คุก Shawshank และความโชคดี | กฤชชัย อนรรฆมณี

ผมเพิ่งมีโอกาสอ่านหนังสืออันเป็นต้นฉบับของภาพยนตร์ โดยนักเขียนชื่อดัง Stephen King แก่นหลักของเรื่องราว คือ "ความหวัง" ผมคิดถึงอีกคำหนึ่งที่เรามักจะใช้กันบ่อยๆ คือ "โชคดี" ที่คิดว่ามีแง่มุมให้นำมาเชื่อมโยงขยายความกันได้ครับ

ความโชคดี

หากทีมฟุตบอลหนึ่งถูกใบแดงเสียผู้เล่นไป 1 คน ตลอดทั้งเกมเจียนอยู่เจียนไป ถูกฝ่ายตรงข้ามบุกยิงหลายครั้ง แต่ผู้รักษาประตูทำหน้าที่ป้องกันอย่างดีเยี่ยม เข้านาทีสุดท้ายของเกมมีโอกาสสวนกลับเพียงครั้งเดียว สามารถส่งลูกเข้าไปตุงก้นตาข่าย พลิกสถานการณ์จากที่เป็นรองทั้งเกมกลายเป็นผู้ชนะ ผู้ชมไม่น้อยคงเรียกชัยชนะในเกมการแข่งขันครั้งนี้ว่าโชคดีอย่างยิ่ง 

เมื่อพูดคำว่าโชคดี โดยทั่วไปมักคิดถึงสิ่งภายนอกที่เข้ามาหาเรา แต่สิ่งที่ชวนคิดต่อคือ มีเพียงปัจจัยภายนอกเท่านั้นหรือไม่ เพราะในความเป็นจริงเราจะไม่สามารถคว้าฉวยโอกาสนั้นไว้ได้เลย หากไม่มีความสามารถที่เพียงพอ

ดังนั้น มีคำกล่าวว่าโชคดีจะเกิดขึ้นได้จาก 2 องค์ประกอบ คือ โอกาสและการเตรียมพร้อม โดยโอกาสคือปัจจัยภายนอก การเตรียมพร้อมคือปัจจัยภายใน

ผลของชัยชนะในเกมเริ่มต้นจากทีมเวิร์กที่ช่วยกันตั้งรับอย่างเหนียวแน่น ซึ่งมาจากวินัยผู้เล่นที่ช่วยกันปิดช่องโหว่จากการถูกโจมตี เกมสวนกลับที่ยอดเยี่ยมคือการสร้างสรรค์โอกาสเกมบุกให้เกิดขึ้น และเมื่อโอกาสมาถึง ก็มีความสามารถเปลี่ยนเป็นประตูได้ทันที นี่คือฝีมือของทีม 

ต่อให้มีโอกาสวิ่งเข้ามาหามากมาย แต่ถ้าไม่มีการเตรียมพร้อม ไม่มีความสามารถที่จะคว้าฉวยไว้ โอกาสเหล่านั้นก็คงจะหลุดลอยไปในที่สุด ในการทำงาน เราสามารถนำแนวคิดของโอกาส ไปใช้กับการมองปัญหา อุปสรรคต่างๆ ที่เกิดขึ้น ด้วยมุมมองเชิงบวกว่า ปัญหาคือโอกาสแห่งการปรับปรุงพัฒนา ต่อไป

ความหวัง สร้างโชค

Shawshank Redemption ใช้ชื่อภาษาไทยว่า ชอว์แชงค์ มิตรภาพ ความหวัง ความรุนแรง ได้รับการเสนอเข้าชิงรางวัลออสการ์ถึง 7 รางวัล แต่โชคร้ายไม่ได้รางวัลอะไรติดมือ หนังสร้างจากนิยายขนาดสั้นที่อยู่ในหนังสือชื่อเรื่องเล่าต่างฤดู (Different Seasons) ประกอบด้วย 4 เรื่องราวแทนฤดูกาลทั้งสี่

Shawshank แทนฤดูใบไม้ผลิ มีคำอธิบายเสริมในชื่อเรื่องว่าความหวังผลิบานนิรันดร์ (Hope Springs Eternal) เรื่องราวของตัวเอกที่ถูกตัดสินกลายเป็นนักโทษด้วยความผิดที่ไม่ได้ก่อ ใช้ชีวิตในคุกด้วยสภาพแวดล้อมที่เลวร้าย

แก่นของเนื้อหาคือ "ความหวัง" ที่กลายเป็นโอกาสและความโชคดีในเวลาต่อมา เรื่องราวหนึ่งคือการเกิดห้องสมุด โดยพระเอกได้เข้าไปมีบทบาทดูแล ด้วยสภาพที่ย่ำแย่ไม่มีใครให้ความสนใจ สิ่งที่เริ่มต้นทำคือการวางกล่องรับข้อเสนอแนะ เพื่อรับทราบความต้องการ แต่กลับได้รับข้อความอย่างเช่น “ขอหนังสือโป๊เยอะๆ” หรือ “ขอคู่มือแหกคุกง่ายๆ” นำมาซึ่งคำสบประมาทว่า นี่คือความพยายามที่สูญเปล่า

แต่แทนที่จะสนใจกับสิ่งรบกวนเหล่านี้ พระเอกนำเรี่ยวแรงกำลังที่มีมาใส่ใจดำเนินการกับข้อเสนอที่สร้างสรรค์ เขาเริ่มทดลองเขียนจดหมายหาสำนักพิมพ์ต่างๆ เพื่อขอสนับสนุนหนังสือราคาพิเศษตามงบประมาณที่มีอยู่จำกัด รวมถึงเขียนจดหมายหาวุฒิสมาชิกรัฐ เพื่อขอทุนพัฒนาห้องสมุด เมื่อไม่มีการตอบสนองใดเกิดขึ้น เขายังคงมุ่งมั่น ไม่ลดละความพยายาม เขียนจดหมายซ้ำๆ ต่อเนื่องทุกสัปดาห์

ผ่านไป 2 ปี ได้รับงบฯ เพิ่มเติมน้อยนิด และหนังสือเก่าจำนวนหนึ่ง แทนที่จะหมดกำลังใจ ความพยายามถูกใส่เพิ่มขึ้น 2 เท่า ด้วยการส่งจดหมายสัปดาห์ละ 2 ครั้ง จนในที่สุดสภามีมติให้เงินสนับสนุน กลายเป็นห้องสมุดเรือนจำที่ดีที่สุดในพื้นที่แถบนั้นในเวลาต่อมา

ยังมีอีกหลายเรื่องราวที่ทำให้ผู้ชม/ผู้อ่านตระหนักได้ถึงศักยภาพของมนุษย์ที่ไม่มีขีดจำกัดและนำพาความหวังไปสู่ความจริง

เราจะเรียกสิ่งนี้เป็นความโชคดีของต้นหน่อที่ผ่านฤดูอันหนาวเหน็บ จนสามารถผลิดอกออกผลในฤดูใบไม้ผลิได้หรือไม่ มีอีกคำหนึ่งที่กล่าวถึงในความหมายใกล้เคียงกัน คือ Growth Mindset ความเชื่อว่ามนุษย์ทุกคนมีศักยภาพ ความสามารถในการเจริญเติบโตพัฒนา ปรับตัวรับความเปลี่ยนแปลงได้ตลอดเวลา ด้วยการเรียนรู้และความพยายาม

ความโชคดีของพระเอกในคุก Shawshank เกิดจากการสร้างโอกาสและการเตรียมความพร้อมรับโอกาสนั้น จากมุมมองเชิงบวกต่อโลกด้วยความหวังและทุ่มเทเพื่อเป้าหมายโดยไม่ยอมแพ้ครับ