หลงคิดตามกลุ่มยุค 2020

กลุ่มที่เราไปรวมตัวกับพวกเขามีอิทธิพลต่อความคิดของเรามากมายกว่าที่คาดคิดไว้ ซึ่งแต่ก่อนการเข้ารวมกลุ่มกระทำเฉพาะในทางกายภาพ คือเจอะเจอกันจริง ๆถึงจะได้รับอิทธิพลต่อความคิดอ่านของเรา แต่ปัจจุบันนี้ การรวมกลุ่มเกิดขึ้นได้ผ่านเครือข่ายสังคม เราคลุกอยู่กับกลุ่มเกือบจะตลอดเวลา กลุ่มกายภาพแยกย้ายกันไปคนละทางสองทาง อิทธิพลต่อความคิดจางลงไปตามระยะห่าง ตามเวลาที่แยกจากกันไป แต่ถ้าเป็นกลุ่มในเครือข่ายสังคมแล้วดูเหมือนเราไม่เคยแยกจากกลุ่มได้เลย อยู่ที่ไหน เวลาใด ก็ยังอยู่ในกลุ่มได้ อิทธิพลของกลุ่มที่มีต่อความคิดของเราจึงมีแต่คงเดิม หรืออาจเพิ่มขึ้นไปตามเวลา

การที่กลุ่มมีอิทธิพลต่อความคิดของเรานั้น ทราบดีกันมานานแล้ว ในชื่อที่เรียกกันในวงวิชาการว่า Group Thinking Syndrome แปลให้เข้าใจง่าย ๆว่า อาการหลงคิดตามกลุ่ม ซึ่งมีผลทั้งทางบวก และทางลบ ทางบวกคือเมื่อคนคิดอะไรตามกันไปหมด เห็นดีเห็นงามตามกันไปหมด การงานก็เดินหน้าได้อย่างรวดเร็ว แต่ไม่ได้บอกว่า การงานที่เสร็จเร็ว ๆนั้นจะดี หรือไม่ดี เพียงแต่ลงมือทำได้อย่างรวดเร็ว ไม่มีใครมาขัดขวางอะไรเลย ทางลบก็คือไปเสี่ยงในเรื่องที่ไม่ควรจะเสี่ยง เพราะไม่ได้ช่วยกันดูตาม้าตาเรือกันให้ดีก่อนตัดสินใจจะทำอะไรสักอย่างหนึ่ง การหลงคิดตามกลุ่มทำให้ผู้คนปิดหูปิดตากับสารพัดความเสี่ยงที่ปรากฏอยู่รอบด้าน  จากความเชื่อมั่นในกลุ่มของตนเองมากกว่าที่ควรจะเป็น พอเชื่อเหมือนกันทั้งกลุ่ม สิงโตเลยกลายเป็นแมวไปได้ ไปอยู่ใกล้ ๆสิงโต โดยเชื่อมั่นมากเกินไปว่าสิงโตไม่กล้าเล่นงาน เราจึงมักเห็นผู้คนรวมหัวกันคิดอะไรต่อมิอะไรที่เลยเถิดได้เสมอ ยิ่งกลุ่มใหญ่เท่าใด อาการเลยเถิดยิ่งเกิดขึ้นได้ง่าย ซึ่งเครือข่ายสังคมเติมเต็มได้เป็นอย่างดี

ผู้ประสบเคราะห์กรรมในยุคปัจจุบันจาก Group Thinking คือคนที่เข้ากลุ่มในเครือข่ายสังคมแล้ว ความสามารถในการคิดวินิจฉัยตามความเป็นจริงลดน้อยถอยลง พร้อม ๆกับที่มีการเพิ่มขึ้นของตรรกะวิบัติ ความสามารถในการคิดลดลง เช่น วินิจฉัยความเป็นจริงจากข้อมูลสาระที่ได้รับจากกลุ่มอย่างผิวเผิน เลือกหยิบเฉพาะข้อมูลสาระที่กลุ่มพอใจ ละเลยข้อมูลสาระที่เป็นความจริง แต่ไม่สบอารมณ์ของคนในกลุ่ม ตรรกะวิบัติคือ ปฏิเสธทุกตรรกะถ้าไม่ถูกใจ แล้วทำตัวเป็นองค์รักษ์พิทักษ์ความเชื่อของกลุ่ม ใครไม่เชื่อตามกลุ่มก็ไปเล่นงานเขาต่าง ๆนานา  ซึ่งไม่ใช่เพื่อให้มีข้อยุติในความคิดที่แตกต่างนั้น  แต่เป็นการกล่าวร้ายสารพัดต่อคนที่ไม่ยอมคิดตามกลุ่ม ตามมาด้วยการอาฆาตพยาบาทกับคนมีความคิดต่างไปจากความคิดของกลุ่ม

ที่น่าตกใจคือ แต่เดิมอาการหลงคิดตามกลุ่มค่อย ๆเกิดขึ้น บางกลุ่มใช้เวลานานหลายสิบปี  แต่เครือข่ายสังคมเร่งการพัฒนาอาการหลงคิดตามกลุ่มให้เกิดเร็วขึ้นเป็นสิบเป็นร้อยเท่า เรื่องที่เคยใช้เวลาเจ็ดแปดสิบปีสร้างความคิดกลุ่ม อาจเปลี่ยนไปในทางตรงข้ามได้ในหกเจ็ดเดือนเท่านั้น เมื่อมีการหลงคิดตามกลุ่มในวันนี้แล้ว กลับถอดถอนได้ลำบากกว่าแต่ก่อนมาก เพราะคนใช้เวลาในกลุ่มมากกว่าแต่ก่อนมาก ๆ รวมทั้งการโต้แย้งกันผ่านเครือข่ายสังคมกลับเร่งตรรกะวิบัติให้เกิดมากขึ้นในกลุ่ม คือยิ่งทวีคูณจำนวนคนที่ทำตัวเป็นผู้พิทักษ์ความคิดของกลุ่ม ซึ่งจะนำไปสู่เรื่องแย่ ๆอีกมากมายระหว่างคนที่คิดเหมือนกลุ่มกับคนที่คิดต่างจากกลุ่มที่จะตามมา

งานวิจัยหนึ่งบอกไว้อย่างน่าสนใจว่า กลุ่มอายุที่เกิดอาการหลงคิดตามกลุ่มได้มากและเร็ว คือกลุ่มวัยรุ่น และกลุ่มเริ่มสูงอายุ ในขณะที่คนหนุ่มสาวและคนวัยกลางคน จะระวังตัวกับอาการนี้ได้ดีมากกว่า ดังนั้นถ้าเป็นGroup Thinking ที่แตกต่างระหว่างกลุ่มวัยรุ่น กับกลุ่มเริ่มสูงอายุ ความขัดแย้งจะแรงกว่ากลุ่มอายุอื่น ๆ เพราะขยับไปถึงระดับตรรกะวิบัติได้เร็ว ในจำนวนที่มากกว่า

ถ้าไม่อยากเสี่ยงในเรื่องที่ไม่ควรจะเสี่ยง ก็ให้พยายามหลีกเลี่ยงGroup Thinking ไว้ให้ดี แต่ถ้ามีอาการไปแล้ว ก็ขอให้หยุดก่อนที่จะเกิดตรรกะวิบัติ วิกฤติจะจบแค่เป็นเรื่องเล็กๆ