หอยโข่งแอฟริกา

หอยโข่งน้ำจืดในวงศ์ Ampulariidae มีวิวัฒนาการและกระจายพันธุ์ในแหล่งน้ำจืดหนองบึงและทะเลสาบในเขตร้อนทั่วโลก 

เราอาจคุ้นเคยกับชนิดไทย ๆ ของเราด้วยรูปทรงที่คล้ายโอ่งไหสามสี่ชนิด แลดูเแต่ผิวผินล้วนคล้ายคลึงกัน แต่เมื่อมองในรายละเอียดแล้วจะพบว่าทุกชนิด 

ในต่างสายพันธุ์ทั้งไทยและเทศนี้ล้วนมีสี ลาย ขนาด ความหนาเปลือก ความโค้งเว้าต่าง ๆ ของเปลือกที่แตกต่างกันอย่างเห็นได้ชัด

เมื่อตั้งใจมองให้เห็นหอยโข่งเปลือกริ้วปากแดงที่มีชื่อวิทยาศาสตร์Lanistes grasseti (Morelet, 1863) ในรูป 

จากทะเลสาบเล็กใหญ่ในประเทศแทนซาเนียบนทวีปแอฟริกานั้นจะฝังเปลือกในผืนตมปนทราย ในริมน้ำชายฝั่งทะเลสาบทั่วไป เนื้อเป็นแหล่งอาหารโปรตีนง่าย ๆ พื้นฐานของคนท้องถิ่น หากปรุงไม่สุก หรือกึ่งสุกกึ่งดิบ หอยแทบทั้งสิ้นทั้งมวลในวงศ์หอยโข่งน้ำจืดและวงศ์หอยขม ล้วนแล้วเป็นพาหะนำพยาธิจากธรรมชาติเข้าสู่ร่างกายของคน ก่อให้เกิดโรคและอาการไม่น่ามองอันหลากหลาย 

ในพื้นที่ทะเลสาบใหญ่สามแห่งในภูมิภาคแอฟริกาตะวันออกเฉียงเหนือ อันได้แก่ ทะเลสาบมาลาวี ทะเลสาบแทนแกนยิกา และทะเลสาบวิคตอเรีย มีหอยในวงศ์นี้แตกสายพันธุ์ออกมาอย่างมากมาย 

ความพิเศษอีกข้อของหอยโข่งกลุ่มนี้คือ การมีเปลือกเปล่าที่หอยตายลงแล้วทอดตัวสู่พื้นทะเลสาบนับล้านล้านเปลือก กลายเป็นที่วางไข่ของปลาหมอสี Cichlids ในวงศ์Cichlidae โดยธรรมชาติเปลือกหอย เมื่อเนื้อภายในตายลงก่อนเปลือกจะสลายไปด้วยแรงขัดสีจากกระแสน้ำ และผืนทรายนั้นจะทรงสภาพเปลือกอยู่ช่วงระยะเวลาหนึ่ง 

ปลาเหล่านี้จะจับคู่วางไข่และกกไข่ โดยอาศัยการคุ้มกันภัยจากเปลือกที่มีความหนาของหอยโข่ง หอยขม เมื่อไข่แก่พอและฟักตัวออกมาแล้ว ลูกปลาก็จะพากันย้ายออกจากเปลือกเผชิญโลกกว้างต่อไป 

และเปลือกที่กลิ้งไปมาด้วยกระแสน้ำนั้น ก็จะสึกสลายลงไปเป็นวัตถุธาตุให้สัตว์ต่าง ๆ ได้ใช้แคลเซี่ยมคาร์บอเนตไปสร้างกระดูก เปลือก เกล็ด ฯลฯ ก่อร่างสร้างสรีระกันต่อไป

ในแอฟริกาเองก็ล้วนแล้วมีรูปทรงหม้อดินเผา ไห และภาชนะตักน้ำต่าง ๆ ที่คล้ายกับหอยโข่งและหอยขม 

ในตอนถัดไปจะยกตัวอย่างหอยขมสวย ๆ แปลก ๆ จากทั่วโลกมาให้ได้ชื่นชมกัน 

ก่อนจะกลับไปเอ่ยถึงหอยทะเลบ้าง 

เพราะเราเป็นคนไทย เมื่อจะลงน้ำกันทั้งที ต้องลงให้ได้ดี ให้ลึก และแตกฉานทั้งในสายนทีมหาคงคาและในอ้อมอกของแม่พระสมุทรธารา