มิติใหม่ 'เศรษฐกิจสีน้ำเงิน' เดินหน้าสู่การฟื้นฟูมหาสมุทรเพื่อความยั่งยืน

สถานการณ์สุขภาพของมหาสมุทรทั่วโลกยังคงเสื่อมโทรมลงอย่างต่อเนื่อง ทำให้เกิดความจำเป็นเร่งด่วนที่ประชาคมโลกจะต้องก้าวข้ามเพียงแค่การรักษาสภาพ (sustainability) ไปสู่การสร้าง เศรษฐกิจสีน้ำเงิน (Blue Economy) ที่มีการฟื้นฟู (regenerative) องค์กรระดับโลกและรัฐบาลหลายประเทศต่างตระหนักว่า การปล่อยให้มหาสมุทรเสื่อมโทรมต่อไปจะบั่นทอนโอกาสทางเศรษฐกิจและความเป็นอยู่ที่ดีของมนุษย์ในที่สุด

การฟื้นฟูคือโอกาสทางเศรษฐกิจ

การฟื้นฟูไม่ได้เป็นเพียงแค่เป้าหมายทางนามธรรม แต่คือการยอมรับเชิงปฏิบัติว่า การฟื้นตัวทางนิเวศวิทยาจะนำมาซึ่งผลกำไรในระยะยาวและความเจริญรุ่งเรืองทางสังคมอย่างแท้จริง การวัดความสำเร็จของเศรษฐกิจสีน้ำเงินที่เน้นการฟื้นฟูจึงต้องพิจารณาจาก

• แนวปะการังที่สร้างตัวขึ้นใหม่
• ทรัพยากรปลาที่เพิ่มจำนวน
• ชายฝั่งที่ทำหน้าที่ปกป้องวิถีชีวิตและชุมชนให้เติบโต

การเปลี่ยนผ่านจาก 'การสกัด' สู่ 'การฟื้นฟู'

ตลอดหลายทศวรรษที่ผ่านมา เศรษฐกิจทะเลถูกวัดด้วยการเติบโตของตัวชี้วัดเชิงอุตสาหกรรม เช่น ปริมาณสินค้าขนส่ง, ปริมาณสัตว์น้ำที่จับได้, และจำนวนนักท่องเที่ยว แต่แนวคิดการฟื้นฟูตั้งคำถามใหม่ว่า กิจกรรมเหล่านี้รวมกันแล้วช่วยเพิ่มขีดความสามารถของมหาสมุทรในการดำรงชีวิตหรือไม่

แนวโน้มการเปลี่ยนผ่านในภาคส่วนหลัก

การประมงและการเพาะเลี้ยงสัตว์น้ำ

การจับสัตว์น้ำจากธรรมชาติ ทั่วโลกคงที่อยู่ที่ประมาณ 90 ล้านตันต่อปีมาเป็นทศวรรษ อนาคตของภาคส่วนนี้ไม่ได้อยู่ในการจับเพิ่ม แต่ในการ ฟื้นฟูสต็อกสัตว์น้ำและถิ่นที่อยู่ รวมถึงการสร้างความมั่นคงในสิทธิของชาวประมงพื้นบ้านรายย่อย

การเพาะเลี้ยงสัตว์น้ำ ได้แซงหน้าการจับสัตว์น้ำจากธรรมชาติเป็นครั้งแรกเมื่อปี 2565  ด้วยปริมาณ 94.4 ล้านตัน ซึ่งสะท้อนการเปลี่ยนแปลงเชิงโครงสร้างของอุปทานอาหารทะเล

การขนส่งทางเรือ

การขนส่งซึ่งรับผิดชอบการค้าโลกกว่า 80% และปล่อยก๊าซเรือนกระจกประมาณ 2% กำลังปรับทิศทางสู่ เป้าหมาย Net Zero ภายใน 2593  โดยต้องพึ่งพาเชื้อเพลิงสะอาด การออกแบบเรือใหม่ และกฎระเบียบที่สอดคล้องกัน

พลังงานหมุนเวียนนอกชายฝั่ง

พลังงานลมในทะเลทั่วโลกเติบโตอย่างรวดเร็ว โดยมีกำลังการผลิตติดตั้งถึง 83 กิกะวัตต์ในปี 2567  ซึ่งมากกว่าสามเท่าของเมื่อสิบปีก่อน และคาดการณ์ว่าจะสูงถึง 2,000 กิกะวัตต์ภายในปี  2593 ภาคส่วนนี้เป็นตัวอย่างที่แสดงให้เห็นว่า การเติบโตและการฟื้นฟูสามารถมาบรรจบกันได้ ผ่านการผลิตพลังงานคาร์บอนต่ำ การสร้างงานชายฝั่ง และการสนับสนุนการฟื้นฟูที่อยู่อาศัยของสิ่งมีชีวิตใต้ทะเลเมื่อมีการวางแผนที่เหมาะสม

ธรรมาภิบาลและการลงทุนเพื่อการฟื้นฟู

หลายประเทศเริ่มผนวกแนวคิดการฟื้นฟูเข้ากับการวางแผนมหาสมุทรระดับชาติ คณะทำงานระดับสูงเพื่อเศรษฐกิจมหาสมุทรที่ยั่งยืน (High-Level Panel for a Sustainable Ocean Economy) ได้เรียกร้องให้รัฐชายฝั่งและรัฐเกาะนำ แผนมหาสมุทรที่ยั่งยืน (Sustainable Ocean Plans) มาใช้เพื่อเชื่อมโยงอุตสาหกรรมทะเลเข้ากับสุขภาพของระบบนิเวศ

ในยุโรป ได้มีการผลักดัน กฎหมายฟื้นฟูธรรมชาติ (Nature Restoration Law) ของสหภาพยุโรป ที่กำหนดให้ฟื้นฟูระบบนิเวศที่เสื่อมโทรมทางบกและทางทะเลอย่างน้อย 20% ภายในปี  2573 

• สหราชอาณาจักร กำลังพิจารณา Marine Net Gain ซึ่งจะกำหนดให้เกิดการปรับปรุงธรรมชาติอย่างเป็นรูปธรรมเป็นเงื่อนไขในการอนุมัติโครงการ
• ประเทศจีน กำลังกำหนดนโยบายชายฝั่งใหม่ผ่านหลักการ 'อารยธรรมเชิงนิเวศ'

นอกจากนี้ การฟื้นฟูระบบนิเวศสำคัญ เช่น ป่าโกงกาง หญ้าทะเล และแนวปะการัง กำลังก้าวไปสู่ระดับโครงสร้างพื้นฐาน ซึ่งเป็นแรงผลักดันให้เกิด อุตสาหกรรมการฟื้นฟู ที่ต้องอาศัยการเงินที่มั่นคง ระบบการติดตามข้อมูล และผู้ดูแลในระยะยาว

ลดช่องว่างความเหลื่อมล้ำ

แม้จะมีเงินทุนไหลเข้าสู่การเพาะเลี้ยงสัตว์น้ำที่มีผลกระทบต่ำ พลังงานหมุนเวียน และการฟื้นฟู แต่ประเทศกำลังพัฒนาที่พึ่งพิงชายฝั่งยังคงเผชิญกับอุปสรรคทางโครงสร้าง เช่น ต้นทุนการกู้ยืมที่สูงกว่าประเทศที่พัฒนาแล้วถึง 8-12% การแก้ไขปัญหานี้ต้องอาศัย การเงินแบบผสมผสาน (Blended Finance), ตราสารหนี้สีน้ำเงิน (Blue Bonds), และโครงการแลกเปลี่ยนหนี้เพื่อธรรมชาติ (Debt-for-nature swaps) เพื่อให้แน่ใจว่าการเปลี่ยนผ่านสู่เศรษฐกิจสีน้ำเงินจะไม่ซ้ำรอยรูปแบบการพึ่งพิงทรัพยากรแบบเดิม แต่จะส่งเสริมความมั่งคั่งทางทะเลที่ครอบคลุมและยืดหยุ่น

การเปลี่ยนแปลงครั้งนี้ชี้ให้เห็นว่า มูลค่าระยะยาวจะตกอยู่กับอุตสาหกรรมที่สามารถเติมเต็มทุนทางธรรมชาติที่ตนเองต้องพึ่งพา และคลื่นลูกใหม่ของเศรษฐกิจสีน้ำเงินจะถูกวัดด้วยการมีส่วนร่วมในการฟื้นฟู ปริมาณชีวมวลที่สร้างใหม่, ปริมาณคาร์บอนที่ถูกกักเก็บ, ความหลากหลายทางชีวภาพที่ได้รับการฟื้นฟู, และจำนวนวิถีชีวิตที่มีความยืดหยุ่นมากขึ้นในกระบวนการนี้

ที่มา : World Economic Forum