วิจัยชี้ “การเต้น” คือยาลดซึมเศร้าที่ทรงพลังยิ่งกว่าวิ่งและโยคะ

ภาวะซึมเศร้า หรือ Major Depressive Disorder (MDD) ถือเป็นสาเหตุหลักของความบกพร่องทางร่างกายและจิตใจในระดับโลก แม้ว่าการรักษาแบบดั้งเดิม เช่น การบำบัดทางจิตเวช และการใช้ยาต้านเศร้า (SSRIs) จะมีอยู่ แต่หลายครั้งก็มีข้อจำกัดด้านการเข้าถึง และความทนทานต่อการรักษา

ผลการศึกษาล่าสุดจากนักวิจัยชาวออสเตรเลียชี้ว่า การเต้นรำ อาจเป็นรูปแบบการออกกำลังกายที่ดีที่สุดในการต่อสู้กับภาวะซึมเศร้า

‘กรุงเทพธุรกิจ จุดประกาย’ จะพาผู้อ่านไปสำรวจว่า ทำไม “จังหวะและการเคลื่อนไหว” จึงกลายเป็นยารักษาใจที่วงการวิทยาศาสตร์ยืนยันว่า ได้ผลจริง

งานวิจัยครั้งใหญ่ชี้พลังของการเต้น

ผลการศึกษาที่ตีพิมพ์ในวารสาร British Medical Journal (BMJ) ปี 2024 ได้วิเคราะห์งานวิจัยกว่า 218 ชิ้น ครอบคลุมผู้เข้าร่วมกว่า 14,000 คน เพื่อเปรียบเทียบว่า “การออกกำลังกายแบบใด” จะช่วยลดอาการซึมเศร้า ได้ดีที่สุด ซึ่งผลลัพธ์ออกมาว่า การเต้นรำ ชนะขาด

นักวิจัยพบว่า การออกกำลังกายโดยรวม ช่วยลดอาการซึมเศร้าได้ดีในระดับปานกลาง แต่เมื่อแยกประเภท “การเต้นรำ” กลับแสดงผลลัพธ์ที่สูงที่สุด (Hedges’ g -0.96) ซึ่งเหนือกว่า

• การเดินหรือวิ่งเหยาะ (g -0.63)
• โยคะ (g -0.55)
• การฝึกเวท หรือ Strength training (g -0.49)
• แอโรบิก (g -0.43)
• ไทเก็กหรือชี่กง (g -0.42)

ขณะที่การใช้ยา SSRIs เพียงอย่างเดียวมีผลลดซึมเศร้าได้เล็กน้อย (g -0.26) และการบำบัดความคิดและพฤติกรรม (CBT) อยู่ในระดับปานกลาง (g -0.55)

พูดง่ายๆ คือ “การเต้นรำ” ไม่เพียงแค่ส่งผลต่อภาวะซึมเศร้าได้ดีกว่าออกกำลังกายแบบอื่น แต่ยังให้ผลลัพธ์ใกล้เคียง หรือเหนือกว่า การรักษาทางจิตเวชด้วยซ้ำ

*Hedges’ g คือ ขนาดผลกระทบมาตรฐาน (standardized effect size) เป็น ค่าสรุป ที่ใช้ในการศึกษาทางสถิติเพื่อวัด ความแรง ของผลลัพธ์ของการรักษาหรือการแทรกแซงต่างๆ (เช่น การออกกำลังกาย) ค่านี้ช่วยให้สามารถ เปรียบเทียบ ผลของการรักษาที่แตกต่างกันได้อย่างเท่าเทียมกัน

การเต้นรำ คือการบำบัดที่ใช้ทั้งร่างกาย จิตใจ และศิลปะ

ดร. อลิเซีย ฟอง หยาน (Alycia Fong Yan) จากคณะเเพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยซิดนีย์ ผู้เชี่ยวชาญด้านการวิจัยการเคลื่อนไหวเพื่อสุขภาพ เผยในวารสาร Sports Medicine ว่า

“การเต้นรำอย่างมีโครงสร้างต่อเนื่องเพียง 6 สัปดาห์ ก็สามารถให้ผลลัพธ์ทางจิตใจที่เทียบเท่า หรือดีกว่าการออกกำลังกายทั่วไปได้”

เธออธิบายถึงกลไกสำคัญ 3 ประการที่ทำให้การเต้นรำโดดเด่นกว่าการออกกำลังกายรูปแบบอื่น ดังนี้:

• ท้าทายสมองและความจำ (Cognition): การเรียนรู้ท่าเต้นและจังหวะใหม่ๆ ทำให้สมองต้องคิดและตอบสนองอยู่เสมอ
• เชื่อมโยงทางสังคม (Social connection): การเต้นเป็นคู่หรือเต้นในกลุ่มสร้างความผูกพัน ลดความโดดเดี่ยว
• มิติทางศิลปะ (Artistic expression): การเคลื่อนไหวอย่างอิสระเป็นการระบายอารมณ์อย่างมีศิลปะ

เธอยังเสริมว่า การเต้นรำมีอัตราการ “เลิกทำกลางคัน” ต่ำกว่าการออกกำลังกายทั่วไป เพราะว่ามันสนุกกว่า และให้ผลลัพธ์ที่รู้สึกได้ทั้งทางอารมณ์และพลังงานชีวิต

เมื่อสมองเรา “เต้น” ไปพร้อมกัน

จูเลีย เอฟ. คริสเตนเซ่น (Julia F. Christensen) นักประสาทวิทยาจากสถาบัน Max Planck Institute for Empirical Aesthetics และผู้เขียนหนังสือ Dancing is the Best Medicine อธิบายว่า

“สมองของเราตอบสนองต่อจังหวะดนตรีอย่างลึกซึ้ง การเคลื่อนไหวตามเสียงเพลงไม่ต่างจากการพูดภาษาหนึ่งที่ร่างกายเข้าใจ”

นักวิทยาศาสตร์ยังพบว่า ขณะเต้น สมองจะหลั่งสารเคมีสำคัญ 3 ชนิดพร้อมกัน:

• โดปามีน (Dopamine): ทำให้รู้สึกมีแรงจูงใจและพึงพอใจ
• เอนดอร์ฟิน (Endorphins): ช่วยลดความเครียดและเพิ่มความสุข
• ออกซิโทซิน (Oxytocin): หรือ “ฮอร์โมนแห่งความผูกพัน” ช่วยสร้างความรู้สึกเชื่อมโยงกับผู้อื่น

นักวิจัยเรียกปรากฏการณ์ เมื่อมีคนหลายคนเต้นไปพร้อมกันนี้ว่า interbrain synchrony คือ สมองของผู้เต้นจะเกิดการ “ซิงค์คลื่นสมอง” เข้าด้วยกัน ทำให้รู้สึกเป็นหนึ่งเดียวกันอย่างลึกซึ้ง

จูเลีย กล่าวเสริมว่า “มันเบลอเส้นแบ่งระหว่าง ‘ฉัน’ กับ ‘เธอ’ และนั่นคือสิ่งที่สร้างความไว้วางใจ และการเชื่อมโยงในระดับจิตใจได้อย่างแท้จริง”

เป็นการบำบัดที่เข้าถึงง่ายและเป็นธรรมชาติ

ผู้ที่อยู่ในภาวะซึมเศร้า ร่างกายมักหยุดตอบสนองทางอารมณ์โดยไม่รู้ตัว เช่น มีอาการสีหน้าเรียบเฉย การเคลื่อนไหวช้าลง หรือแม้แต่ รอยยิ้ม ก็เหมือนต้องฝืนออกแรงมากกว่าปกติ

การเต้นรำจึงเปรียบเสมือน “สะพานเชื่อมใหม่” ที่ช่วยให้ผู้คนกลับมารู้สึกเชื่อมโยงกับร่างกายและอารมณ์ของตนเองอีกครั้ง ผ่านจังหวะ การหายใจ และการเคลื่อนไหวที่เป็นธรรมชาติที่สุดของมนุษย์

นักบำบัดเรียกสิ่งนี้ว่า การบำบัดทางร่างกาย (Somatic Therapy) ที่ใช้การเคลื่อนไหวเพื่อปลดปล่อยอารมณ์ที่ค้างอยู่ในระบบประสาท ให้ร่างกายและจิตใจกลับมาพูดภาษาเดียวกันอีกครั้ง

หากมองย้อนกลับไปในประวัติศาสตร์ การเต้นรำ ไม่ได้เป็นเพียงความบันเทิงเท่านั้น แต่ยังเป็นการเยียวยาทางจิตใจด้วย เช่น ในยุค 1980 ที่ รัฐดีทรอยต์ สหรัฐอเมริกา กลุ่มคนผิวสีใช้เสียงเพลงเฮาส์และเทคโนสร้างพื้นที่ปลอดภัยให้ผู้คนได้ “เต้นปล่อยใจ” ท่ามกลางความยากลำบากทางเศรษฐกิจ

นักประวัติศาสตร์ดนตรีเรียกสิ่งนี้ว่า “ชุมชนแห่งการบำบัดผ่านจังหวะ” (healing community through rhythm)

ทุกวันนี้ หลายประเทศได้นำแนวคิดนี้กลับมาใช้อย่างจริงจังในระบบสาธารณสุขด้วย เช่น

• โปรแกรมเต้นรำสำหรับผู้สูงอายุที่มีภาวะสมองเสื่อม ในสหราชอาณาจักร
• โครงการฟื้นฟูสุขภาพจิตด้วยการเต้น ในออสเตรเลีย ที่ช่วยให้ผู้เข้าร่วมรู้สึกมีแรงบันดาลใจและกลับมามีชีวิตชีวาอีกครั้ง

ไม่ว่าคุณจะเต้นคนเดียวในห้องนอน หรือจะออกไปเต้นรำกับเพื่อนๆ ผลงานวิจัยระดับโลกต่างชี้ไปในทิศทางเดียวกันว่า “การเต้นรำคือการบำบัดที่มีหลักฐานรองรับจริง”

 

อ้างอิง nationalgeographic , independent , sydney , news-medical