อายุมากขึ้น-เวลาที่เหลือน้อย มุมมองจะเปลี่ยนไป

เริ่มมีเพื่อนเสียชีวิตจากโรคภัยเพิ่มขึ้น การเปลี่ยนแปลงของคนรอบตัวเหล่านี้ไม่ใช่แค่เรื่องของร่างกาย แต่นำไปสู่เป็น ความคิด ความรู้สึกและวิธีการมองชีวิตที่เปลี่ยนไป

ในทางวิชาการก็มีทฤษฎีทางจิตวิทยาที่เรียกว่า Socioemotional Selectivity Theory หรือ SST พัฒนาโดย Laura Carstensen จากสแตนฟอร์ด ที่ระบุว่าอายุที่เพิ่มขึ้นไม่ใช่เหตุผลหลักที่ทำให้คนเปลี่ยนพฤติกรรม แต่เป็นเพราะมุมมองต่อเวลาในชีวิตที่เปลี่ยนไป

เมื่อคนยังรู้สึกว่าเวลาในชีวิตยังอีกยาวไกล จะเน้นการแสวงหา การเรียนรู้และการสร้างอนาคต แต่เมื่อรู้สึกว่าเวลาที่เหลือในชีวิตเริ่มน้อยลง จะหันมาเลือกใช้เวลากับสิ่งที่ให้คุณค่าทางอารมณ์ที่สูงสุดในปัจจุบัน เช่น ความรัก ความอบอุ่นและความหมายของชีวิต

การที่ผู้ที่กำลังก้าวสู่วัยเกษียณหรือวัยสูงอายุ เริ่มเปลี่ยนความสนใจและสิ่งที่ตนเองให้ความสำคัญ ไม่ใช่เพราะเบื่อโลก หรือหมดพลัง แต่เพราะพวกเขาเริ่มรู้ว่าควรใช้เวลาในชีวิตที่เหลืออยู่ไปกับสิ่งที่มีความหมายจริงๆ แนวคิดของ SST สามารถใช้อธิบายพฤติกรรมของผู้ใหญ่จำนวนมาก

1. เลือกคบเพื่อนให้จำเพาะขึ้น โดยเฉพาะการกลับไปหาเพื่อนเก่าที่ไม่ได้เจอมานาน การนัดเลี้ยงรุ่น พวกเขาไม่ได้ต้องการสร้างสังคมใหม่ๆ เหมือนในอดีต แต่เลือกและให้ความสำคัญกับคนที่มีความหมายและคนที่ทำให้รู้สึกดี บางคนก็เลือกที่จะลดวงสังคมลง ไม่ต้องมีเพื่อนเยอะ แต่มีเพื่อนที่มีแล้ว มีความสุขและให้พลังบวก

2. ใช้ชีวิตในปัจจุบันให้เต็มที่ เนื่องจากเวลาที่เหลืออยู่ไม่มาก ถ้ายังแข็งแรงพอที่จะเที่ยวไหว ก็จะไม่รอให้เกษียณแล้วถึงจะไปเที่ยว หลายคนที่ถ้ามีโอกาสก็จะเลือกเที่ยวและเดินทางปีละหลายครั้ง มีมุมมองที่จะหาความสุขในปัจจุบันให้มากที่สุดมากกว่ารอคอยและคาดหวังกับอนาคต

3. ให้ความสำคัญกับสุขภาพอย่างจริงจัง บางคนที่วัยหนุ่มสาวแทบไม่เคยออกกำลังกาย ก็จะหันมาออกกำลังกายอย่างสม่ำเสมอในรูปแบบต่างๆ กัน เนื่องจากเห็นถึงคุณค่าและความสำคัญของการมีแรงที่จะใช้ชีวิต และอยากยืดช่วงเวลาที่ยังมีสุขภาพที่แข็งแรงให้นานที่สุด

4. รื้อฟื้นความทรงจำที่ดี โดยเฉพาะอย่างยิ่งการย้อนทบทวนเรื่องราวในอดีต ไม่ว่าจะเป็น การโพสต์รูปเก่าๆ หรือ เขียนบันทึกความทรงจำ พฤติกรรมเหล่านี้จะช่วยสร้างความรู้สึกภาคภูมิใจและความมีคุณค่าในตัวเอง เป็นการ Life Review ที่ช่วยในการลดภาวะซึมเศร้าในผู้เริ่มจะสูงวัยได้

5. ไม่ยอมตกยุค การติดตามฟังข่าว การใช้แอปใหม่ หรือใช้ AI เป็นเรื่องปกติของคนกลุ่มนี้ เพื่อให้ยังรู้สึกว่าตามโลกได้ทัน ไม่ตกยุค และแสดงให้เห็นถึงความต้องการอยากมีส่วนร่วมในโลกต่อไป

6. ปล่อยวางความขัดแย้ง เลือกที่จะสงบสุขมากกว่าถูกต้องแต่ต้องทะเลาะ ยอมรับสิ่งต่างๆ ได้มากขึ้น ให้อภัยง่ายขึ้น สะท้อนถึงวุฒิภาวะทางอารมณ์ที่เพิ่มขึ้น

พฤติกรรมเหล่านี้ไม่ได้เกิดจากอายุเพียงอย่างเดียว แต่มาจากการรับรู้ว่าเวลาเหลือน้อยลง ซึ่งสามารถเกิดขึ้นได้กับทุกวัยที่อาจจะมาจากสาเหตุต่างๆ กัน ไม่ว่าจะเป็น การเจ็บป่วยอย่างหนัก เจอเหตุการณ์รุนแรงในชีวิต หรือแม้แต่ผ่านช่วงโควิด-19 ล้วนมีโอกาสรู้สึกว่าเวลาในชีวิตเหลือไม่นาน

การทำความเข้าใจเรื่อง SST จะช่วยทำให้เตรียมพร้อมในการก้าวเข้าสู่วัยเกษียณมากขึ้น และเข้าใจถึงวิถีคิดของผู้ใหญ่ว่าจริงๆ แล้วท่านไม่ได้หยุดหรือช้าลง แค่เลือกที่จะใช้เวลาอย่างมีคุณภาพมากขึ้น และเข้าใจว่าทำไมผู้ใหญ่หลายท่านถึงมีความรู้สึกว่าเวลาในชีวิตนั้นมีคุณค่าเกินกว่าจะใช้ไปกับสิ่งที่ไม่สำคัญ