‘พระบรมราชชนนีพันปีหลวง’ ความทรงจำแสนงาม รอยยิ้มที่สวยที่สุด

ไปมหาวิทยาลัยศิลปากร วังท่าพระ เมื่อสุดสัปดาห์ที่ผ่านมา มีโอกาสได้ชมนิทรรศการ “ความทรงจำแสนงาม” และกิจกรรมเขียนภาพน้อมถวายความอาลัยแด่สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ที่เหล่าศิลปินหลายรุ่นกำลังขะมักเขม้นกับการวาดรูปกันอยู่ที่ลานอาจารย์ศิลป์ พีระศรี ได้พบกับศิลปินแห่งชาติ ศิลปินศิลปาธร ศิษย์เก่า ศิษย์ปัจจุบัน ที่มาร่วมกันสร้างสรรค์ผลงานศิลปะ “น้อมศิระกราน ด้วยรักและภักดี” จึงมีที่มาของทั้งสองกิจกรรมมาเล่าสู่กันฟัง

• ความทรงจำแสนงาม

ไพโรจน์ ธีระประภา ศิลปินศิลปาธร สาขาเรขศิลป์ 2557 เล่าถึงที่มาของนิทรรศการ “ความทรงจำแสนงาม” ให้ฟังว่า “แรกเลยผมส่งภาพร่างดินสอเข้าไปที่กลุ่มเซียมไล้ ผมเสนอให้จัดทำภาพพก เป็นภาพคู่ของทั้งสองพระองค์เพื่อพกเก็บไว้เป็นที่ระลึก เป็นความทรงจำอันดีแล้วคำว่า ‘ความทรงจำแสนงาม’ ก็ผุดขึ้นในข้อความที่ส่งไปนั่นคือการแชร์ความคิดกันในวันที่พระพันปีหลวงเสด็จสู่สวรรคาลัย”

ไพโรจน์ ธีระประภา และผลงาน “ฝาบ้าน”

เหตุที่เป็น ‘ภาพพก’ ไพโรจน์ บอกว่ามีสาเหตุจากชาวต่างชาติที่ไปที่เดอะ ชนบท ร้านขายของที่ระลึกจากเมืองไทย ย่านบางลำพู “เขาพกรูปในหลวงร. 9 มาอวด ผมถามว่ารู้จักท่านด้วยเหรอ เขาตอบว่า นี่คือฮีโร่ของเขาเลย เดือนถัดมามีฝรั่งอีกคนหนึ่งพกภาพในหลวงร.9 มาเหมือนกัน ภาพพกนี้ติดอยู่ในใจจึงเป็นไอเดียที่โยนเข้าไปในไลน์กลุ่มเซียมไล้ว่าเรามาทำรูปพกความทรงจำที่มีต่อในหลวงร.9 และพระพันปีหลวง เป็นรูปคู่ประหนึ่งรูปพ่อรูปแม่ที่คนสมัยก่อนพกไว้เป็นเครื่องยึดเหนี่ยวจิตใจ”

จากแนวคิดขยายมาสู่นิทรรศการเทิดพระเกียรติ สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง โดย รศ.อาวิน อินทรังษี คณบดีคณะมัณฑนศิลป์ ม.ศิลปากร (หนึ่งในสมาชิกกลุ่มเซียมไล้) ได้เชื้อเชิญศิลปิน นักออกแบบ และคณาจารย์คณะมัณฑนศิลป์ สร้างสรรค์ผลงานเข้าร่วมแสดงในนิทรรศการด้วยกัน

ฝาบ้าน เป็นชื่อผลงานของไพโรจน์ที่นำฝาบ้านของจริงมาจัดแสดงร่วมกับ ‘ภาพพก’ พระบรมฉายาลักษณ์พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร และพระฉายาลักษณ์สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง

“เป็นฝาบ้านเก่าที่ผมย้ายเข้าไปอยู่และรื้อเก็บเอาไว้ ผมพยายามทำเรื่องที่คนเข้าถึงได้ง่ายที่สุด เป็นความง่ายๆ ซื่อๆ สะท้อนผ่านฝาบ้าน กรอบรูปและภาพถ่ายของทั้งสองพระองค์ขณะอยู่ในช่วงที่ทรงเป็นหนุ่มสาว เราอยากชวนคิดว่า ตอนที่เราอยู่ในวัยนั้นเราอยากทำสิ่งที่เรารัก ในหลวงร.9 ชอบถ่ายรูป ชอบดนตรีแจ๊ส พระพันปีหลวงชอบเล่นเปียโน แต่ท่านต้องวางทุกอย่างเพื่อมาแบกภาระของแผ่นดิน ผมจึงเลือกภาพในฉลองพระองค์แบบลำลอง ที่มีรอยยิ้มที่มีความสดใสมีความสุขเพื่อเก็บไว้เป็นความทรงจำ”

ผลงาน จรัสรัศมีหัตถศิลป์ โดย รศ.พิเศษ ระพี ลีลาสิริ

ในขณะที่ รศ.พิเศษ ระพี ลีลาสิริ เลือกที่จะถ่ายทอดความรู้สึกผ่านภาพพระฉายาลักษณ์ สมเด็จพระบรมราชชนนีพันปีหลวง ในฉลองพระองค์ชุดไทยอันวิจิตรตระการตา ด้วยเทคนิคการปัก Luneville (Haute Couture) ผสานกับวัสดุของไทย

“ชอบรูปนี้ที่สุด เป็นชุดที่ดูสง่างาม ดูแพง ดูโก้ มีพลัง มีออร่าในขณะเดียวกันก็มีความรีแล็กซ์ ผลงานชิ้นนี้รังสรรค์ขึ้นเพื่อถวายความเคารพแด่องค์อัครอุปถัมภ์งานหัตถศิลป์ไทย พระองค์ท่านในภาพเป็นสีทองเรืองรองด้วยเทคนิคกำมะลอ ดั่งกายทิพย์ล้อมรอบด้วยรัศมีแผ่ประกายอยู่บนท้องฟ้าเหนือหมู่เมฆ

ฉลองพระองค์ปักด้วยดิ้นทอง ลูกปัด และเลื่อมสะท้อนพระบารมีอันเจิดจ้า พระเมตตาที่ยังคงสถิตอยู่ในใจปวงชนชาวไทย” รศ.พิเศษ ระพี กล่าวถึงผลงาน จรัสรัศมีหัตถศิลป์ ที่ใช้เวลาในการปัก 14 วัน ทั้งกลางวันและกลางคืน"

Siam Renaissance ผลงานออกแบบเครื่องแต่งกายร่วมสมัย โดย อาจารย์ธนาคม สิทธิอัฐกร

นอกจากนี้ยังมีผลงาน Siam Renaissance ของอาจารย์ธนาคม สิทธิอัฐกร ที่นำแรงบันดาลใจจากฉลองพระองค์ชุดไทยพระราชนิยมมาใช้ในการออกแบบเครื่องแต่งกายร่วมสมัยที่มีความเรียบโก้อันแฝงไปด้วยกลิ่นอายของความเป็นไทย ร่วมด้วยผลงานศิลปะจากศิลปินรวม 43 คน

รอยยิ้มที่สวยที่สุด

ที่ลานอาจารย์ศิลป์ พีระศรี ซึ่งอยู่ติดกับคณะมัณฑนศิลป์ เราได้พบกับศาสตราจารย์เกียรติคุณ กัญญา เจริญศุภกุล ศิลปินแห่งชาติ สาขาทัศนศิลป์ (สื่อผสม) ปี 2566 ขณะกำลังสร้างสรรค์ผลงานศิลปะในรูปแบบนามธรรม ในโครงการเขียนภาพพระบรมสาทิสลักษณ์น้อมถวายความอาลัยแด่สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง จัดโดยสมาคมนักศึกษาเก่าคณะจิตรกรรม ประติมากรรม และภาพพิมพ์ ม.ศิลปากร ภายใต้แนวคิด น้อมศิระกราน ด้วยรักและภักดี : Her Majesty Queen Sirikit,Our Beloved Queen Mother

ศาสตราจารย์เกียรติคุณ กัญญา เจริญศุภกุล กับผลงานที่สื่อถึง “รอยยิ้มที่สวยที่สุด”

อาจารย์กัญญา กล่าวถึงการทำงานครั้งนี้ว่า “เป็นการนำพระราชดำรัสของในหลวงร.9 ที่ตรัสกับนักข่าวเมื่อคราวเสด็จพระราชดำเนินเยือนสหรัฐอเมริกา ปี 2503 ต่อคำถามที่ว่าทำไมพระองค์ทรงไม่ค่อยยิ้ม ซึ่งพระองค์ทรงผายพระหัตถ์ไปยังสมเด็จพระพันปีหลวงว่า She is my smile หรือ นั่นไง...รอยยิ้มของฉัน

เป็นประโยคที่แสดงถึงความรักที่นุ่มนวล อ่อนโยน และโรแมนติกมาก อาจารย์จึงอยากถ่ายทอดความรู้สึกนี้ผ่านภาพรอยยิ้มที่ปรากฏอยู่บนบรรทัด 5 เส้นของตัวโน้ต เนื่องจากทั้งสองพระองค์ทรงโปรดดนตรี เลือกใช้โทนสีที่สดใสเพราะพระองค์ท่านเสด็จไปพบในหลวงร.9 แล้ว” อาจารย์กล่าวถึงความหมายในผลงานศิลปะในรูปแบบนามธรรม

ใกล้กับอาจารย์กัญญา มีบรรดาศิษย์เก่ารุ่นต่างๆ มาร่วมใจกันวาดภาพพระบรมสาทิสลักษณ์ถวายความอาลัยโดยคัดสรรพระฉายาลักษณ์ที่มีความงามเป็นที่สุดในสายตาของแต่ละคน

จินตศานติ อุตตมะเวทิน และเพื่อนคณะจิตรกรรมฯ รุ่น 52

จินตศานติ อุตตมะเวทิน เล่าถึงผลงานจิตรกรรมสีอะคริลิกของศิษย์เก่าคณะจิตรกรรมฯ รุ่น 52 ว่า “อยากจะดึงความสวยงามของพระองค์ท่านผ่านสีสันและดอกไม้ประจำพระองค์ จึงเลือกภาพที่พระองค์มองออกไปไกลๆ มีฉากหลังเป็นธรรมชาติสะท้อนความดี ความงามของพระองค์ วันนี้เรามากัน 8 คน คุยงานกันคร่าวๆในกลุ่มไลน์ เลือกรูป เตรียมสเก็ตช์รูปดอกไม้ มาถึงหน้างานก็ช่วยกันวาดเส้น ลงสี สลับกันทำงานเป็นชุดละ 4 คน สลับกันครับ” จินตศานติ บอกกับเราถึงผลงานที่ใช้เวลาวาดเพียงวันเดียว

พีระศิลป์ ดวงอิน และเพื่อนร่วมคณะจิตรกรรมรุ่น 51

เช่นเดียวกับภาพวาดพระบรมสาทิสลักษณ์ของศิษย์เก่ารุ่น 51 ที่วาดภาพอยู่ติดกัน พีระศิลป์ ดวงอิน เป็นตัวแทนกล่าวถึงผลงานของพวกเขาว่า

“พวกเราชอบรูปนี้ ชอบพระพักตร์ของพระองค์ขณะทรงพระสรวล พูดภาษาชาวบ้าน คือชอบรูปนี้เพราะน่ารักพระองค์ทรงพระสิริโฉมแบบผู้หญิงไทย การวาดภาพเหมือนไม่ยากนะครับแต่เราต้องรู้จักวิธีการถ่ายทอดอารมณ์ความรู้สึกออกทางแววตาและรอยยิ้มให้ได้มากที่สุด”

“รอยยิ้ม” ของสมเด็จพระพันปีหลวง ยังคงเป็นแรงบันดาลใจในการสร้างงานจิตรกรรมของนักศึกษาชั้นปีที่ 2 คณะจิตรกรรมฯ ศิลปินอายุน้อยที่สุดที่มาร่วมถวายอาลัยในวันแรกของโครงการฯ

นารา วิบูลย์สันติพงศ์ นักศึกษาชั้นปีที่ 2 คณะจิตรกรรมฯ

นารา วิบูลย์สันติพงศ์ บอกกับเราว่า “ชอบรูปที่พระองค์ท่านยิ้มค่ะ เป็นภาพที่เห็นแล้วมีความสุข เมื่อวานเลือกรูปอยู่หลายรูปค่ะ แต่เลือกรูปนี้มาวาดเพราะรู้สึกว่ารูปนี้เป็นรูปที่สวยและมีเสน่ห์ ฉากหลังจะวาดรูปดอกไม้เพราะพระพันปีหลวงทรงมีความงดงามและอยากสะท้อนภาพความสุขเข้าไปด้วยค่ะ”

นารามาวาดรูปตั้งแต่แปดโมงเช้าจนใกล้เวลาห้าโมงเย็นผลงานแล้วเสร็จไปกว่า 90 เปอร์เซ็นต์เป็นศิลปินน้อยที่มีพลังฝีมือเป็นที่น่าชื่นชมทีเดียว

ข้ามมาดูผลงานของพี่ๆ รุ่น 42 กันบ้าง นภพีระ โบศรี ศิลปินผู้เชี่ยวชาญทั้งงานภาพเหมือนบุคคลแบบสมจริงและภาพล้อเลียนระดับรางวัลนานาชาติ ที่เคยคุ้นตากันในรายการประกวดร้องเพลง The Golden Song งานนี้ขอแสดงฝีมือด้วยการวาดคนเดียวเช่นรุ่นน้องนารา

นพพีระ โบศรี ศิษย์เก่าคณะจิตรกรรมฯ รุ่น 42

นพพีระนำ พัชนี (พัด) มาสื่อถึงความร่มเย็นให้การวาดภาพพระบรมสาทิสลักษณ์

“ชอบรูปที่พระองค์ทรงโบกพระพัชนี เรามีแนวคิดว่า พัด เปรียบเสมือนกับการปัดเป่าความทุกข์ร้อน สร้างความร่มเย็นให้กับประชาชน พระองค์ทรงสร้างงาน สร้างอาชีพให้กับคนยากคนจน ผมจำได้ว่าครั้งหนึ่งทรงสอนให้นำเศษผ้าไหมมาทำเป็นเข็มกลัดรูปผีเสื้อ ในภาพเขียนชิ้นนี้จึงจะวาดรูปผีเสื้อที่กำลังบินออกมาตามแรงลมโบกจากพัดของพระองค์ ผีเสื้อเป็นตัวแทนของผ้าไหมที่พระองค์ทรงส่งเสริมสร้างงานให้กับคนไทยตลอดระยะเวลาอันยาวนาน”

ท้ายนี้ ขอเชิญชวนประชาชนชาวไทยมาสัมผัส “ความทรงจำแสนงาม” นิทรรศการเทิดพระเกียรติ สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ณ หอศิลปะและการออกแบบคณะมัณฑนศิลป์ ม.ศิลปากร วังท่าพระ จัดแสดงวันนี้เป็นวันสุดท้าย (29 พฤศจิกายน)

มาชื่นชม “รอยยิ้มที่สวยที่สุด” ในโครงการเขียนภาพพระบรมสาทิสลักษณ์น้อมถวายความอาลัยแด่สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ในวันที่ 29-30 พฤศจิกายน และ 5-7 ธันวาคม 2568 ณ ลานอาจารย์ศิลป์ พีระศรี ม.ศิลปากร วังท่าพระ ตั้งแต่ 08.30 น.ไปจนถึง 17.00 น.