ญี่ปุ่นหนี้สาธารณะสูงสุดในโลก แต่ทำไมไม่ล้มเหมือนประเทศอื่น

แม้ญี่ปุ่นจะมีหนี้สาธารณะระดับราว 200–250% ของ GDP ซึ่งถือว่าสูงที่สุดในโลกต่อเนื่องมายาวนาน แต่กลับไม่เกิดวิกฤตการคลังแบบที่หลายคนกังวล ต่างจากหลายประเทศตลาดเกิดใหม่ที่ต้องพึ่งพา IMF และเผชิญวิกฤตหนี้หลายรอบ

ข้อมูลจากทีม Wealth Research หลักทรัพย์บัวหลวง อธิบายว่า แนวคิด “รัฐบาลที่ดีต้องไม่ขาดดุล และหนี้สาธารณะสูงคือสัญญาณล้มละลาย” เป็นมุมมองที่อาจใช้ได้กับการเงินครัวเรือน แต่ไม่ตรงกับกลไกเศรษฐกิจระดับประเทศ เพราะหน้าที่ของรัฐบาลไม่ใช่การเก็บออม แต่คือการรักษาเสถียรภาพเศรษฐกิจ เช่น ในช่วงที่เอกชนระมัดระวังใช้จ่าย รัฐจำเป็นต้องยอมขาดดุลงบประมาณเพื่อพยุงเศรษฐกิจ ไม่ให้ทรุดตัวแรงเกินไป

ทำไม “หนี้สูง” ไม่ได้แปลว่า “ใกล้วิกฤต”

ความต่างสำคัญของประเทศพัฒนาแล้วอย่างญี่ปุ่น คือโครงสร้างเศรษฐกิจและการเงินรองรับหนี้ได้ดีกว่าที่ตัวเลข “หนี้รวม” สะท้อนออกมา จุดแรกคือ ญี่ปุ่นกู้ยืมเป็นเงินเยนของตนเอง ไม่ได้พึ่งพาเงินตราต่างประเทศ ทำให้ไม่เสี่ยงจากความผันผวนของค่าเงินแบบที่ประเทศตลาดเกิดใหม่เผชิญกันบ่อยครั้ง

จุดถัดมา คือ ญี่ปุ่นไม่ได้มีแต่ “หนี้” แต่ภาครัฐยังมี “สินทรัพย์การเงิน” จำนวนมาก เช่น กองทุนบำเหน็จบำนาญขนาดใหญ่ การถือครองสินทรัพย์ผ่านธนาคารกลาง และสินทรัพย์การลงทุนของรัฐ เมื่อหักลบกันออกมาแล้ว หนี้สุทธิที่แท้จริงต่ำกว่าตัวเลขหนี้รวมมาก ทำให้ภาระไม่ได้หนักอย่างที่ตัวเลข Gross Debt ทำให้เข้าใจในครั้งแรก

อีกจุดแข็งสำคัญอยู่ที่ “เจ้าหนี้ส่วนใหญ่เป็นคนในประเทศ” พันธบัตรรัฐบาลญี่ปุ่นกว่าราว 90% ถูกถือครองโดยสถาบันการเงินและกองทุนภายในประเทศ เช่น กองทุนบำเหน็จบำนาญ บริษัทประกัน และโดยเฉพาะธนาคารกลางญี่ปุ่นที่ถือพันธบัตรปริมาณมาก ทำให้ดอกเบี้ยที่รัฐบาลจ่ายออกไป ไหลย้อนกลับมาเป็นรายได้ของภาครัฐในระบบบัญชี สุดท้ายภาระดอกเบี้ยสุทธิเมื่อเทียบกับขนาดเศรษฐกิจจึงอยู่ในระดับต่ำกว่าที่หลายคนคาด

สังคมผู้สูงวัย = ต้องมีที่เก็บเงินออมจำนวนมหาศาล

ญี่ปุ่นยังเป็นสังคมผู้สูงวัยที่มีเงินออมจำนวนมาก เงินออมเหล่านี้ต้องการที่เก็บในสินทรัพย์ปลอดภัยระยะยาว พันธบัตรรัฐบาลจึงทำหน้าที่เป็น “ที่พักเงินออม” ของครัวเรือนและกองทุน ไม่ได้สะท้อนภาพ “กู้เงินจนเกินตัว” เพียงอย่างเดียว ในมุมนี้ หนี้ของรัฐบาลจึงเป็นกลไกรองรับการออมของสังคมมากกว่าจะเป็นระเบิดเวลาทางการคลัง

โดยสรุป ทีม Wealth Research หลักทรัพย์บัวหลวง มองว่าหนี้สาธารณะญี่ปุ่นไม่อาจตีความเฉพาะจากตัวเลข % ต่อ GDP แต่ต้องมองโครงสร้างคู่กัน ทั้งสกุลเงินที่กู้ยืม เจ้าหนี้ที่เป็นคนในประเทศ สินทรัพย์ที่รัฐถืออยู่ และบทบาทของธนาคารกลาง ญี่ปุ่นจึงเป็นตัวอย่างสำคัญที่ชี้ให้เห็นว่า “หนี้สูง” ไม่ได้แปลว่า “ใกล้วิกฤติเสมอไป” หากโครงสร้างเศรษฐกิจและการเงินภายในประเทศแข็งแรงพอรองรับระบบหนี้นั้นได้อย่างยั่งยืน

สำหรับนักลงทุนที่สนใจลงทุนใน ดัชนีญี่ปุ่น ผ่านตลาดหุ้นไทยด้วยเงินบาท สามารถเริ่มต้นได้ง่าย ๆ ผ่าน DR “JAPAN1000”1 ที่มีหลักทรัพย์อ้างอิงเป็น Hang Seng Japan TOPIX 100 Index ETF (3410.HK) ซึ่งเป็น ETF ที่ลงทุนอ้างอิงดัชนี TOPIX 100 อ่านรายละเอียดเพิ่มเติมเกี่ยวกับ JAPAN10001 ได้ที่ https://www.bualuang.co.th/Financial-Service/iNAV-lists/DR/DR01-iNAV/JAPAN10001 (ที่มา: บทวิเคราะห์ Cross Asset Strategy ตลาดหุ้นโลก ฉบับเดือน ธันวาคม 2568)