียบง่าย เล่าเรื่องประวัติศาสตร์ท้องถิ่น เชื่อมโยงความทรงจำและประสบการณ์ชีวิตของผู้คน ทำให้บางลาเป็น พื้นที่ความทรงจำและความรักที่ยังคงอยู่กับเราตลอดไป

เรื่องนี้เปิดฉากขึ้นเมื่อคุณพลังไปเห็นหาดที่เต็มไปด้วยเก้าอี้และร่มชายหาด ก่อนที่จะมีการจัดระเบียบชายหาดใหม่ ทำให้เห็นความสวยงามที่แท้จริงของภูเก็ต แต่สิ่งที่น่าสนใจยิ่งกว่าคือ เสน่ห์ของผู้คน ผมมองเห็น 3 ระดับในเรื่องนี้

Cr. Kanok Shokjaratkul

• ระดับสังคมและการศึกษา เรื่องเล่าถึงคนเร่ร่อนที่มาจากทั่วทุกที่ ผู้ซึ่งระบบการศึกษาอาจมีปัญหา แต่กลับมี วิชาชีวิต และใช้ความสามารถในการดึงดูดนักท่องเที่ยว

• ระดับธรรมชาติและโอเอซิส เรื่องนี้แสดงให้เห็นว่า ท่ามกลางการก่อสร้าง ยังมีพื้นที่ตาบอด หลงเหลืออยู่ เป็นเหมือน โอเอซิส หรือ มหาวิทยาลัยสำหรับคนเร่ร่อน ได้ฝึกฝนตัวเอง ชี้ให้เห็นว่าวรรณกรรมมีบทบาทสำคัญในการพัฒนาประเทศ

• ระดับการบริจาคของผู้คนทั่วโลก หลังจากชายหาดถูกจัดระเบียบ เราขายความสวยงามแทนที่ความยากจนหรือความน่าสมเพช บางลามีเสน่ห์ดึงดูดให้นักท่องเที่ยวกลับมาซ้ำแล้วซ้ำเล่า

Cr. Kanok Shokjaratkul

คุณพลังพูดถึงชีวิตคนอีสานได้อย่างมีมิติ ตัวละครสองคนคือ บักเบิด ที่อยู่ ๆ ก็เสียชีวิตจากการขึ้นร่มชูชีพแล้วเจอลมหมุนขนาดเล็ก นำไปสู่การกำเนิดของตัวละครใหม่ สวรรยา ที่ไม่ว่าทัศนวิสัยใด ลมปีศาจก็ไม่เคยทำอะไรสวรรยาได้

ผมประทับใจการบรรยายชีวิตของผู้คนในบางลา โดยเฉพาะ ป้าสวาท ผู้หญิงอายุเยอะที่เร่ขายบริการให้ฝรั่ง เป็นคนที่ไม่มีอะไรน่าดู ขี้ริ้วขี้เหร่ แต่สามารถจัดการนักท่องเที่ยวได้ทั้งหมด

ป้าสวาทเป็นผู้ค้นพบ โอเอซิส แหล่งรวมคนเร่ร่อนจากต่างถิ่น การจะเป็นสมาชิกโอเอซิสไม่ใช่เรื่องง่าย ต้องมีวีรกรรมและสติปัญญา

Cr. Kanok Shokjaratkul

ตัวละคร หินผา เป็นคนราบเรียบ ส่วน บักเบิด ตาเหล่ตาเข แต่กลับมีเสน่ห์กับเพศตรงข้าม คุณพลังไม่ได้ดูถูกอาชีพของป้าสวาท แม้จะบรรยายว่ารวมความขี้เหร่ทั้งโลกไว้ที่ตัว

บางทีสิ่งที่เราปรารถนา มุ่งมั่นตั้งใจ ถึงเวลาจริงก็ไม่ได้ไปตามนั้น การที่หินผาไม่ได้เจอสวรรยาก็เป็นสิ่งที่ดี เพราะจะได้ตามหาสิ่งที่คิดต่อไป มันให้ความหวัง อ่านแล้วจะคิดถึงอิสรชนที่แสวงหา

เรื่องนี้มีความลึกลับทั้ง ๆ ที่ไม่ลึกลับ ส่งเสริมการท่องเที่ยว แสดงถึงความมีน้ำใจเอื้อเฟื้อของคนไทย เป็น Soft Power ให้ชาวโลกได้เห็นว่าประเทศไทยก็มีวรรณกรรมที่น่าสนใจไม่แพ้ชาติใด"

Cr. Kanok Shokjaratkul

• บางลาไม่เคยลาก่อน 

พลัง เพียงพิรุฬห์ (เกริกศิษฏ์ พละมาตร์) นักเขียนรางวัลซีไรต์ ปี 2559 จากรวมบทกวี นครคนนอก พูดถึงที่มาของเรื่องสั้นเรื่องนี้ว่า เวลาผมเขียนงาน ผมชอบไปคลุกวงในหาข้อมูล

"บางลา ผมไปบ่อย ตั้งแต่สมัยยังไม่ได้เขียนหนังสือ ใช้ชีวิตเป็นพนักงานบริษัทธรรมดา พอมาเขียนหนังสือ ภูเก็ตในทุก ๆ วันจะมีแต่คนทำงาน

เราจะเห็นว่าวรรณกรรมที่ใช้ฉากภูเก็ตจะมีไม่มาก จากตอนแรกว่าจะเขียนเรื่องยาว แต่พลังงานไม่พอ ช่วงนั้นเป็นช่วงที่ใช้ชีวิตเยอะมาก 

Cr. Kanok Shokjaratkul

ผมขึ้นไปเที่ยวที่บางลา เพื่อจะมีสักคลิกหนึ่งให้ผมได้เริ่มต้นทำงานได้ ไปอยู่หลายครั้ง ก็ไม่ได้ จนท้อแล้ว ไม่คิดว่าจะเขียนได้

วันหนึ่งผมออกไปเดิน แล้วท้องเสีย ก็หาห้องน้ำ มันไม่มีห้องน้ำที่จะขอเข้าได้เลย มีแต่บาร์ ผมเดินเข้าไปในซอยที่มีร้านข้าวแกงลึก ๆ มีห้องน้ำที่ต้องจ่ายตังค์ ผมเดินอ้อมไป ทำธุระเสร็จแล้ว

Cr. Kanok Shokjaratkul

ผมเห็นกางเกงในจีสตริงสีแดงห้อยอยู่ ถ้าเป็นคนอื่นคงไม่ได้คิดอะไร แต่ผมมองทะลุผ่านกางเกงในเข้าไป ตรงนั้นเป็นที่มหัศจรรย์สำหรับผม ในความคิดผม มันเป็นที่ ๆ ตึกสามตึก ที่เขาก่อสร้าง มุมตึกมันหันชนกัน แล้วที่ตรงนั้นก็ไม่รู้ว่าเป็นของใคร มันเป็นที่โล่ง แล้วมีกางเกงในจีสตริงห้อยอยู่

มันมีที่แบบนี้อยู่ใจกลางที่ ๆ เชี่ยวกรากได้ไง ก็เลยผุดขึ้นมา ผมเริ่มจากตรงนั้น ใช้เวลานานมาก เราต้องสกัดอะไรบางอย่าง ผมเขียนมาตั้งแต่ 2555 พิมพ์ปี 58 ผ่านความพยายามมามาก"

• จากต้นฉบับไทยสู่สากล

หนง ซูเจิน ผู้แปลเป็นภาษาจีน กล่าวว่า รู้สึกดีใจมากที่ได้มีโอกาสเข้าร่วมงานแปลครั้งนี้ เรื่องสั้นนี้เล่าถึงการเปลี่ยนแปลงเส้นทางชีวิตของผู้ชายคนหนึ่งจากเด็กบ้านนอกไร้อนาคต สู่คนลากร่มที่ชายหาด จนกระทั่งเป็นคนที่มีความตั้งใจจะขี่จักรยานท่องโลก

"เวลาแปล เรื่องราว เหตุการณ์ และตัวละครต่าง ๆ ผุดขึ้นในหัวตลอดเวลา พยายามถ่ายทอดออกมาเป็นภาษาจีนให้เห็นภาพและบรรยากาศใกล้เคียงกับต้นฉบับมากที่สุด

สิ่งที่ประทับใจที่สุดคือ พระเอกพยายามตามหาผู้ชายคนหนึ่งที่เขามองว่าเป็นตำนาน แต่สุดท้ายกลับพบว่าเขาเคยเจอคนนี้มาก่อนแล้ว และการเจอครั้งนั้นถือเป็นจุดเปลี่ยนชีวิตของเขา เรื่องราวจะเป็นอย่างไร ทุกท่านสามารถค้นหาคำตอบได้จากเรื่องสั้น บางลาไม่เคยลาก่อน"

Cr. Kanok Shokjaratkul

บรรณาธิการเสริมว่า การแปลเป็นภาษาจีนยากมาก ต้องถอดความออกมาก่อน ภาษาจีนแปล 3 คน 3 ต้นฉบับ แล้วเอาไปให้เหล่าซือดู ถึงจะได้ต้นฉบับมา

"ทั้งการใช้ภาษา และชื่อของตัวละคร มันมีศัพท์บางตัวที่ไม่สามารถใช้ชื่อทับศัพท์ได้

แล้วมีอะไรซ่อนอยู่เยอะ นักแปลโทรศัพท์มาถามบก.ตลอด ตรงนี้ใครพูด หรือ การหาคำที่ถูกต้องสำหรับลักษณะตาของบักเบิด ถึงกับต้องส่งรูปให้ดูเลยว่า ตาไหลเข้าหากัน หรือ ตาไหลออกจากกัน หรือตาเหล่ มันเป็นยังไง

ในส่วนของ ณทรงพร สาริปา ที่แปลเป็นภาษารัสเซีย ก็บอกว่าแปลยากมาก ต้องใช้เวลาพอสมควร"

Cr. Kanok Shokjaratkul

• เรื่องสั้นที่ไม่ธรรมดา

เกศณี ไทยสนธิ ผู้แปลเป็นภาษาอังกฤษ กล่าวว่า ตอนแรกที่ได้รับการติดต่อ ก็ตกลงเลย เพราะรู้ว่างานของคุณพลังจะต้องดีมากแน่

"พออ่านครั้งแรกก็ดีนะ แต่พอเริ่มแปลก็รู้สึกว่า มันเป็นเรื่องสั้นที่เหมือนจะธรรมดามาก แต่ไม่ธรรมดา มันมีความหมายซ่อนอยู่เยอะมาก ไม่รู้ว่าคุณพลังตั้งใจซ่อนไว้เยอะขนาดนั้นหรือเปล่า แต่ยิ่งอ่านยิ่งค้นพบ

ตัวละคร สวรรยา ตีความได้เยอะแยะมาก ใน โอเอซิส สถานที่ลึกลับที่คนจะเข้าได้ต้องเป็นสมาชิกและมีสัญลักษณ์เป็นกางเกงใน G-string สีแดง

Cr. Kanok Shokjaratkul

พอเราแปลไปทั้งหมดก็เห็นความมหัศจรรย์และการหักมุมของเรื่อง แต่ถ้าตีความไปทีละฉาก โอเอซิสในเรื่องก็เหมือนโอเอซิสในใจของทุกคน

ถ้าอ่านตอนเศร้าซึมก็จะเจอความหมายหนึ่ง ถ้าอ่านตอนอารมณ์ดีก็จะเจออีกเยอะแยะไปหมด

บักเบิด เพื่อนสนิทของพระเอก เป็นคนที่ไม่รู้อะไรเลย แต่ก็ประสบความสำเร็จในชีวิตในแบบของเขา ในขณะที่ หินผา พระเอก พยายามตามหา สวรรยา ที่เป็นฮีโร่ แต่บางทีฮีโร่ที่เราตามหาอาจจะเป็นคนที่เราเจอมาแล้ว หรือคนที่เราละเลยก็ได้

Cr. Kanok Shokjaratkul

ความยากเรื่องศัพท์แสง อย่างชื่อเรื่อง ตอนแรกแปลเป็น "Bangla Where Else Need Not Be Spoken" แต่บก.อยากให้ง่าย ๆ "Bangla Never Say Goodbye"

ตอนแรกไม่ยอม แต่พอคิดดูแล้ว ถ้าภาษาไทย บางลาไม่เคยลาก่อน ก็งงอยู่แล้วว่าเป็นสถานที่หรือการจากลา เป็นการเล่นคำ

ถ้าใช้ "Bangla Where Else" มันจะชัดไปว่าบางลาเป็นสถานที่ แต่ "Bangla Never Say Goodbye" ยังคงความงง ทำให้คนอ่านค้นหา

Cr. Kanok Shokjaratkul

ปรึกษาผู้รู้เยอะมาก โดยเฉพาะเรื่องไวยากรณ์ "Bangla never say goodbye" ควรจะมี 's' ต่อท้าย 'say' หรือไม่ สุดท้ายสรุปว่าไม่ต้องมี 's' เพราะอยากให้เป็นคำที่ กำกวม เป็นการพูดลอย ๆ เหมือนบางลาไม่ใช่คน

ฝากหนังสือเล่มนี้ไว้ด้วยนะคะ เหมือนกับการส่งต่อปัญญา ในเรื่องสวรรยาให้หนังสือวรรณกรรมเล่มหนึ่งกับหินผา ทำให้หินผาติดใจและกลายเป็นผู้มีปัญญา

เช่นเดียวกับการทำหนังสือเล่มนี้และการแจกจ่ายหนังสือเล่มนี้ให้กับผู้คน อยากให้ทุกคนได้อ่านและสนุกกับเรื่องนี้ และได้เห็น พลัง ของคุณพลัง

อย่างน้อยถ้าคนรู้จัก บางลา แล้วไปอีกครั้ง ก็จะมีพลังบางอย่างที่ไม่เหมือนเดิม ถ้าใครยังไม่เคยไปก็อยากไปบางลามากขึ้น"

Cr. Kanok Shokjaratkul

อ่าน บางลาไม่เคยลาก่อน ทั้ง 4 ภาษา (ไทย อังกฤษ รัสเซีย จีน) ได้ที่ https://www.feeltheflow.space/general-7 ดาวน์โหลดไปอ่านได้ในรูปแบบ PDF