'สงกรานต์' ต้องระวัง 2 ปัญหาสุขภาพจิต 'เหงาเฉียบพลัน'

สงกรานต์ 2568 นับเป็นเทศกาลสำคัญของประเทศไทย เนื่องจากเป็นช่วงวันขึ้นปีใหม่ไทย , วันผู้สูงอายุ 13 เมษายน  และ วันครอบครัว 14 เมษายน และการทำงานหยุดยาวตั้งแต่ 12-16 เมษายน 2568  ลูกหลานที่ไปทำงานต่างพื้นที่จำนวนมาก ล้วนเดินทางกลับไปเยี่ยมเยือนพ่อแม่ ญาติผู้ใหญ่  เป็นช่วงเวลาแห่งความสุข

แต่ สงกรานต์ 68 ก็อาจเป็นส่วนหนึ่งของการเกิดปัญหาสุขภาพจิตได้ โดยเฉพาะอย่างยิ่งจะต้องเฝ้าระวัง 2 ภาวะ ได้แก่ “เหงาเฉียบพลัน” โดยเฉพาะในผู้สูงอายุ และ “ซึมเศร้าหลังหยุดยาว” ในคนทำงาน 

สงกรานต์ ผู้สูงอายุ เหงาเฉียบพลัน

กรมสุขภาพจิต กระทรวงสาธารณสุข (สธ.) เคยสะท้อนว่าช่วงเทศกาลสงกรานต์ จะมีคนส่วนหนึ่งที่ไม่มีโอกาสได้กลับบ้านหรือมีความสุข เกิดภาวะที่เรียกว่า "ความเหงาเฉียบพลัน" ( Acute loneliness)

อาการความเหงาเฉียบพลัน หรือ อาการAcute loneliness

• ความรู้สึกโดดเดี่ยว
•  น้อยใจ
• หงุดหงิด
• นอนไม่หลับ
• เศร้า
• รู้สึกว่าตนเองไม่มีความสำคัญ ไม่มีใครคิดถึง ไม่มีใครรัก

อาการนี้เกิดได้กับคนทุกเพศทุกวัย โดยเฉพาะผู้สูงอายุที่ลูกหลานไม่ได้กลับมาเยี่ยมบ้าน เป็นกลุ่มเสี่ยงเกิดสูงที่สุด จากงานวิจัย พบว่า

- ผู้ที่อายุมากกว่า 65 ปีขึ้น จะเผชิญกับสถานการณ์ความเหงาเฉียบพลันได้ 1 ใน 10 คน

 - หากอายุมากกว่า 80 ปีขึ้นไป จะพบได้สูงถึง 1 ใน 2 คน

พิษภัยของความเหงา

ความเหงา หากปล่อยไปจะกลายเป็น ความเหงาเรื้อรัง (Chronic loneliness) เป็นจุดเริ่มต้นของโรคซึมเศร้า และเป็นปัจจัยเสี่ยงการเจ็บป่วยทางจิตใจที่ส่งผลเกิดโรคทางกายหลายโรค เช่น ความดันโลหิตสูง ภูมิต้านทานต่ำลง การนอนผิดปกติ ติดเหล้า โรคอ้วน การตายก่อนวัยอันควร เป็นต้น 

การป้องกันความเหงาเฉียบพลัน มีคำแนะนำ 4 ประการ ดังนี้

1.ให้นึกอยู่เสมอว่ามีคนรอคอยอยู่ที่บ้าน

 2. ใช้เวลาแห่งความสุขที่อยู่ร่วมกันอย่างมีคุณค่า

3. มีกิจกรรมที่สามารถทำร่วมกันได้ทุกวัย

4. หากไม่สามารถกลับมาอยู่กับครอบครัวได้ อย่าเงียบเฉย ให้ติดต่อกลับบ้านพูดคุยไต่ถามสาระสุกดิบซึ่งกันและกัน จะทำให้ผู้ที่รออยู่ที่บ้านรู้สึกมีคุณค่า ไม่โดดเดี่ยว

 5.ชุมชนจัดกิจกรรมในวันเทศกาลสงกรานต์ เช่น จัดพิธีรดน้ำดำหัว มอบของขวัญให้กับผู้สูงอายุที่อยู่คนเดียว ไม่มีลูกหลานดูแล จะช่วยสร้างความสุขใจให้ผู้สูงอายุ

วิธีดูแลใจ คลายความเหงาด้วยตนเอง

1.เข้าใจความจำเป็นที่ครอบครัวไม่สามารถกลับมาเยี่ยมในช่วงสงกรานต์

2. ไม่เปรียบเทียบกับครอบครัวอื่น

3. พยายามอย่าอยู่คนเดียวหรือคิดหมกมุ่น น้อยใจ

4. ทำกิจกรรมที่ชื่นชอบหรือเข้าร่วมกิจกรรมวันสงกรานต์ของชุมชน จะช่วยให้คลายความเหงาได้ หากมีความทุกข์ใจ หรือไม่สบายใจ สามารถติดต่อปรึกษาสายด่วนสุขภาพจิต โทร1323 ฟรีตลอด 24 ชั่วโมง

ซึมเศร้าหลังหยุดยาว สงกรานต์

อาการซึมเศร้าหลังวันหยุดยาว หมายถึง  หรือ  Post-Vacation Depression หรือ Post-vacation Blues อารมณ์ด้านลบที่เกิดขึ้นหลังหยุดยาวติดต่อกันหลายหลายวัน ทำให้เกิดอารมณ์เศร้าเบื่อหน่ายไม่กระตือรือร้น ทำให้มีอาการคล้ายภาวะหมดไฟหรือรบกวนการทำงาน ปกติจะหายไปเองใน 2 – 3 วัน แต่บางคนอาการอาจอยู่ยาวถึง 2 – 3 สัปดาห์

อาการซึมเศร้าหลังวันหยุดยาว หลักๆ คือ

• อารมณ์เศร้า หดหู่
• เหนื่อย
• ไม่อยากทำอะไร
• รู้สึกเหมือนคนหมดไฟ
•  และไม่กระตือรือร้น

 แม้อาการอาจจะไม่ได้ส่งผลกระทบต่อการใช้ชีวิตประจำวันที่รุนแรง แต่ส่งผลอย่างมากต่อทัศนคติและความรู้สึกที่มีต่อการทำงานและประสิทธิภาพต่อการทำงาน หากปล่อยให้มีอาการซึมเศร้า เบื่อหน่ายต่อการทำงานเป็นเวลานาน ก็จะทำส่งผลกระทบต่อภาวะหมดไฟและความก้าวหน้าในการทำงาน

6 วิธีรับมือ อาการซึมเศร้าหลังหยุดยาวสงกรานต์

กรมสุขภาพจิต แนะนำ 6 วิธีรับมืออาการซึมเศร้าหลังหยุดยาวสงกรานต์ ทำได้ด้วยตนเอง

1. หาแรงจูงใจในการไปทำงาน ไม่ว่าจะเป็นการตั้งเป้าหมายความก้าวหน้าในการทำงาน หรือหาใครบางคนที่ทำให้การทำงานมีความหมาย

2. การสร้างคุณค่าในการทำงาน โดยการมองหาข้อดีของการทำงาน

3. ควรอยู่กับปัจจุบัน วางแผนการทำงานแบบวันต่อวัน

4. ปรับเปลี่ยนรูปแบบการทำงาน ให้สร้างสรรค์มากขึ้น ท้าทายตัวเอง เกิดความคิดใหม่ๆ  

5. หาเพื่อนรู้ใจและทีมในการทำงาน จะทำให้งานเสร็จเร็วขึ้น สมบูรณ์แบบขึ้นมีประสิทธิภาพที่สามารถบรรลุตามเป้าหมายที่วางไว้แล้ว ลดโอกาสผิดพลาดในการทำงาน มีความสร้างสรรค์เพิ่มมากขึ้น และสนุกกับการทำงานมากขึ้น

 6. วางแผนเที่ยวในวันหยุดครั้งต่อไป ทำให้เกิดความหวังและรอคอยวันหยุดครั้งต่อไป จะทำให้เกิดความรู้สึกกระชุ่มกระชวย มีไฟในการเคลียร์งานให้เสร็จอย่างไว และมีใจที่สดใสเพื่อรอไปเที่ยวในวันหยุดครั้งต่อไป