เลือกเส้นสายหรือแบ่งปันความรู้

เพราะงานการที่เคยจำกัดวงอยู่แค่ในแต่ละบ้านเมืองกลายเป็นการงานแบบโลกาภิวัตน์ งานของเรากลายเป็นส่วนหนึ่งของงานของโลก ความรู้จึงเป็นหนทางเดียวที่จะช่วยให้เรารอดได้เมื่อวันนี้มีคู่แข่งที่มาจากทุกทิศทุกทาง วันนี้จะทำงานแย่ๆ แต่ใช้เส้นใหญ่ๆ มาเกื้อกูลไม่ใช่ทำได้ง่ายๆ เหมือนแต่ก่อนอีกแล้ว เส้นใหญ่ที่นี่แต่เจอกับเส้นใหญ่จากที่อื่นก็ไม่แน่เหมือนกันว่าจะช่วยให้งานของเราราบรื่นไปได้ง่ายๆ ดังนั้น ที่ดีที่สุดคือใช้ความรู้แข่งทำงานดีกว่า แต่ที่แย่หน่อยคือความรู้ในหน่วยงานต่างๆ นั้น มีมากมายและหลากหลายจนเป็นไปไม่ได้ที่ใครสักคนหนึ่งจะก้มหน้าก้มตาหาความรู้ใหม่ๆ ใส่ตัวได้ตามลำพัง

วันนี้แทบทุกหน่วยงานจึงต่างให้ความสำคัญกับกลไกการบริหารจัดการความรู้ที่สะสมไว้ในหน่วยงานนั้น แต่การจัดการความรู้จะเกิดขึ้นไม่ได้ถ้าต่างคนต่างหวงความรู้ ไม่ยอมนำความรู้ที่ตนเองมีอยู่มาบอกเล่าให้พรรคพวกได้รับทราบ ความรู้หลายเรื่องสูญหายไปเพียงเพราะขาดการสืบทอดอย่างต่อเนื่อง เมื่อสิบปีก่อนหน่วยงานอาจเคยเก่งมากในเรื่องหนึ่ง แต่ขาดช่วงการส่งต่อความรู้ ไม่นานความรู้นั้นก็หดหายไปจากหน่วยงานนั้น คนใดที่รู้เรื่องใดออกไปจากหน่วยงานเมื่อใด ความรู้เรื่องนั้นก็หายไปจากหน่วยงานนั้นด้วย ความสามารถในการแบ่งปันความรู้ในระหว่างผู้คนที่ทำงานอยู่ด้วยกันจึงเป็นดัชนีชี้อนาคตของหน่วยงานได้เป็นอย่างดี ความสามารถนี้จึงปรากฏเป็นตัวบ่งชี้สำคัญตัวหนึ่งในการประกันคุณภาพการทำงานในแทบทุกรูปแบบ

งานวิจัยงานหนึ่งบอกไว้ว่าหน่วยงานใดจะมีการแบ่งปันความรู้กันมากน้อยแค่ไหนนั้น เริ่มต้นจากการที่คนเก่าแบ่งปันความรู้ให้คนใหม่ได้เห็นก่อนเสมอ คนเก่าหวงความรู้ ใช้ความรู้ที่ตนเองมีอยู่เป็นเครื่องมือกีดกันความเจริญก้าวหน้าในการทำงานของคนใหม่ในที่ใด ที่นั่นจะไม่มีการแบ่งปันความรู้เกิดขึ้น หากคนเก่าทำงานไปแต่ละวันโดยไม่ได้สร้างเสริมความรู้ใหม่ๆ ที่สามารถใช้ในการทำงาน ความรู้เก่าหมดสมัย ความรู้ใหม่ไม่งอกเงย มีคนใหม่เข้ามาร่วมงานก็เลยไม่รู้ว่าจะเอาความรู้อะไรไปแบ่งปันกับคนใหม่ ถ้าอยากให้คนใหม่ยอมรับว่าการแบ่งปันความรู้เป็นส่วนหนึ่งของการทำงานในหน่วยงานนี้ ต้องแสดงให้คนใหม่ได้เห็นว่าการแบ่งปันความรู้เป็นกิจกรรมที่เกิดขึ้นเป็นปกติวิสัยในหน่วยงานนั้น ลูกพี่ต้องปันความรู้ให้ลูกน้องก่อน ลูกน้องจึงจะแบ่งปันความรู้ให้เพื่อนร่วมงาน

การเล่นเส้นสาย เล่นพวกเล่นพ้องมากจนเกินไป มีผลต่อความตั้งใจที่จะแบ่งปันความรู้เป็นอย่างยิ่ง ถ้ามีอะไรดีๆ ฉันแบ่งเฉพาะพวกฉัน พวกอื่นฉันไม่ให้ ตัวฉันก็ต้องตระหนักไว้ด้วยว่าที่ตัวฉันเล่นพรรคเล่นพวกอย่างน่าเกลียดเช่นนี้ คนอื่นที่ไม่ใช่พวกฉันหากมีอะไรดีๆ คนอื่นย่อมไม่แบ่งปันให้ฉันเหมือนกัน ถ้าสังเกตดีๆ จะพบว่าหน่วยงานที่มีธรรมาภิบาลดีๆ จนเป็นที่ยอมรับในวงการมักจะเป็นหน่วยงานที่สะสมความเก่งเรื่องใดเรื่องหนึ่งได้อย่างยืนยงมากกว่าหน่วยงานที่ขึ้นชื่อลือชาว่าจะเข้าทำงานได้ต้องมีเส้นเท่านั้น หน่วยงานที่มีธรรมาภิบาลที่ดี มีความเป็นธรรมและเท่าเทียมในการเสนอโอกาสต่างๆ ให้กับคนทุกคนที่ทำงานร่วมกันได้อย่างเท่าเทียม หน่วยงานที่เส้นสายรุงรังให้โอกาสคนทำงานแตกต่าง ไม่เท่าเทียมกัน สุดแต่เส้นใครใหญ่กว่าใคร เมื่อโอกาสยังไม่แบ่งปันกัน ย่อมเป็นธรรมดาที่ความรู้ก็ไม่มีการแบ่งปันเช่นเดียวกัน หนทางเดียวที่จะทำให้ผู้คนแบ่งปันความรู้ระหว่างกันคือ ต้องแบ่งปันโอกาสอย่างเท่าเทียมกัน หรืออย่างน้อยที่สุดอย่าแบ่งปันโอกาสตามเส้นสายจนเป็นที่ประจักษ์กับผู้คน ไม่เคยมีตัวอย่างที่หน่วยงานที่เริ่มต้นจากการเป็นหน่วยงานสารพัดเส้นสามารถรักษาความเก่งในเรื่องใดเรื่องหนึ่งไว้ได้ มีแต่มีตัวอย่างที่เป็นหน่วยงานที่เส้นสายรุงรังปรับเปลี่ยนมาเป็นหน่วยงานที่มีธรรมาภิบาลในการคัดเลือกผู้คนมาทำงานในหน้าที่ต่างๆ ที่สามารถรักษาความเก่งไว้อย่างยืนยงคงกระพัน การแบ่งปันโอกาสส่งเสริมให้มีการแบ่งปันความรู้ติดตามมา

นอกจากการแบ่งปันโอกาสแล้ว กฎระเบียบที่มีเหตุผล การไม่มีการเลือกปฏิบัติ การไม่มีสองมาตรฐานช่วยส่งเสริมการแบ่งปันความรู้ระหว่างคนทำงานด้วยกันได้เป็นอย่างดี หากทุกคนสามารถทำงานได้ตามกฎกติกาที่เหมือนหรือใกล้เคียงกันมากๆ งานวิจัยบอกไว้ว่าผู้คนจะมีทัศนคติที่ดีในการแบ่งปันความรู้ เนื่องจากทุกคนเป็นเพื่อนร่วมกติกาการทำงานเดียวกันที่ต้องเล่นตามเกมส์เดียวกัน ไม่มีใครได้เปรียบเสียเปรียบจากการเลือกปฏิบัติ ใครมีความรู้อะไรก็อยากจะแบ่งปันให้คนอื่น ดังนั้น เมื่อมีความตั้งใจที่จะแบ่งปันความรู้ให้คนอื่นแล้ว แค่หน่วยงานช่วยจัดสภาพแวดล้อมที่อำนวยความสะดวกในการแบ่งปันความรู้ ทุกอย่างก็จะตามมาเอง แค่มีพื้นที่ที่จะคุยแลกเปลี่ยนความรู้ได้โดยสะดวก มีโสตทัศนูปกรณ์พอเพียง มีเวลาว่างเว้นจากการงานที่สอดคล้องกัน แค่นี้การแลกเปลี่ยนความรู้ก็จะเกิดขึ้นได้ในหมู่ผู้คนที่ตั้งใจจะแบ่งปันความรู้ให้เพื่อนร่วมกติกาการทำงาน

การแบ่งปันความรู้จะเกิดขึ้นมากขึ้นและเร็วขึ้น หากสามารถทำให้ทั้งผู้ให้และผู้รับต่างได้ดีทั้งคู่ คนให้เต็มใจที่จะให้หากรู้ว่าให้ความรู้นี้ไปกับใครแล้ว ถ้าเขาชนะ ตัวฉันก็ชนะด้วย คนรับเต็มใจที่จะรับหากรู้ว่าได้รับความรู้นี้มาแล้วฉันมีโอกาสชนะมากขึ้น นักกีฬากับผู้ฝึกสอนได้ดีร่วมกันจากชัยชนะในการแข่งขันอย่างไร คนที่มาแบ่งปันความรู้ให้กับคนอื่นก็ต้องได้ดีอย่างนั้นด้วยหากอยากให้ผู้คนในหน่วยงานตั้งอกตั้งใจแบ่งปันความรู้ในระหว่างกัน ที่ว่าได้ดีนั้นไม่ได้หมายถึงค่าจ้างค่าตอบแทนแต่เพียงอย่างเดียว แต่รวมถึงการยกย่องความดีจากการแบ่งปันความรู้ในรูปแบบอื่นๆ ด้วย

ไม่มีหนทางใดในการเตรียมพร้อมที่จะทำงานภายใต้สภาพโลกาภิวัตน์ที่จะประสบความสำเร็จโดยปราศจากการแบ่งปันความรู้อย่างจริงจังและจริงใจในหมู่ผู้คนที่ทำงานด้วยกัน ถ้าอยากเห็นการแบ่งปันความรู้เกิดขึ้นในวันพรุ่งนี้ วันนี้ให้ถามตัวเองว่าหน่วยงานของเราเส้นสายรุงรัง มีสองมาตรฐาน และคนรับได้ดี คนให้ไม่มีอะไร มากแค่ไหน คำตอบที่ได้จะบอกให้ทราบว่าพรุ่งนี้จะเป็นอย่างที่อยากให้เป็นหรือไม่