"รักษ์ไทย" ให้ถูกทาง

ปั่นป่วนกันอยู่พักใหญ่เมื่อสำนักงานการศึกษาขั้นพื้นฐาน (สพฐ.) กระทรวงศึกษาธิการ ร่างหลักสูตรการศึกษาพื้นฐานฉบับใหม่ จาก 8 กลุ่ม เหลือเพียง 6 กลุ่มสาระการเรียนรู้เท่านั้น และก็ดูเหมือนจะมีบางวิชาหายไป จนใครๆ ต่างพากันเข้าใจว่า จะไม่มีวิชา "นาฏศิลป์" อีกต่อไป ที่สุดแล้ว สพฐ.ก็ออกมาไขความกระจ่าง ว่าร่างหลักสูตรใหม่นั้นได้จัดเอาวิชาสำคัญอย่างนาฏศิลป์เข้าอยู่ในกลุ่มสังคมและความเป็นมนุษย์เหมือนวิชาศิลปะ เพียงแต่ว่าไม่ได้ใช้คำว่า "นาฏศิลป์" เท่านั้น

พร้อมๆ กันนี้ก็ยังมีประเด็นที่ประชุมคณะรัฐมนตรี (ครม.) มีมติเห็นชอบร่างพระราชบัญญัติ ว่าด้วยมรดกทางวัฒนธรรมที่จับต้องไม่ได้ เพื่ออนุรักษ์ ฟื้นฟู คุ้มครองและส่งเสริม มรดกทางวัฒนธรรมที่จับต้องไม่ได้ จนเกิดกระแสวิพากษ์วิจารณ์กันในวงกว้างว่า "วัฒนธรรมไทย" กำลังถูก "แช่แข็ง" เพราะมีหลายมาตราที่ระบุคล้ายกับว่า "ห้ามดัดแปลง หรือบิดเบือน" ทำให้คนทำงานในสายงานที่เกี่ยวข้องถึงกับส่ายหัว เพราะการอนุรักษ์วัฒนธรรมตามความเข้าใจ คือการสืบสานที่พ่วงพร้อมไปกับการพัฒนา ไม่ใช่แค่เก็บไว้บนหิ้งบูชาเท่านั้น

เป็นข่าวออกมาแบบนี้ก็ดีเหมือนกัน เพราะอย่างน้อยก็ทำให้ "ใครหลายคน" หันมาสนใจวัฒนธรรมไทยบ้าง และในฐานะ "คนรุ่นใหม่" ที่สืบสานวัฒนธรรมไทยโดยตรงอย่าง แคนดี้ รากแก่น และ เก่ง-ธชย ประทุมวรรณ ก็ออกมาเถียงหัวชนฝาว่า วัฒนธรรมเป็นสิ่งดีงามที่ควรค่าแก่การอนุรักษ์ไว้ และในขณะเดียวกันก็ต้องมีการปรับประยุกต์ให้เข้ากับยุคสมัยโดยไม่ทำให้เนื้อหาเดิมเสียหายด้วย

"เวลาแคนดี้ไปเป็นวิทยากร เคยถามเด็กๆ ว่า วัฒนธรรมคืออะไร เด็กบอก การรำ แล้วถามต่อว่า นาฏศิลป์ไทยสนุกมั้ย เขาเงียบ นี่ไง เราก็ต้องยอมรับ เราถึงต้องพยายามทำให้มันสนุกขึ้น" แคนดี้ รากแก่น หรือ วาทินี วงศ์สวัสดิ์กุล ทายาทราชินีหมอรำ "บานเย็น รากแก่น" เริ่มต้นเล่า

แคนดี้ บอกว่า เธอไม่ได้เรียนมาทางด้านนาฏศิลป์โดยตรง แต่บังเอิญหันมาสนใจ จนเกิดเป็นความรักในที่สุด นั่นเองที่ทำให้สาวสมัยใหม่อย่างแคนดี้เปิดใจให้กับวัฒนธรรมที่ดีๆ ของไทย และนำมาปรับประยุกต์ให้เข้ากับยุคสมัย โดยไม่หลงลืมว่าอะไรคือ "แก่น" ที่แท้จริง

"แคนดี้เองก็เป็นคนรุ่นใหม่ หัวสมัยใหม่มาก จนครั้งหนึ่งแคนดี้หันกลับมามอง คือเคยแต่ฟังเพลงก็ชื่นชอบนะ แต่พอเราหันหลับมาทางนี้ คลิกเดียวเลย รักทันที มันอยู่กับประเทศไทยมานานแล้ว ความสวยงามมันอยู่ใกล้คุณมาก วันหนึ่งมีโอกาสแสดงให้คนต่างชาติแค่คนเดียวได้เห็น นั่นเท่ากับว่าคุณคือตัวแทนของประเทศไทยแล้ว แล้วเมื่อคุณได้แสดง มันจะเกิดความภูมิใจ"

ล่าสุดทายาทราชินีหมอลำก็ได้รับเลือกจากกรมประชาสัมพันธ์ให้เป็นตัวแทนไปทำการแสดงภายในงาน ABU TV Song Festival ATSF 2013 ที่จัดขึ้น ณ ประเทศเวียดนาม

"เอาจริงๆ แคนดี้ low profile มาก แต่มันชื่นใจที่เขาเลือก ถ้ารำไทยแคนดี้ทำได้เลยนะ แต่ถ้าให้แคนดี้คิดคือ ไทยเรามีอะไรมากกว่านี้ ก็เลยหาข้อมูล เราอยากให้เห็นว่า คนไทย strong แล้วเราก็ไปเจอมวยไชยา ศิลปะของภาคใต้ แคนดี้ก็ถามผู้รู้แล้วก็เรียนจริงจัง สุดท้ายเราเลือกเอาสิ่งนี้ไปโชว์ เพราะมันแสดงถึงความอ่อนช้อยของหญิงไทยที่สามารถลุกขึ้นมาสู้อย่างแข็งแกร่งได้เหมือนกัน"

นาฏศิลป์ไทยไม่ใช่แค่การเรียนรำ หรือการหักมือ แคนดี้บอกว่า นาฏศิลป์ไทยเป็นการนำเสนอสิ่งที่ดีงาม และทำให้ทุกคนรู้จักรากเหง้าความเป็นไทย มีความอ่อนน้อม สุภาพ รู้จักเคารพนบนอบ ที่สำคัญทำให้จิตใจละเอียดขึ้น

"ทุกวันนี้ยังมีคนกลุ่มหนึ่ง แต่ไม่ใหญ่มาก ที่ยังคิดว่า นาฏศิลป์ต้องเรียบร้อย ไม่สามารถออกนอกลู่นอกทาง หรือออกนอกกรอบได้ จึงทำให้คนมองว่า นาฏศิลป์ไม่สามารถแตะต้องได้ แล้วก็จะมีอีกกลุ่มหนึ่งที่คิดว่า นาฏศิลป์ประยุกต์ได้เพื่อการอนุรักษ์ ซึ่งกลุ่มนี้ก็จะมีอยู่เยอะเหมือนกัน อย่างที่แคนดี้ทำอยู่ นาฏศิลป์ของแคนดี้อยู่ที่หัวใจ เพราะนาฏหมายถึงศิลปวัฒนธรรม เพราะฉะนั้นเราจะทำได้ต้องมีใจรัก"

เช่นเดียวกับ เก่ง ธชย เจ้าของเพลงดัง "ทศกัณฐ์มานะ" จากเวที The Voice ที่ยืนยันว่า การอนุรักษ์วัฒนธรรมไทยที่ถูกต้องนั้นไม่ใช่แค่การก้มหน้าก้มตาทำในสิ่งที่บรรพบุรุษรังสรรค์มาโดยไม่พิจารณาถึงบริบทในปัจจุบัน

"ครูของผมเคยสอนว่า เราต้องเอามาใช้ให้ถูกที่ถูกเวลา" เก่ง หมายถึงการปรับประยุกต์ หรือพลิกแพลงศิลปวัฒนธรรมเพื่อให้สอดคล้องกับกาลเวลา และคำนึงถึงเนื้อหาหรือแก่นสารที่ต้องการสื่อ

"ด้วยความที่เราคลุกคลีอยู่กับเรื่องนี้มาตั้งแต่เด็ก ตอนเรียนก็อยู่วงดนตรี แล้วพอเข้ามหาวิทยาลัย เรียนปริญญาตรีเราก็เรียนเอกดนตรีไทย ทำให้เรารู้ลึกถึงแก่น หรือรากเก่าๆ เพราะฉะนั้นเวลาเราทำงานเราต้องแบ่งสัดส่วนให้เหมาะสม อย่าง part นี้เป็นดนตรีไทย Part เนื้อร้องจะเป็นยังไง คือต้องถูกกาละเทศะ อย่างเพลง "ชู้" มันอยู่ได้ ไม่โดนด่า เพราะว่ามันมีการแบ่งสัดส่วนอย่างเหมาะสม คือจริงๆ เวลาเราใช้ส่วนมากจะเอา instrument มาประยุกต์มากกว่า ไม่ได้เอาเพลงไทยมาปู้ยี่ปู้ยำ ผมเชื่อว่า การจะไปรื้อฟื้นให้คนหันมาฟังดนตรีไทยมันยากเกินจะกู้แล้ว เพราะตอนนี้เอาจริงๆ วัฒนธรรมไทยราคาถูกมาก คนชอบบอกว่า วัฒนธรรมไทยสูงค่า แต่ทำไมเวลาจ้างดนตรีสากลจ้างแพงๆ ได้ แต่จ้างดนตรีไทยถูกแสนถูก เพราะฉนั้นเราควรพลิกแพลง"

นาฏศิลป์กับดนตรีไทยก็คงคล้ายกัน คือเป็นของสูงค่า เป็นความภาคภูมิใจของชาติ ดังนั้นจึงไม่มีใครบังอาจแตะต้อง ครั้นพอจะมีคนลงมือทำบ้างก็ถูกตำหนิติเตียนว่าทำให้ "วัฒนธรรมเสื่อม" แบบนี้แล้วก็ยากที่จะทำให้เกิดการพัฒนาที่แท้จริงได้

"ต้องยอมรับนะว่าคนสนใจจริงๆ น้อย แม้กระทั่งเราอยู่ในวิทยาลัยดนตรีเรายังเป็นชนกลุ่มน้อยเลย เหมือนลูกเมียน้อย ก็แอบน้อยใจเหมือนกัน มันก็แปลกนะ เมื่อก่อนผมเล่นดนตรีไทยทั้งคืนได้มา 100 ผมภูมิใจมากเลยนะ แต่พอผมผ่าน The Voice คนมาจ้างผมไปขับเสภาเลย 30,000 มันคืออะไร คือคนจะมองแค่ดารา แค่คนดัง คนไทยพูดเก่งนะ แต่ทำไม่ได้ ไอ้คนที่ทำอยู่คือคนกลุ่มน้อย และคนกลุ่มน้อยก็กำลังจะตายอยู่แล้ว มันเหมือนกับบางคนแค่กระซิบก็ดัง แต่เราตะโกนให้ตายยังไงก็ไม่มีใครได้ยิน" เก่ง พ้อถึงความรู้สึกของนักดนตรีไทยที่ไม่ได้รับการเหลียวแลอย่างแท้จริง

ศิลปินเพลงไทยขวัญใจวัยรุ่นยังบอกอีกว่า คุณค่าของศิลปวัฒนธรรมไทยอยู่ที่การนำมาใช้อย่างถูกต้องเหมาะสม ไม่ว่าจะเป็นศิลปะแขนงไหน หากได้รับการอนุรักษ์อย่างถูกต้องก็จะทำให้เกิดความแข็งแรง และยังเป็นเครื่องหมายที่แสดงถึง "อัตลักษณ์" ที่ดีของชาติไทยต่อไปได้ด้วย

"หลังๆ เริ่มมีเด็กรุ่นใหม่สนใจและหันมาสืบทอด แต่ที่ภูมิใจมากคือ เขาบอกว่าเขาอยากเล่นดนตรีไทยเพราะผม คือเด็กหันมาเล่นกันเยอะแล้ว ผมก็อยากให้ผู้ใหญ่สนับสนุนด้วย ไม่ถึงกับต้องให้โดดเด่นอะไร เอาแค่ไม่ให้มันหายไปก็พอ ส่วนตัวผม ผมอยากเอาดนตรีไทยออกไปเล่นให้ดังไปทั่วโลก และก็อยากให้คนรุ่นใหม่หันมาเล่นกันเยอะๆ เล่นแล้วมันจะเฟี้ยวฟ้าวมาก ไม่เชื่อลองดู อีกไม่กี่ปีข้างหน้าผมจะทำให้ดูว่ามันเฟี้ยวฟ้าวยังไง ผมก็พูดเนอะ เก่งพูด แต่ผมพูดและผมเชื่อว่าสิ่งที่ผมพูดผมทำได้ เพราะผมเชื่อในสิ่งที่ผมพูด"

ก็อย่างที่ "คนรุ่นใหม่" บอก วัฒนธรรมไทยเป็นสิ่งสูงค่า แต่ทุกวันนี้กลับไม่ได้รับความสนใจเท่ากับ "ค่า" ที่ทุกคนประเมินให้ มิหนำซ้ำยังถูกทำร้ายด้วยคำว่า "อนุรักษ์" ในความหมายที่บิดๆ เบี้ยวๆ แบบนี้แล้ว "วัฒนธรรมไทย" จะงดงามได้อย่างไร