คำสาปของเทคโนโลยีกับ 'ทฤษฎีสมคบคิด'

            ตัวอย่างของการไม่ตระหนักอย่างรอบด้านในสมัยนี้คง ได้แก่ การใช้สารเคมีในกระบวนการผลิตอาหารแล้วมีสารอันตรายตกค้างและการก่อสร้างและการเผาฟางทำให้เกิดฝุ่นพิษ  ส่วนการใช้ด้วยเจตนาร้ายอาจเป็นจำพวกที่มีอันตรายจำกัด เช่น การใช้ปืนยิงสัตว์ลักกินผลไม้  หรือจำพวกที่มีอันตรายกว้างขวางโดยเฉพาะการใช้อาวุธทำลายล้างสูง  ตัวก่อให้เกิดความเสียหายอาจเรียกว่า “คำสาปของเทคโนโลยี”

            ในปัจจุบัน เทคโนโลยีดิจิทัลเอื้อให้ชาวโลกส่วนใหญ่สื่อสารกันได้ภายในพริบตาผ่านโครงข่ายที่เชื่อมต่อกันเป็นระบบอินเทอร์เน็ต  การสื่อสารอาจเป็นบุคคลต่อบุคคล ภายในกลุ่มบุคคล หรือเปิดให้ผู้สนใจเข้าถึงได้อย่างเสรี  การสื่อสารกันได้แบบนี้มีประโยชน์มากและยากที่จะมองเห็นคำสาปของเทคโนโลยีอย่างแจ้งชัดทั้งจากการใช้โดยไม่ตระหนักอย่างรอบด้านและจากเจตนาร้าย  อย่างไรก็ดี เริ่มมีการรับรู้ผลเสียกันอย่างกว้างขวางขึ้นแล้ว เช่น ผลเสียต่อสายตาเมื่อดูจอคอมพิวเตอร์นาน ๆ และการทำให้ความสนใจสั้น หรือการสร้างเรื่องราวและเผยแพร่ข่าวสารเท็จทำให้เกิดวิกฤติการเมือง

            เรื่องที่เป็นข่าวใหญ่ในช่วงสามเดือนที่ผ่านมาคงได้แก่กรณีอดีตประธานาธิบดีโดนัลด์ ทรัมป์โกหกผ่านสื่อสังคมทวิตเตอร์และเฟสบุ๊คว่าในการเลือกตั้งครั้งที่แล้วเขาแพ้เพราะถูกโกง  เนื่องจากประธานาธิบดีมีผู้ติดตามจำนวนมาก ข่าวสารเท็จจากเขาทำให้เกิดความแค้นใจขึ้นในสังคมอเมริกัน  ในวันที่รัฐสภาประชุมรับรองผลการเลือกตั้ง ชาวอเมริกันนับพันจึงพากันออกมาประท้วงและพังประตูหน้าต่างของอาคารรัฐสภาเข้าไปหวังเข่นฆ่าและขัดขวางการประชุม  เหตุการณ์ร้ายแรงนั้นทำให้มีผู้บาดเจ็บจำนวนมากและเสียชีวิต 5 คนจนนายทรัมป์ถูกประณามว่าพยายามทำรัฐประหารซึ่งไม่เคยมีมาก่อนในประวัติศาสตร์ 244 ปีของสหรัฐ

            นักวิจารณ์พากันลงความเห็นว่า การกล่าวหาว่าการโกงการเลือกตั้งก่อให้เกิดผลร้ายดังกล่าวได้เพราะชาวอเมริกันจำนวนมากเชื่อใน “ทฤษฎีสมคบคิด” นั่นคือ เหตุการณ์ไม่ดี หรือที่ตนไม่เข้าใจ หรือไม่เห็นด้วยเกิดขึ้นเพราะมีบุคคล หรือองค์กรลับชักใยอยู่เบื้องหลัง  ความเชื่อนี้ฝังลึกมากจนยากแก่การแก้แม้ข้อมูลจะยืนยันว่าผิดก็ตาม  ในสังคมอเมริกันซึ่งมีการศึกษาโดยทั่วไปในระดับสูงจึงยังมีผู้เชื่อว่าการส่งคนไปลงบนดวงจันทร์เป็นการหลอกลวงและการระบาดของโควิด-19เกิดจากบิล เกตส์  ในกรณีการเลือกตั้งที่อ้างถึง ศาลหลายสิบแห่งและผู้ดูแลการเลือกตั้งจากพรรคการเมืองของนายทรัมป์จำนวนมากยืนยันว่าไม่มีการโกงดังคำกล่าวหา  แต่นายทรัมป์ยังยืนยันว่าตนถูกโกง  การโกหกนั้นทำผ่านสื่อสังคมอย่างต่อเนื่องจนสื่อสังคมที่อ้างถึงทนไม่ไหวจึงห้ามนายทรัมป์ใช้โครงข่ายของตนตั้งแต่เขายังไม่พ้นจากตำแหน่งประธานาธิบดี

            ความเชื่อว่ามีกระบวนการที่เป็นฐานของทฤษฎีสมคบคิดนี้ มีมานานนับร้อยปีและต่างกับความเชื่อเรื่องการกระทำของภูติผี  แต่การเผยแพร่ทฤษฎีทำได้ในวงจำกัดจนกระทั่งโลกมีเทคโนโลยีดิจิทัลและระบบอินเทอร์เน็ต  ในยุคนี้ผู้มีความสามารถในการใช้เทคโนโลยีดิจิทัลรวมทั้งรัฐบาลและเอกชนอาจเผยแพร่มุมมอง หรือเจตนาร้ายของตนได้อย่างรวดเร็วและกว้างขวางโดยการสร้างเหตุการณ์ หรือภาพเท็จขึ้นได้อย่างแนบเนียน  ผู้ถูกกล่าวหาว่าอยู่เบื้องหลังเหตุการต่าง ๆ มีทั้งองค์กรสืบข้อมูลลับของรัฐบาล กลุ่มชาวยิว หรือบุคคลที่มีทรัพย์มหาศาล เช่น บิล เกตส์และจอร์จ โซรอส 

ตามประวัติการพัฒนา โลกเรามีเทคโนโลยีที่ก่อให้เกิดการเปลี่ยนแปลงแบบก้าวกระโดดแล้ว 3 ครั้งเริ่มด้วยเทคโนโลยีด้านการรู้จักปลูกพืชและเลี้ยงสัตว์ที่ก่อให้เกิดเกษตรกรรม ตามด้วยเทคโนโลยีเครื่องจักรกลที่ก่อให้เกิดยุคอุตสาหกรรม และเทคโนโลยีดิจิทัลที่เอื้อให้การส่งข่าวสารทำได้ภายในพริบตา  เทคโนโลยีแต่ละรุ่นมีทั้งอานุภาพและคำสาปเพิ่มขึ้นแบบก้าวกระโดดทำให้การนำมาใช้ในทฤษฎีสมคมคิดมีพิษสงร้ายแรงเพิ่มขึ้นแบบก้าวกระโดดด้วย  ณ วันนี้ หัวขบวนของเทคโนโลยีที่จะก่อให้เกิดการเปลี่ยนแปลงแบบก้าวกระโดดครั้งที่ 4 เริ่มปปรากฏตัวแล้ว  ชาวโลกส่วนใหญ่คงยังไม่ตระหนักว่ามันอาจทำให้พิษร้ายของทฤษฎีสมคบคิดเพิ่มขึ้นแบบก้าวกระโดดด้วย