วรรณคดีไทย ทุนทางวัฒนธรรมกับการสืบสรรค์ในสังคมไทยร่วมสมัย

 รวมทั้ง บริบททุนนิยมและบริโภคนิยมกับอุตสาหกรรมการสร้างวัฒนธรรม (Cultural Industry) และบริบทกระแสวัฒนธรรมประชานิยม (Popular Culture)

วรรณคดีไทยถูกนำมา “สืบสรรค์” คือนำมาสืบทอดหรือผลิตซ้ำ ปรับแต่ง ดัดแปลง หรือผลิตขึ้นใหม่ในรูปแบบต่าง ๆ โดยการปรับประยุกต์ให้สอดรับกับเอกลักษณ์หรือธรรมชาติของสื่อใหม่ เพื่อตอบสนองวิถีชีวิตแบบใหม่

มิติของการสืบสรรค์วรรณคดีไทย ซึ่งเป็นมรดกวัฒนธรรมของชาติ และจัดเป็นทุนทางวัฒนธรรมมี      การนำมาผลิตซ้ำในหลายรูปแบบและต่างไปตามสื่อใหม่ ดังต่อไปนี้

1.การสืบสรรค์วรรณคดีไทยในวรรณกรรมไทยร่วมสมัย ซึ่งส่วนหนึ่งเป็นการสืบทอดรากทางวัฒนธรรมและตอบโต้กระแสความเปลี่ยนแปลงในบริบทโลกาภิวัตน์ อันอาจเป็นเหตุให้วรรณคดีไทยถูกหลงลืมและลบเลือนจากความสนใจของเยาวชนคนรุ่นใหม่

การนำวรรณคดีมาปรับใช้เพื่อสร้างสรรค์เป็นตัวบทใหม่นับเป็นผลผลิต   แห่งยุค โดยผู้สร้างสรรค์ผลงานในบริบทปัจจุบันนำขนบการแต่ง เนื้อหาหรือเหตุการณ์  ตัวละคร อนุภาคจากวรรณคดีไทยมาปรับแปลง ต่อเติม แต่งใหม่ ตีความใหม่ดังปรากฏในกวีนิพนธ์ไทยสมัยใหม่ บทเพลงไทยสากล และบันเทิงคดีร่วมสมัยโดยเฉพาะในนวนิยาย

2. การสืบสรรค์วรรณคดีไทยในสื่อใหม่ โดยวรรณคดีไทยถูกนำเสนอให้เป็นไปตามรูปแบบของสื่อใหม่ อาจเป็นนิทานภาพ  การ์ตูนคอมมิค การ์ตูนและภาพยนตร์แอนิเมชัน ละครโทรทัศน์ ละครเวที และภาพยนตร์ ซึ่งเป็นการเคลื่อนย้ายเรื่องราวโดยเฉพาะจากวรรณคดีแต่อดีตของไทยไปยังอีกสื่อหนึ่ง

โดยผู้สร้างสรรค์ผลงานอาจมีการปรับเปลี่ยน  ตัด  แต่งเติมเนื้อหาหรือเหตุการณ์เรื่องราวจากวรรณคดีเพื่อตอบสนองทั้งในแง่ของสื่อ และผู้เสพ รวมถึงความสอดคล้องกับวัตถุประสงค์เชิงการค้าที่ต้องการให้เป็นที่นิยมของกลุ่มเป้าหมายในสังคมสมัยใหม่

3.การสืบสรรค์วรรณคดีไทยในศิลปกรรมร่วมสมัย เป็นสืบทอดวรรณคดีไทยสู่การสร้างสรรค์ศิลปะรูปแบบใหม่ที่อิงกับวรรณคดีไทย หรือการผสมผสานศิลปะเก่า-.ใหม่เข้าด้วยกันโดยคงอิงกับวรรณคดีไทย 

การผสานวรรณคดีไทยในศิลปะแขนงต่าง ๆ ทั้งการผสานศิลปะเก่า ซึ่งเป็นศิลปะแบบประเพณีกับการสร้างสรรค์ศิลปะร่วมสมัยที่มาประสานศิลป์ โดยอิงอยู่กับเรื่องราวในวรรณคดีไทย ทำให้เห็นถึงพลวัตของผลงานสร้างสรรค์ที่สัมพันธ์กับบริบททางสังคมวัฒนธรรมร่วมสมัย

ในขณะเดียวกันวรรณคดีไทยที่ปรากฏในศิลปะอันหลากหลายในสาขาอื่น ๆ ก็ทำให้เห็นว่าวรรณคดีไทยได้ถูกนำไปปรับใช้หรืออาจเรียกได้ว่าเป็นการสืบสรรค์วรรณคดีไทยในศิลปะสาขาต่าง ๆ และยังดำรงอยู่อย่างมีพลวัต

4. การสืบสรรค์วรรณคดีไทยในสื่อออนไลน์ (Social Media) เป็นการนำวรรณคดีไทยมาสืบทอดหรือผลิตซ้ำ ด้วยการนำเนื้อเรื่องหรือองค์ประกอบของตัวบทวรรณคดีไทยมาปรับใช้หรือสร้างใหม่และตีความใหม่

ปรากฏในหลากหลายรูปแบบทั้งวรรณกรรมออนไลน์ บทเพลงไทยร่วมสมัย เกมออนไลน์ รายการตลกผสมละคร หรืองานโฆษณาออนไลน์ การนำวรรณคดีไทยมาแต่งต่อเติมเป็นแฟนฟิกชั่น (Fan Fiction)

ประกอบด้วยการนำเนื้อเรื่องมาแต่งต่อเติมตามจินตนาการของผู้แต่ง หรือการนำตัวละครมาแต่งต่อเติมจากเรื่องเดิมหรือสร้างใหม่ และการแต่งล้อเลียน (Parody) 

การสร้างสรรค์ผลงานในสื่อออนไลน์ดังกล่าวจัดเป็นปรากฏการณ์การสืบสรรค์วรรณคดีไทยที่เกิดขึ้นในพื้นที่ใหม่จากสื่อสิ่งพิมพ์ไปยังสื่ออินเทอร์เน็ต

ซึ่งเป็นช่องทางเผยแพร่วรรณกรรมทางเลือกใหม่ และมีวรรณกรรมหลากหลายแนวปรากฏตัวขึ้นอย่างเท่าเทียม รวมถึงการสร้างสรรค์รูปแบบนิยายใหม่ ๆ บนระบบคอมพิวเตอร์จัดเป็นวรรณกรรมดิจิทัล

และการสร้างผลงานที่ตอบสนองพฤติกรรมของผู้บริโภคหรือกลุ่มวัฒนธรรมย่อยที่มี ความสนใจร่วมกัน อันเป็นปรากฏการณ์ทางวัฒนธรรมที่ปรับแปลงวรรณคดีไทย ซึ่งมีการผลิตและบริโภคเป็นกระแสนิยมในโลกดิจิทัล

การสืบสรรค์วรรณคดีไทยในบริบทสังคมร่วมสมัยเป็นปรากฏการณ์ที่แสดงให้เห็นกระบวนการสร้าง    และเสพวรรณคดีไทยที่มีมิติและหลากหลาย จากงานศิลปะสู่ทุนทางวัฒนธรรมที่มีการนำมาปรับใช้ให้เหมาะสมกับรูปแบบของสื่อและบริบททางสังคมและวัฒนธรรมร่วมสมัย ตลอดจนมีการผลิตซ้ำหรือผลิตใหม่เป็นรูปแบบของสื่อบันเทิงร่วมสมัยแบบใหม่ 

วรรณคดีไทยจึงยังดำรงอยู่อย่างมีพลวัตท่ามกลางกระแสความเปลี่ยนแปลงแห่งยุคสมัย ในแง่ของการ   สืบสรรค์วรรณคดีไทยนั้นอาจมีผลกระทบทั้งด้านบวกและด้านลบ อันเป็นสิ่งที่ต้องเรียนรู้และทำความเข้าใจปรากฏการณ์ในมิติของวัฒนธรรมที่มีพลวัตต่อไป 

ปรากฏการณ์สืบสรรค์วรรณคดีไทยในบริบทโลกสมัยใหม่นี้เป็นการนำทุนทางวัฒนธรรมมาปรับใช้หรือสร้างใหม่จากรากฐานเดิมให้เหมาะสมกับรูปแบบของสื่อและบริบทสังคมวัฒนธรรมร่วมสมัย

และยังมีการผสมผสานทางวัฒนธรรม (cultural hybridization) ระหว่างวัฒนธรรมไทยกับต่างชาติและผสมผสานสิ่งที่อยู่ในวัฒนธรรมแต่เดิมกับสิ่งที่ปรากฏในบริบทสังคมร่วมสมัยอันทำให้วรรณคดีไทยดำรงอยู่อย่างมีพลวัต

วรรณคดีไทยจึงเป็นทุนวัฒนธรรมที่ล้ำค่า มิได้เป็นของเก่าที่อยู่บนหิ้ง หากถูกนำมาลืบสรรค์ในลักษณะของการผลิตซ้ำหรือผลิตใหม่ให้มีความร่วมสมัย  หลากหลาย   มีชีวิตชีวา และการนำวรรณคดีไทยมาสืบสรรค์ยังช่วยส่งเสริมพลังของศิลปะและวรรณคดีไทย ซึ่งเป็นพลังละมุน (soft power) ที่จะสร้างความเข้มแข็งให้แก่สังคมไทย.