เข้าพรรษาปี 2568 ชวนคนไทยงดดื่มอย่างมี 'สติ'

ในยุคที่ชีวิตหมุนไปอย่างรวดเร็วและเต็มไปด้วยสิ่งเร้า การหันกลับมา "รู้จักตัวเอง รู้ความคิดตัวเอง" และใช้ "สติ" เป็นแสงนำทาง จึงกลายเป็นสิ่งจำเป็นอย่างยิ่ง โดยเฉพาะอย่างยิ่ง หากเราต้องการลุกมาปรับเปลี่ยนพฤติกรรมตนเอง ไปสู่การมีชีวิตที่ดีกว่า หรือต้องการลด ละ เลิก พฤติกรรมที่อาจส่งผลกระทบต่อสุขภาพ เช่น "การดื่มแอลกอฮอล์"

สำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.) และเครือข่ายงดเหล้า (สคล.) งดเหล้าเข้าพรรษา ปีนี้ สำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ หรือสสส. และเครือข่าย ชวนคนไทยใช้สติ ดึงใจให้งดดื่มต่อเนื่องตลอด 3 เดือนนี้

สติมา ปัญญาเกิด

หลายคนอาจมองว่า "สติ" เป็นแนวคิดที่จับต้องได้ยาก และสงสัยว่าจะเริ่มต้นฝึกฝนได้อย่างไร แต่ในความเป็นจริงแล้ว จากการสำรวจพบว่า หากคนเรา "มีสติในการฉุกคิด" ที่ทำให้เกิดการตระหนักรู้ จะนำไปสู่การเปลี่ยนแปลง "พฤติกรรม" ของคนเราได้

แคมเปญ "งดเหล้าเข้าพรรษา" ไม่ได้เป็นเพียงการรณรงค์ให้ งดดื่มแอลกอฮอล์ ชั่วคราวเท่านั้น แต่ในปีนี้ได้ถูกยกระดับให้เป็น "ฤดูกาลแห่งสติ" จุดมุ่งหมายคือการปลุกพลังภายในของทุกคน เพื่อสร้างการเปลี่ยนแปลงที่ยั่งยืนในชีวิต

นพ.พงศ์เทพ วงศ์วัชรไพบูลย์ ผู้จัดการกองทุน สสส. เปิดเผยผลประเมินโครงการงดเหล้าเข้าพรรษา ปี 2567 โดยศูนย์วิจัย SAB ว่า มีคนไทยร่วมงดเหล้าถึง 13,154,239 คน โดยแบ่งเป็นผู้ที่งดตลอดพรรษา 7,646,408 คน (58.1%) งดเป็นบางช่วง 2,681,000 คน (20.4%) และไม่งดแต่ลดการดื่มลง 2,826,831 คน (21.5%)

สิ่งที่น่าสนใจคือ กลุ่มตัวอย่าง 73% ระบุว่า ได้รับผลดีอย่างน้อย 1 อย่าง จากการลด ละ เลิกเหล้าในช่วงเข้าพรรษา โดยผลดีที่ได้รับส่วนใหญ่คือ ด้านสุขภาพกาย 48.6% ประหยัดค่าใช้จ่าย 40.5% และสุขภาพจิตดีขึ้น 31.4% ซึ่งรวมแล้วสามารถประหยัดเงินได้กว่า 1 หมื่นล้านบาท ยิ่งไปกว่านั้น กลุ่มตัวอย่างกว่าครึ่ง หรือ 58.4% มีความตั้งใจที่จะลด ละ เลิก เครื่องดื่มแอลกอฮอล์ต่อในปีนี้ ซึ่งสะท้อนถึงโอกาสของการเปลี่ยนแปลงเชิงพฤติกรรมในระยะยาว

ผลงามความดีของการ งดเหล้าเข้าพรรษา นั้น ผู้จัดการ สสส. กล่าวว่า จากการรณรงค์ส่วนหนึ่งในปี 2565 ทำให้มีคนงดเหล้าเข้าพรรษาถึง 13 ล้านคน โดยผลลัพธ์ที่ตามมา 48% ของกลุ่มนี้มีสุขภาพดีขึ้นอย่างชัดเจน เช่น มีพลัง ไม่เหนื่อยง่าย ประหยัดค่าใช้จ่าย ลดการทะเลาะเบาะแว้งกับคู่ครอง และดูแลลูกได้ดีขึ้น เสริมด้วยงานวิจัยระบุว่าการแค่งดดื่มในระยะเวลาเพียง 3 เดือน สามารถประหยัดงบประมาณได้ถึง 10,000 ล้านบาท

นพ.พงศ์เทพ ยังถ่ายทอดประสบการณ์ส่วนตัว จากการเป็นแพทย์ในต่างจังหวัดกว่า 30 ปี โดยเอ่ยว่า พบเคสผู้ชายทำร้ายภรรยาจนไตแตก เพียงเพราะความเมา สะท้อนว่าการดื่มแบบขาดสติย่อมนำไปสู่ความรุนแรงและปัญหาสุขภาพตามมา โดยยังเปรียบเปรยอย่างเห็นภาพว่า เหล้าคือความสุขเทียม เพราะให้ความสุขได้เพียงชั่วครู่ หรือความสุขสำเร็จรูป

"เหล้าไม่เพียงแต่ทำลายสติ แต่ยังเป็นสารเสพติดที่หากดื่มถึงจุดหนึ่งแล้วหยุดทันที จะทำให้เกิดอาการลงแดง เช่น มือสั่น ใจสั่น เป็นลม หรือขาดสติได้"

นพ.พงศ์เทพ เอ่ยว่า สติ คือเบรกและคันเร่งในชีวิต ที่จะช่วยให้การเดินทางในชีวิตของเราไปถึงจุดหมายปลายทางได้อย่างปลอดภัย แนวคิดเรื่องสติจึงถูกหยิบยกนำมาสู่แคมเปญ งดเหล้าเข้าพรรษา ในปีนี้

"เป้าหมายการรณรงค์ สสส. ไม่ได้ต้องการบอกว่าคนดื่มไม่ดี แต่ต้องการเชิญชวนให้ทุกคนมีสติ ในฤดูกาลเข้าพรรษา ถือเป็นช่วงเวลาแห่งการฝึกสติ"

อย่างไรก็ดี ผู้จัดการ สสส. ยังเตือนสติให้สังคมหันมามองมุมใหม่ว่า เราควรเกลียดการกินเหล้า แต่ไม่ใช่เกลียดคนกินเหล้า เพราะหากมองเช่นนั้น ผู้ดื่มอาจกลายเป็นเหยื่อหรือจำเลยสังคมแทนที่

"ดึงสติ" เพื่อสกัดนักดื่มเพิ่ม

วิเชษฐ์ พิชัยรัตน์ กรรมการกองทุน สสส. และประธานคณะกรรมการบริหารแผนคณะที่ 8 กล่าวถึงแนวคิดการผลิตสปอตรณรงค์งดเหล้าเข้าพรรษาปีนี้ ซึ่งมีความหมายสื่อสารเรื่องการมีสติ ภายใต้แคมเปญ มีสติ มีสุข ทุกโอกาส โดยสะท้อนความหมายว่า มีสติ คือการรู้ตัวอยู่ตลอดเวลาว่ากำลังทำอะไรอยู่ มีสุข คือมีสุขภาวะ ใน 4 มิติ ได้แก่ กาย ใจ ปัญญา และสังคม และทุกโอกาสหมายถึงงานกิจกรรมทุกประเภทไม่ควรมีแอลกอฮอล์ปะปนอยู่ ไม่ว่าจะเป็น งานบุญ งานศพ งานบวช งานแต่ง งานแข่งเรือปลอดเหล้า หรืองานเลี้ยงเกษียณ เนื่องจากมักเกิดปัญหาตามมา

พร้อมกล่าวว่า ในปีนี้มีความท้าทายหลายด้าน โดยเฉพาะปัญหาเศรษฐกิจและนโยบายรัฐบาลที่มุ่งส่งเสริมการท่องเที่ยว ซึ่งอาจมีการผ่อนคลายมาตรการควบคุมเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ในบางสถานที่และเวลา รวมถึงการส่งเสริมผลิตภัณฑ์สุราจากชุมชน ซึ่งอาจส่งผลให้แนวโน้มการบริโภคเพิ่มสูงขึ้น จากข้อมูล สสส. พบว่าการดื่มแอลกอฮอล์ของคนไทยเพิ่มขึ้น โดยเฉพาะในบางจังหวัด เช่น ขอนแก่น ลำปาง พะเยา มหาสารคาม

ส่วนหนึ่งเกิดจากจำนวนโรงกลั่นเหล้าในประเทศไทยที่เพิ่มมากขึ้น โดยปัจจุบันมีโรงกลั่นเหล้ามากถึง 985 แห่ง ซึ่งเป็นเรื่องยากที่จะลดลง

"ทุกๆ 10 แห่งที่เพิ่มขึ้น ส่งผลให้การดื่มเพิ่มขึ้นร้อยละ 5 จึงเสนอให้ลดการออกใบอนุญาตขาย และเพิ่มภาษี" กรรมกองทุน สสส. เอ่ย

ดังนั้น กลยุทธ์การสื่อสารในปีนี้ ทำให้ สสส. ต้องปรับกลยุทธ์ให้สอดคล้องกับวิถีชีวิตปัจจุบัน โดยเฉพาะการผลิตสปอตโฆษณา โดยเน้นชูประเด็น "ทางเลือกที่ดีกว่า" เพื่อให้ประชาชนรับรู้ข้อมูลที่ถูกต้อง เกิดความตระหนัก และนำไปสู่การเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมในที่สุด เพื่อสุขภาพที่ดี

3 เดือนก็เปลี่ยนได้

ธีระ วัชรปราณี ผู้อำนวยการสำนักงานเครือข่ายองค์กรงดเหล้า (สคล.) เผยถึงการดำเนินงานของสคล. และความสำคัญของประเพณีงดเหล้าเข้าพรรษาที่ผ่านมา ซึ่งได้รณรงค์งดเหล้าเข้าพรรษามาตั้งแต่ปี 2546 โดยแต่ละปี สสส. ลงทุนกว่า 50 ล้านบาท สำหรับแคมเปญเหล่านี้ และได้รับผลตอบแทนกลับมาอย่างมหาศาล โดยประเมินมูลค่าทางเศรษฐกิจประมาณ 1 ล้านล้านบาท

สำหรับแนวคิดการรณรงค์ให้ลด ละ เลิกเหล้าในช่วงเวลาหนึ่ง ไม่ใช่เรื่องใหม่ หลายประเทศทั่วโลกก็มีการรณรงค์ในลักษณะคล้ายกัน เช่น "Dry January" ในอังกฤษที่รณรงค์ในช่วงเดือนมกราคม หรือ "Dry July" ในออสเตรเลียที่รณรงค์ในช่วงเดือนกรกฎาคม แต่ของไทยใช้โอกาสวันสำคัญทางพระพุทธศาสนาในการกำหนดงดดื่ม 3 เดือน โดยเน้นว่าความพิเศษของเข้าพรรษาไทยมีการรณรงค์งดเหล้า 3 เดือน ซึ่งยาวนานกว่าและท้าทายกว่าหลายประเทศที่รณรงค์เพียง 1 เดือน ซึ่งมองว่าจุดเด่นคือการงดเหล้า 3 เดือนเป็นช่วงเวลาที่มากพอสำหรับการเปลี่ยนพฤติกรรม จากแนวคิดที่ว่า 21 วันก็สามารถเปลี่ยนพฤติกรรมได้แล้ว

ตัวอย่างที่ชัดเจนคือ ประสบการณ์ของผู้ที่เข้ามาทำเรื่องงดเหล้าเข้าพรรษา

"ทําเรื่องรณรงค์อย่างอื่นมาก่อน ทําเรื่องชุมชนมาก่อน สสส มาชวนทําเรื่อง งดเหล้าเข้าพรรษา 3 เดือน ในตอนแรก เราเองยังไม่เชื่อเลยว่าจะแก้ปัญหาอะไรได้ ปรากฏว่าพอทําแล้วมานั่งถอดบทเรียน เอาครอบครัวเอามานั่งคุยกัน แม่บ้านครอบครัวคนที่งดเหล้าเขาบอกว่าตั้งแต่แต่งงานมา ช่วงเข้าพรรษานี้มีความสุขที่สุด ตนตกใจเลย นี่ทํางานพัฒนามาทั้งชีวิตนะ ทํากันทีเป็นปีกว่า แต่นี่แค่ 3 เดือนเองทำให้บางครอบครัวมีความสุขได้ ยอมรับว่ามันมีอิมแพคสูงมากเลยกลายเป็นจุดเริ่มต้นที่ทําให้ตนเลยต้องเข้ามาทําเรื่องนี้มากว่า 20 ปี"

คนไทยรวมใจ รวมพลังงดเหล้าเข้าพรรษา

สำหรับในปีนี้มีภาคีความร่วมมือรณรงค์ งดเหล้าเข้าพรรษา เพิ่มขึ้นถึง 6,050 แห่ง ครอบคลุมหลายภาคส่วน ได้แก่ สถานศึกษา 2,500 แห่ง : มีกิจกรรม "โพธิสัตว์น้อย ลูกขอพ่อแม่เลิกเหล้า" ที่ให้นักเรียนเขียนจดหมายเชิญชวนพ่อแม่ลด ละ เลิก การดื่ม ชุมชน 1,178 แห่ง : มีกระบวนการ "5 ช." คือ ชวน ช่วย ชม เชียร์ เชิดชู พร้อมยกย่องผู้ที่สามารถงดเหล้าได้ตลอดพรรษาเป็น "คนหัวใจหิน หัวใจเหล็ก และหัวใจเพชร" อำเภอ 150 แห่ง โดยนายอำเภอ กำนัน ผู้ใหญ่บ้าน และอสม. ร่วมรณรงค์ชวนประชาชนปฏิญาณตนงดเหล้า และองค์กร 2,222 แห่ง เข้าร่วมกิจกรรมและรับใบประกาศเกียรติคุณผ่านระบบลงทะเบียนออนไลน์ เช่น ธ.ก.ส., กรมส่งเสริมอุตสาหกรรม, เทศบาล, ที่ว่าการอำเภอ, โรงเรียน และหน่วยงานสาธารณสุขในพื้นที่ ทั้งหมดนี้ต่างร่วมใจกันเดินหน้ารณรงค์งดเหล้าเข้าพรรษา