วาเลนไทน์ในมุมมองเศรษฐศาสตร์: เมื่อความรักขับเคลื่อนตลาด

มิติทางเศรษฐกิจที่เห็นได้ชัดคือ ความต้องการซื้อของในช่วงวาเลนไทน์เป็น “อุปสงค์ตามฤดูกาล” (Seasonal Demand) ที่เกิดขึ้น และหายไปในเวลาอันสั้น ข้อมูลของมหาวิทยาลัยหอการค้าไทยในปี 2568 พบว่าในช่วงเวลานี้การใช้จ่ายขยายตัวถึง 7.2% โดยครอบคลุมทั้งสินค้าของขวัญ ดอกไม้ และธุรกิจบริการต่างๆ

ปรากฏการณ์ที่น่าสนใจอีกประการคือ “การกำหนดราคาตามความต้องการ” โดยเฉพาะในธุรกิจร้านอาหาร และโรงแรม ที่สามารถปรับราคาสูงขึ้นได้โดยผู้บริโภคยังคงยินดีจ่าย สะท้อนถึงความยืดหยุ่นของอุปสงค์ต่อราคาที่ต่ำ เนื่องจากผู้บริโภคมองว่าเป็นการลงทุนในความสัมพันธ์ และประสบการณ์พิเศษ รวมถึงมีแรงกดดันทางสังคมที่ส่งผลต่อการตัดสินใจ

ด้านพฤติกรรมผู้บริโภค ตัดสินใจในช่วงเวลานี้อาจไม่สอดคล้องกับทฤษฎี “ผู้บริโภคที่มีเหตุผล” เสียทีเดียว เพราะมีคนจำนวนมากเลือกที่จะใช้จ่ายเกินกว่าความจำเป็นหรือความสมเหตุสมผลทางเศรษฐกิจ ปรากฏการณ์นี้อธิบายได้ด้วยแนวคิดเรื่อง “การบริโภคเชิงสัญลักษณ์” ที่การซื้อสินค้า และบริการไม่ได้มีไว้เพียงเพื่อตอบสนองความต้องการพื้นฐาน แต่ยังเป็นการแสดงออกถึงความรู้สึก สถานะทางสังคม และการให้คุณค่ากับความสัมพันธ์ 

การศึกษาพฤติกรรมเหล่านี้ช่วยให้เราเข้าใจถึงปัจจัยทางจิตวิทยาและสังคมที่มีอิทธิพลต่อการตัดสินใจทางเศรษฐกิจของผู้บริโภค นอกจากนี้ ยังพบว่าการตัดสินใจซื้อในช่วงวาเลนไทน์มักได้รับอิทธิพลจากการตลาดเชิงอารมณ์ ที่ทำให้ผู้บริโภครู้สึกว่าจำเป็นต้องแสดงออกถึงความรักผ่านการใช้จ่ายเพื่อซื้อสินค้า และบริการ

ในมิติของการแข่งขันทางการตลาด วันวาเลนไทน์เป็นสนามแข่งขันที่ดุเดือดสำหรับธุรกิจหลากหลายประเภท การแข่งขันไม่ได้จำกัดอยู่เพียงแค่การลดราคาหรือการจัดโปรโมชันเท่านั้น แต่ยังรวมถึงการสร้างสรรค์ประสบการณ์พิเศษ และการนำเสนอคุณค่าที่แตกต่างเพื่อดึงดูดผู้บริโภค ด้วยการใช้กลยุทธ์การตลาดที่ซับซ้อนมากขึ้น มีการผสมผสานระหว่างการตลาดแบบดั้งเดิม และการตลาดดิจิทัล เพื่อเข้าถึงผู้บริโภคในทุกช่องทางและทุกช่วงวัย

การเปลี่ยนแปลงของเทคโนโลยีในยุคดิจิทัลส่งผลอย่างมากต่อรูปแบบการจับจ่ายใช้สอยในวันวาเลนไทน์ การเติบโตของ “พาณิชย์อิเล็กทรอนิกส์” ไม่เพียงเปลี่ยนช่องทางการซื้อขาย แต่ยังส่งผลต่อการแข่งขัน และการกำหนดราคาในตลาด ผู้ประกอบการต้องปรับตัวด้วยการพัฒนาระบบการขายแบบหลายช่องทาง (Omni-channel) และใช้เทคโนโลยีอย่าง Big Data และ AI ในการวิเคราะห์ และตอบสนองความต้องการของผู้บริโภค

ในระดับมหภาค วันวาเลนไทน์สร้าง “ผลกระทบทวีคูณ” ต่อเศรษฐกิจผ่านห่วงโซ่อุปทานต่างๆ ตั้งแต่ผู้ผลิตวัตถุดิบไปจนถึงพนักงานในภาคบริการ การหมุนเวียนของเงินในระบบเศรษฐกิจช่วยกระตุ้นการใช้จ่ายในช่วงต้นปีที่มักชะลอตัวหลังเทศกาลปีใหม่ และยังสร้างโอกาสการจ้างงานชั่วคราวโดยเฉพาะในภาคบริการ และการค้าปลีก

อิทธิพลของโซเชียลมีเดียได้เปลี่ยนแปลงรูปแบบการบริโภคในวันวาเลนไทน์อย่างชัดเจน การแชร์รูปภาพ และประสบการณ์บนแพลตฟอร์มออนไลน์กลายเป็นส่วนสำคัญของการเฉลิมฉลอง ส่งผลให้ธุรกิจต้องให้ความสำคัญกับการสร้าง “ความสวยงามเพื่อการถ่ายภาพ” และการออกแบบประสบการณ์ที่น่าแชร์ต่อ ขณะที่อิทธิพลของอินฟลูเอนเซอร์ก็มีบทบาทสำคัญต่อการตัดสินใจซื้อของผู้บริโภค

สำหรับนวัตกรรมทางการเงิน การเติบโตของระบบการชำระเงินดิจิทัล และการผ่อนชำระสินค้า (Buy Now, Pay Later) ได้เปลี่ยนแปลงรูปแบบการใช้จ่ายในวันวาเลนไทน์ ผู้บริโภคมีทางเลือกในการชำระเงินที่หลากหลายมากขึ้น ซึ่งอาจส่งผลให้เกิดการใช้จ่ายที่เกินตัวได้ง่ายขึ้น ในขณะเดียวกัน การเติบโตของ “เศรษฐกิจแบ่งปัน” ก็เปิดโอกาสให้ผู้บริโภคสามารถเข้าถึงสินค้า และบริการระดับพรีเมียมได้ง่ายขึ้น โดยไม่จำเป็นต้องซื้อเป็นเจ้าของ

เมื่อมองในภาพรวม วันวาเลนไทน์จึงเป็นตัวอย่างที่น่าสนใจของการผสมผสานระหว่างอารมณ์ความรู้สึก และการตัดสินใจทางเศรษฐกิจ แม้หลายคนอาจมองว่าเป็นเพียงกลยุทธ์ทางการตลาดที่ถูกสร้างขึ้น แต่การศึกษาปรากฏการณ์นี้ช่วยให้เราเข้าใจถึงความซับซ้อนของพฤติกรรมมนุษย์ และกลไกตลาดที่ไม่ได้ถูกขับเคลื่อนด้วยเหตุผลทางเศรษฐกิจเพียงอย่างเดียว แต่ยังรวมถึงปัจจัยทางสังคม วัฒนธรรม และอารมณ์ความรู้สึกที่มีบทบาทสำคัญในการกำหนดทิศทางของตลาด และเศรษฐกิจโดยรวม

 

ท้ายที่สุด การเข้าใจพลวัตของตลาดในช่วงวันวาเลนไทน์ ไม่เพียงมีความสำคัญต่อผู้ประกอบการในการวางแผนธุรกิจเท่านั้น แต่ยังสะท้อนให้เห็นถึงการเปลี่ยนแปลงของสังคม และวัฒนธรรมการบริโภคในยุคดิจิทัล ที่ความรัก และความสัมพันธ์ถูกแปลงให้กลายเป็นสินค้า และประสบการณ์ที่สามารถซื้อขายได้ผ่านกลไกตลาด การเข้าใจปรากฏการณ์นี้จึงมีความสำคัญต่อการกำหนดนโยบายเศรษฐกิจและการพัฒนาธุรกิจในอนาคต

 

 

พิสูจน์อักษร....สุรีย์  ศิลาวงษ์