Redesign Culture Revive Community อาร์ตทอยฟื้นชุมชนเมืองเก่าเชียงแสน - น่าน

ชวนชมอาร์ตทอยตำนานเมืองเชียงแสน ปู่ม่านย่าม่านเวอร์ชั่นตุ๊กตากระดาษพับ ตุงใยลายกำแพงเมือง ปิ่นโตไม้สำหรับใส่อาหารไปปิกนิค โอ้โห กาชาปองเรือน่าน และผองเพื่อนงานคราฟต์ ผลงานของนักออกแบบชุมชน 10 ชุมชนจากเมืองเก่าเชียงแสน จ.เชียงราย และเมืองเก่าน่าน จ.น่าน
หลังจากปล่อยให้ผู้ติดตามฝันค้างไปในดีไซน์ต้นแบบในโครงการระบบนิเวศการท่องเที่ยว กิจกรรมโครงการพัฒนาระบบนิเวศเพื่อปกป้องแหล่งท่องเที่ยวและมรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรมเพื่อความยั่งยืนตามเกณฑ์ Global sustainable Tourism Council (GSTC) ในพื้นที่เมืองเก่าเชียงแสนและเมืองเก่าน่าน เมื่อปี 2564
ซึ่งทีมมหาวิทยาลัยแม่ฟ้าหลวง นำโดย รศ.ดร.พลวัฒ ประพัฒน์ทอง เข้าไปทำงานร่วมกับชุมชนพัฒนาสินค้าต้นแบบนำตำนานความลับของเมืองที่ผูกพันกับความเชื่อเรื่องแม่น้ำโขง กำเนิดเมืองเชียงแสน และตำนานเมืองเก่าน่าน มาออกแบบเป็นผลิตภัณฑ์ หรือ ของที่ระลึกที่สะท้อนเอกลักษณ์ชุมชน โดยใส่ความน่ารักเข้าไปเป็นสินค้า อาทิเช่น อาร์ตทอย เสื้อผ้า เครื่องประดับ กระเป๋า และกระบอกน้ำ ที่ใครเห็นต่างอยากจับจองเป็นเจ้าของ
มาถึงวันนี้อาจารย์พลวัฒเล่าว่าได้ดำเนินงานต่อในโครงการ “การยกระดับศักยภาพชุมชนนักออกแบบเพื่อความยั่งยืน ในพื้นที่เมืองเก่าเชียงแสนจังหวัดเชียงราย และเมืองเก่าน่าน จังหวัดน่าน” เพื่อแก้ไขปรับปรุงปัญหาในการผลิตสินค้าที่พบว่าเมื่อนักออกแบบออกจากชุมชนแล้ว ชาวบ้านไม่สามารถผลิตสินค้าได้ ดังนั้นในโครงการนี้จึงเปลี่ยนแนวคิดให้ชาวบ้านเป็นนักออกแบบ ผลิต และใช้ผลิตภัณฑ์ที่ตนเองออกแบบในชีวิตประจำวันด้วย
“เวลานักออกแบบเข้าไปในชุมชน เราพบว่าเมื่อนักออกแบบกลับออกมา ชุมชนทำต่อไม่ได้แล้ว เราจึงเปลี่ยนแนวทางให้ชาวบ้านเป็นนักออกแบบด้วย ให้เขาผลิตสินค้าที่ทำอยู่แล้วโดยที่เราเข้าไปช่วยพัฒนา แล้วเขาต้องนำผลิตภัณฑ์นั้นไปใช้ในชีวิตประจำวันด้วย เพื่อที่จะได้รู้ว่าของชิ้นนั้นดีอย่างไร มีจุดเด่นมีเอกลักษณ์ของตัวเองอย่างไร แล้วก็แบ่งปันให้คนอื่นได้ด้วย”
อาจารย์พลวัฒ ยกตัวอย่าง ชุดอาหาร "อย่างเชียงแสน" งานออกแบบปิ่นโตไม้ โดย ศรีไว หมุดใหม่ ผู้ประกอบการด้านอาหารและท่องเที่ยวเชิงวัฒนธรรม ที่ออกแบบปิ่นโตไม้เอาบรรจุอาหารพื้นเมืองสำหรับใช้ในงานเลี้ยง ซึ่งเป็นส่วนหนึ่งของการท่องเที่ยวเมืองเก่าเชียงแสน
“นอกจากงานออกแบบที่สะท้อนศิลปวัฒนธรรมแล้ว การเข้าไปใช้พื้นที่โบราณสถานในเมืองเก่า เช่น การจัดกิจกรรมท่องเที่ยว สวดมนต์ ทำบุญ ทำให้ชาวบ้านมีส่วนร่วมในการดูแลโบราณสถาน รวมไปถึงวัดร้างในเมืองเก่า เป็นวัตถุประสงค์หลักของ การออกแบบพื้นถิ่น (Venacular Design) ประกอบไปด้วย
- การผสมผสานแบบไฮบริด เป็นการนำของ 2 อย่างมาผสมกันแล้วสร้างเป็นสิ่งใหม่ เช่น พวงหรีดทำจากผ้าขนหนู ถวายหลอดไฟแทนเทียนพรรษา
- สามารถแสดงอัตลักษณ์ของตัวเองได้เต็มที่
- แบ่งปันให้คนอื่นได้
- มีแรงขับเคลื่อนเปลี่ยนแปลงนโยบายของรัฐ "ชุดอาหารอย่างเชียงแสน" เป็นหนึ่งในตัวอย่างทำให้เห็นภาพได้อย่างชัดเจน
หลายคนอาจสงสัยว่าคนธรรมดาจะเป็นนักออกแบบได้หรือไม่ ผลงานจากนักออกแบบชุมชน 10 แห่งที่นำมาจัดแสดงในนิทรรศการ Redesign Culture Revive Community: ดีไซน์ยั่งยืน พลิกฟื้นชุมชน คือคำตอบชัดเจนที่สะท้อนให้เห็นในผลิตภัณฑ์แต่ละชิ้นที่มีเรื่องเล่า เรื่องราว ตำนาน และความลับเป็นของตัวเอง
ความน่าสนใจที่เกิดขึ้นในระหว่างการดำเนินโครงการ ผลิตภัณฑ์ต้นแบบหลายชิ้น เมื่อได้รับการเผยแพร่ออกไปมีผู้จับจองและสั่งซื้อกันตั้งแต่ดีไซน์ตั้งต้น ส่วนผลงานที่นำมาจัดแสดงให้ชมกันที่ชั้น 1 หอศิลปวัฒนธรรมแห่งกรุงเทพมหานคร ระหว่างวันที่ 21 มกราคม – 4 กุมภาพันธ์ 2568 ชมแล้วชอบตามไปช้อปกันต่อได้เลย
ฝันเป็นจริงแล้วสำหรับนักช้อป ส่วนนักวิจัยก็เดินหน้าต่อยอดพัฒนานักออกแบบชุมชนในพื้นที่อื่นต่อไป เพื่อพลิกฟื้นชุมชนด้วยงานดีไซน์
ศิลปิน : อนุชา คำล้น
สตูดิโอตาสว่าง อ.แม่จัน จ.เชียงราย โทร.08 9918 4632
จากตำนานเรื่องเล่าประจำถิ่นที่ส่งผลต่อชุมชนในการรักษาสิ่งแวดล้อมเพื่อที่จะแบ่งปันทรัพยากรร่วมให้มีประสิทธิภาพ โดยชุมชนต้นน้ำรักษาแหล่งน้ำเพื่อคนปลายน้ำให้ได้ใช้อย่างเท่าเทียมกัน
นาคอารักษ์ แม่น้ำโขง ปกป้องสิ่งแวดล้อมความอุดมสมบูรณ์ของเมือง เทพอารักษ์ ประตูป่าสัก เมืองเชียงแสน เทพอารักษ์ ประตูนางเซื้ง เมืองเชียงแสน และ ฤๅษีกัมมโล อารักษ์ดอยตุง เป็นหลักขวัญเมืองเชียงแสน และอนุภูมิภาคลุ่มน้ำโขง
ศิลปิน : ศรัญญา จันทกุล
กลุ่มเจ๊กจีนหินฮ่อ อ.แม่จัน จ.เชียงราย โทร.06 5610 8101
จากช่างเย็บเสื้อผ้าฝีมือดีมาเป็นนักออกแบบอาร์ตทอยที่สร้างจากเนื้อหาตำนานอารักษ์พื้นถิ่นเมืองเชียงแสนถิ่นกำเนิดและพำนักของครอบครัว เธอเข้าร่วมโครงการ DesignCommunity ม.แม่ฟ้าหลวง เพื่อที่จะเข้าใจตนเองที่เชื่อมโยงกับอารยธรรมในแอ่งเชียงแสน
ศิลปิน : ศรีไว หมุดใหม่
กลุ่มเจียงแสนหลวง โทร. 08 6118 4643 (คุณจิโร่)
การออกแบบอาหารและบรรจุภัณฑ์ของพื้นที่หลากหลายวัฒนธรรมในเมืองเก่าเชียงแสน เพื่อให้มีความสนุกสนานในการท่องเที่ยวและเรื่องราวเล่าขานไม่รู้จบ
ศิลปิน : นงคราญ กันสีเวียง
อ.เชียงแสน จ.เชียงราย โทร.08 4612 2301
แรงบันดาลใจจากการก่ออิฐหลากหลายรูปแบบที่ทำให้เกิดโครงสร้างของเมืองเก่าเชียงแสนที่มีการทับซ้อนกัน หลายยุคหลายสมัย
ศิลปิน : ณฐกร เวชมนัส
The Tree Success อ.เมือง จ.น่าน โทร.09 7426 2566 (คุณแก้ว กฤษฎิ์ณิชา)
ศิลปิน : มุนิญดา เงินวงศ์นัย
The Tree Success อ.เมือง จ.น่าน โทร.09 7426 2566 (คุณแก้ว กฤษฎิ์ณิชา)
คลี่ พับ กลับ เป็นรูป
ฮูปแต้ม วัดภูมินทร์
กระซิบรักบันลือโลก
ศิลปิน : สมหวัง แพงน้อย
แรงบันดาลใจมาจาก ชื่อทุ่งฟ้าฮ่าม หมายถึงทุ่งข้าวเหลืองอร่าม แสดงถึงความอุดมสมบูรณ์ของชุมชนสื่อสารผ่านลายผ้าที่บ่งบอกที่มาและความหมาย