ส.อ.ท. ชี้ 'CBAM-พ.ร.บ.ลดโลกร้อน' ดันต้นทุน บททดสอบใหญ่ธุรกิจไทยบนเวทีโลก

ในขณะที่โลกเร่งเดินหน้าสู่เศรษฐกิจคาร์บอนต่ำ กฎกติกาการค้าใหม่ด้านสิ่งแวดล้อมกำลังกลายเป็นแรงกดดันสำคัญต่อผู้ประกอบการไทย ทั้งจากมาตรการ Carbon Border Adjustment Mechanism (CBAM) ของสหภาพยุโรป และกฎหมายสิ่งแวดล้อมฉบับใหม่ของประเทศไทย ซึ่งกำลังจะถูกบังคับใช้อย่างเป็นรูปธรรม

นายเกรียงไกร เธียรนุกุล ประธานสภาอุตสาหกรรมแห่งประเทศไทย (ส.อ.ท.) กล่าวกับ “กรุงเทพธุรกิจ” ว่า ประเด็นดังกล่าวไม่ใช่เพียงเรื่องสิ่งแวดล้อม แต่เป็น "บททดสอบ" ความสามารถในการแข่งขันของภาคธุรกิจไทยในตลาดโลกยุคใหม่ ว่าจะสามารถปรับตัวและยืนอยู่ในห่วงโซ่อุปทานโลกได้หรือไม่

ไทยเร่งออก 2 กม.สิ่งแวดล้อม เขย่าโครงสร้างธุรกิจ

อย่างไรก็ตาม ปัจจุบันประเทศไทยอยู่ระหว่างการเดินหน้าบังคับใช้กฎหมายด้านสิ่งแวดล้อมสำคัญ 2 ฉบับ ได้แก่

• พระราชบัญญัติการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ
• พระราชบัญญัติบริหารจัดการเพื่ออากาศสะอาด

โดย พ.ร.บ.การเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ ได้ผ่านความเห็นชอบจากคณะรัฐมนตรี (ครม.) แล้ว และอยู่ระหว่างการพิจารณาของสำนักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา ซึ่งกฎหมายฉบับนี้จะส่งผลกระทบโดยตรงต่อภาคอุตสาหกรรมในหลายมิติ ตั้งแต่ต้นทุนการผลิตไปจนถึงการดำเนินธุรกิจในระยะยาว

สาระสำคัญของกฎหมายครอบคลุมทั้ง

• กลไกราคาคาร์บอน (Carbon Pricing) ทำให้การปล่อยก๊าซเรือนกระจกมีต้นทุน
• ระบบซื้อขายสิทธิปล่อยก๊าซเรือนกระจก (ETS) เปิดให้โรงงานที่ลดคาร์บอนได้เกินเป้าขายสิทธิให้รายอื่น
• ภาษีคาร์บอน
• กองทุนภูมิอากาศ เพื่อสนับสนุนเทคโนโลยีสะอาดและการปรับตัว
• ระบบ MRV บังคับวัด รายงาน และตรวจสอบการปล่อยคาร์บอนอย่างเป็นระบบ
• มาตรการปรับตัวต่อสภาพภูมิอากาศ รับมือความเสี่ยงจากน้ำท่วม ภัยแล้ง และสภาพอากาศสุดขั้ว

CBAM จาก “ภาระ” สู่ตัวแปรชี้ชะตาการส่งออก

ขณะเดียวกัน มาตรการด้านสิ่งแวดล้อมของสหภาพยุโรปภายใต้ European Green Deal โดยเฉพาะ EU CBAM ได้เริ่มบังคับใช้ตั้งแต่วันที่ 1 ต.ค. 2566 ในระยะเปลี่ยนผ่าน ด้วยการกำหนดให้ผู้ส่งออกต้องรายงานปริมาณการปล่อยก๊าซเรือนกระจกของสินค้า (Embodied Emission) ทุก 3 เดือน

สินค้าเป้าหมายในระยะแรก ได้แก่ เหล็ก เหล็กกล้า อะลูมิเนียม ซีเมนต์ ปุ๋ย ไฟฟ้า และไฮโดรเจน ซึ่งเป็นอุตสาหกรรมที่มีการปล่อยก๊าซเรือนกระจกในสัดส่วนสูง

แม้สหภาพยุโรปจะเลื่อนการบังคับชำระค่า CBAM Certificate ออกไปจากเดิมที่กำหนดไว้ในปี 2569 แต่ได้กำหนดให้ผู้ส่งออกต้องเริ่ม รายงานข้อมูลการปล่อยคาร์บอนตั้งแต่ 1 ม.ค. 2569 และจะเริ่มชำระเงินจริงในปี 2570 (2027)

สำหรับประเทศไทย อุตสาหกรรมที่ได้รับผลกระทบโดยตรงคือ เหล็ก เหล็กกล้า และอะลูมิเนียม ซึ่งมีสัดส่วนการส่งออกไปยุโรปสูง หากไม่สามารถจัดทำข้อมูลคาร์บอนและรายงานได้ตามเกณฑ์ อาจสูญเสียโอกาสทางการค้าอย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้

“CBAM คือโอกาส” หากไทยปรับตัวทัน

นายเกรียงไกร กล่าวว่า แม้ CBAM จะเพิ่มต้นทุนและภาระให้กับผู้ประกอบการ แต่ในอีกมุมหนึ่งก็เป็น โอกาสเชิงยุทธศาสตร์ ให้ภาคอุตสาหกรรมไทยเร่งยกระดับมาตรฐานสู่สากล ตั้งแต่

• การจัดหาวัตถุดิบและโลจิสติกส์คาร์บอนต่ำ
• การจัดทำข้อมูลคาร์บอนฟุตพริ้นท์
• การลงทุนเทคโนโลยีคาร์บอนต่ำ
• การยกระดับซัพพลายเชน
• การพัฒนานวัตกรรมสะอาด
• การสร้าง ESG Brand และฉลากสิ่งแวดล้อม

ซึ่งอาจกลายเป็นความได้เปรียบระยะยาวในตลาดยุโรปและประเทศพัฒนาแล้ว ผู้ประกอบการที่เริ่มปรับตัวก่อน จะได้เปรียบอย่างชัดเจน ทั้งในตลาดส่งออก การเข้าถึงเงินทุนสีเขียว การลงทุนเทคโนโลยีสะอาด และโอกาสสร้างรายได้จากคาร์บอนเครดิต

SMEs แบกรับต้นทุนหนัก ชี้รัฐต้องร่วมออกแบบกติกา

อย่างไรก็ตาม ภาคธุรกิจจำนวนมากยังมีความกังวล โดยเฉพาะ ต้นทุนการจัดทำรายงานและการตรวจประเมินคาร์บอน รวมถึงการลงทุนปรับปรุงเทคโนโลยี ซึ่งเป็นภาระสูงสำหรับโรงงานที่ใช้เทคโนโลยีเก่า และ SMEs ที่มีข้อจำกัดด้านเงินทุนมากกว่ารายใหญ่

ส.อ.ท.เสนอให้ภาคอุตสาหกรรมเร่งเตรียมความพร้อมใน 5 ด้านสำคัญ ได้แก่

1. สร้างระบบเก็บข้อมูลคาร์บอนระดับองค์กรและระดับสินค้า
2. ลงทุนเทคโนโลยีสะอาดและพลังงานหมุนเวียน
3. พัฒนาบุคลากรด้านบัญชีคาร์บอนและการรายงาน GHG
4. ใช้ประโยชน์จากเงินทุนสีเขียวและมาตรการสนับสนุน
5. สร้างความร่วมมือรัฐ-เอกชน เพื่อออกแบบกฎเกณฑ์ที่ทำได้จริง

นายเกรียงไกร กล่าวย้ำว่า การเปลี่ยนผ่านสู่เศรษฐกิจคาร์บอนต่ำเป็นสิ่งที่หลีกเลี่ยงไม่ได้ คำถามสำคัญจึงไม่ใช่ “จะทำหรือไม่” แต่คือ “ไทยจะปรับตัวเร็วและเป็นธรรมกับทุกภาคส่วนได้เพียงใด” เพราะนั่นจะเป็นตัวชี้ขาดว่าอุตสาหกรรมไทยจะยังยืนอยู่ในเวทีการค้าโลกได้อย่างยั่งยืนหรือไม่