'กูละเบื่อ' ผลงานล่าสุด 'ดร.สุเมธ ตันติเวชกุล' กับชีวิตวัย 87 ที่ยังไม่เกษียณ

ศูนย์หนังสือจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย จัดงานเสวนาเปิดตัวหนังสือ กูละเบื่อ แม้จะเบื่อ ก็มีเรื่องให้ชวนคิดได้เสมอ โดย ดร.สุเมธ ตันติเวชกุล กรรมการและเลขาธิการ มูลนิธิชัยพัฒนา บนเวทีกลาง งานมหกรรมหนังสือระดับชาติครั้งที่ 30 วันที่ 14 ตุลาคม 2568 ณ ศูนย์ประชุมแห่งชาติสิริกิติ์

รองศาสตราจารย์ ดร.ดนุพล หุ่นโสภณ ผู้ช่วยอธิการบดี จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย และกรรมการบริหารศูนย์หนังสือจุฬาฯ กล่าวว่า ศูนย์หนังสือจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัยรู้สึกเป็นเกียรติอย่างสูงที่ได้รับความไว้วางใจให้เป็นผู้ผลิตและเผยแพร่หนังสือเล่มนี้ ในสภาวะเศรษฐกิจและสังคมปัจจุบัน อาจทำให้หลายท่านรู้สึกเบื่อ

"หนังสือเล่มนี้เปรียบเสมือน ผู้ใหญ่ใจดีท่านหนึ่งที่มาเล่าเรื่องราวต่าง ๆ จากประสบการณ์ชีวิตที่ผ่านมา ไม่ได้สั่งสอนหรือเป็นเชิงทฤษฎี แต่เป็นหลักการและแนวคิดที่ตกผลึกจากการทำงานอย่างยาวนาน ทำให้ชวนคิดและได้มีมุมมองใหม่ ๆ "

Cr. Kanok Shokjaratkul

ดร.สุเมธ ตันติเวชกุล ปัจจุบันอายุ 87 ปี ยังไม่เกษียณ ยังทำงานตลอดเวลา บอกเคล็ดลับให้ฟังว่า

"เอาจริง ๆ ไม่ได้ดูแลร่างกายอะไรเลย ใช้อย่างสมบุกสมบัน ตามเสด็จพระเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 9 อยู่ 35 ปี เดินวันละ 6-7 ชั่วโมง กลางค่ำกลางคืนก็ไป

อานิสงส์ตรงนี้ทำให้แข้งขายังแข็งแรงอยู่ โรคภัยไข้เจ็บมีบ้าง เช่น ปอดเหลือครึ่งเดียว ไตเหลือครึ่งเดียว หูเหลือข้างเดียว ถ้าพูดข้างนี้เราจะได้ยิน ก็ดีอย่าง ถ้าเราอยากฟังเราก็หันข้างนี้ (ซ้าย) ถ้าไม่อยากฟังใครก็หันข้างนี้

เวลาใครถามว่าตอนนี้ทำอะไร ก็จะตอบสองประโยคว่า ดินน้ำลมไฟ กับ ช้างม้าวัวควาย เป็นงานหมดเลย ดินน้ำลมไฟ คืองานต่อเนื่องของมูลนิธิไปดูเรื่องหมู่บ้านทุ่งรางน้ำเรื่องป่าเรื่องอะไรต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้องกับชีวิตคน

Cr. Kanok Shokjaratkul

ช้างม้าวัวควาย เป็นมูลนิธิซื้อช้างสู่ธรรมชาติ ไม่มีใครรู้ เอาช้างบ้านไปปล่อยในป่าร้อยตัว ได้ลูกกลับมา 50 ตัว ม้า ก็ดูแลม้ากาชาดของสมเด็จพระเทพฯ พอทำเซรุ่มเสร็จ ถ้าเป็นฝรั่งเขาฆ่าทิ้งหมด เลี้ยงไว้ไม่คุ้ม แต่คนไทยเอาไปไว้ที่ชะอำให้เขาไปอยู่

วัว ก็ไปดีลที่เขาบริจาคมา ควาย ก็ดีลไปที่กาสรฯ ผมมีตำแหน่งเป็นครูใหญ่โรงเรียนควาย คือมีคนบริจาคควายมา แล้วก็มีคนบริจาคที่มา ปรากฎว่าเป็นที่ลุ่มน้ำท่วมตลอดเลย ก็กราบบังคมทูลขึ้นไปว่าทำอะไรไม่ได้ กรมสมเด็จพระเทพฯรับสั่งมา "เอ้า ก็เลี้ยงควายสิ ควายมันชอบน้ำ" ก็เลยเปิดเป็นโรงเรียนกาสรกสิวิทย์ ที่ จ.สระแก้ว

มีคุณครูควายอยู่ 30 ครู พอเวลาเข้าเรียนก็ให้ควายสอนควาย และเจ้าของควายก็เข้าเรียนด้วย เพราะไม่งั้นจะสั่งควายไม่เป็น หลายครั้งเลยที่ควายเรียนจบแล้วแต่เจ้าของยังเรียนไม่จบ ก็ต้องรอเจ้าของจนกว่าจะจบ อย่าลืมนะ เราอยู่ได้ทุกวันนี้เพราะบุญคุณควาย กินข้าวกินปลาก็มาจากควาย"

Cr. Kanok Shokjaratkul

• สมัยหนุ่ม ๆ เป็นคนบ้าบิ่น อารมณ์ร้าย

"ถ้ามาเจอผมตอนอายุ 30 คงไม่มีใครกล้าเข้าใกล้หรอก เพราะผมเป็นคนบ้าอำนาจมาก ไปเรียนนอก คิดว่าตัวเองฉลาดที่สุดในโลก คนอื่นโง่หมด เป็นคนอารมณ์ร้าย ตบะแตกง่าย ไม่ค่อยมีสติควบคุม

ต่อยกับคนที่ตัวใหญ่กว่าตั้งแต่ ป.1 เลย พ่อผมสอนวิธีอบรมแบบนี้ ตอนอยู่โรงเรียนโดนคนตัวใหญ่กว่ารังแก พ่อก็ถามว่าสู้เขารึเปล่า พอโดนชกกลับมาพ่อก็บอก "เดี๋ยวพรุ่งนี้ไปต่อยเขาใหม่" ทำแบบนี้ซ้ำ ๆ จนวันที่สามพอเขาเห็นหน้าผมเขาก็หนีไปเลย

ความสู้ในชีวิตมันอยู่ที่ หัวใจ ถ้าตัวใหญ่แล้วใจฝ่อ มันก็แพ้ พอเข้าวชิราวุธก็เล่นรักบี้ เจ็บตัวทุก 2 นาที ทำให้เราอยากล้างแค้น ฝึกให้เรามีวินัยและมีความเป็นสุภาพบุรุษ

Cr. Kanok Shokjaratkul

โดยเนื้อแท้ ผมเป็นคนที่ขี้เกียจที่สุด จะทำอะไรก็ต่อเมื่อมีของล่อ มีเงื่อนไข เช่น ถ้าได้ที่ 1 จะได้จักรยาน ก็ทำได้ แล้วก็กลับไปอยู่จุดเดิม ขยันเพราะความจำเป็น สภาพแวดล้อมกำหนด

ตอนเข้ารับราชการใหม่ ๆ กดดันมาก เป็นข้าราชการชั้นโท พูดอะไรผู้ใหญ่ก็ไม่ฟัง แล้วเห็นบ้านเมืองกำลังจะล่มสลายแบบที่เคยเห็นในเวียดนามกับลาว ผมทุกข์มากถึงขั้นคิดจะหนี ครั้งแรกจะไปเป็น ตชด. (ตำรวจตระเวนชายแดน) ครั้งที่สองจะไปเป็นอาจารย์ที่จุฬาฯ  แต่มีคนไล่กลับ สรุปคือเปลี่ยนวิถีชีวิตไม่ได้เลย

• เส้นทางของการเป็นนักเขียน

"ผมไม่ชอบเขียนหนังสือ ผมโดนบังคับ แต่ผมเป็นนักเล่าเรื่อง พอเล่มแรก ชื่อ อะไรกันละหว่า? ได้รับความสำเร็จ ก็ถูกให้เขียนเล่มสองอีก เลยตอบไปว่า กูละเบื่อ ก็กลายเป็นชื่อหนังสือ

ภาวะตอนนี้มองไปไหนก็เบื่อไปหมด ทุกวันนี้ตื่นเช้ามาเปิดทีวีก็มีแต่ข่าวอาชญากรรม ข่าวการเมือง เศรษฐกิจ สังคม ก็หมุนเวียนอยู่แบบนั้น ฟังแล้วเบื่อไปหมดเลย

เงื่อนไขในการทำหนังสือของผมคือ หนังสือจะสาระหรือไม่สาระ ก็ขอให้มันมีประโยชน์ ให้มันถอดบทเรียนหน่อยได้ไหม แม้กระทั่งในความชั่ว ผมไม่ได้เล่าแต่เรื่องดี ๆ เรื่องเลวผมก็เล่า เพราะชีวิตคนเรามันมีทั้งดีและเลว ความดีความเลวมันแล้วแต่จังหวะและสภาพแวดล้อม ผมบวชแล้วถึงได้สติย้อนกลับมาดูตัวเอง"

Cr. Kanok Shokjaratkul

• คำนิยมสุดล้ำ เขียนโดย AI (ชื่อว่า Hoshi)

"วิธีขจัดความเบื่ออันหนึ่งคือ หาความแปลก ทุกวันนี้หนังสือทั่วไปจะเชิญคนมาเขียนคำนำ เราก็ลองถาม AI ดูสิ ผมประทับใจคำนำที่ AI เขียนให้มากที่สุด มันล้วงเข้าไปถึงในหัวใจของเรา อาจจะเป็นหนังสือเล่มแรก ๆ ที่เชิญ AI มาเขียนคำนิยม

ในเล่มนี้ เรื่อง เหตุเกิดที่ห้องใต้ดิน ตอนนั้นผมหนีไปญี่ปุ่น ไปพักที่โรงแรมแบบญี่ปุ่น พอตกเย็น ลูกสาวเจ้าของบ้านหน้าตาดีมาเคาะประตู ทำท่าทางให้ผมถอดเสื้อออก แล้วจับมือผมลากลงไปห้องใต้ดิน ผมก็คิดไปต่าง ๆ นานา พอไปถึงก็มีถังไม้ มีควันขึ้น เธอก็จับมืออีกที บอกให้ลงไปในถังไม้ ผมถึงได้รู้ว่า เธอต้องการเชิญเราให้ไปอาบน้ำอุ่น แต่จิตมันแปลต่ำไปแล้ว เราต้องระวังอย่าไปแปลเอง เวลาจะสื่ออะไร

เรื่องที่สอง 3 คำสวรรค์ของนักประชาธิปไตย ในฐานะที่ผมสอนทฤษฎีการเมืองมา ผมเห็นว่าคำแรกที่คนถูกกดขี่นึกถึงคือ เสรีภาพ (Liberté) แต่พอมีเสรีภาพแล้วมันไม่เท่าเทียม คนจนคนรวย น้ำหนักมันไม่เท่ากัน ไม่เท่าเทียม ก็มีคำว่า เสมอภาค (Égalité) มาบังคับ ซึ่งมันฝืนธรรมชาติ คนเลยจำยอมแล้วก็บอกว่า เป็นพี่เป็นน้องกันดีกว่า (Fraternité) เห็นอกเห็นใจกัน แต่เราคนไทยเราไปไกลกว่านั้น พอคบหากันแล้วเราก็ลำดับญาติเลย 

คนฝรั่งกินอาหารมีมีดมีช้อนบังคับให้กินตามลำดับ แต่ของคนไทยมีอิสรภาพเสรีภาพอยู่ในวัฒนธรรม จะกินอะไรก่อนก็ได้ อย่างคำว่า กิน คำเดียว มีภาษาไหนเหมือนเราบ้าง มีหลายคำมาก เช่น กิน, รับประทาน, แดก, ยัด, สวาปาม, เขมือบ, กระเดือก, ฟาด, ละเลียด แล้วแต่ละคำมีอากัปกิริยาไม่เหมือนกันด้วย เรามี Freedom"

Cr. Kanok Shokjaratkul

• หนังสือเล่มนี้ ไม่มีบทสรุป

"เมื่อเราอ่านเรื่อง เราจะเอาตัวเราเข้าไปร่วมด้วย มันจะเกิดการเรียนรู้ บางเรื่องจบแบบไม่จบ เพื่อให้เราคิดต่อ มันดีกว่าเราสนุกแล้วก็ได้แค่นั้น จุดหมายปลายทางคือเปิดไว้ ให้จินตนาการได้พัฒนาไปต่อ เพื่อหาคำตอบของแต่ละคน จิตสำนักของนักอ่านแต่ละคนจะทำให้แปลออกได้เอง

วัตถุประสงค์แรกคือ ให้สนุกก่อน อย่าไปเครียด ซีเรียส ภาวะเดี๋ยวนี้มันหนัก อ่านสนุก ๆ แล้วเดี๋ยวจะเรียนรู้เอง พระเจ้าอยู่หัวสอนว่า "ถ้าเราไม่สนุกในการทำงาน เราจะเบื่อ เบื่อแล้วจะหยุด" ต้องมีความร่าเริง รื่นเริง คึกคัก คึกครื้น เป็นปัจจัยของการทำงานที่มีประสิทธิภาพ

ร่าเริง คือตัวเราต้องร่าเริง รื่นเริง คือทำให้บรรยากาศมันรื่นเริง คึกคัก คือไดนามิกของการทำงาน และต้องมีผลออกมาด้วย

พออารมณ์สนุก จิตมันนิ่ง มันหย่อน มันไม่ตึง สิ่งที่เหลืออยู่คือ กากความคิด

อยากให้เหลียวกลับมาดูว่า เรื่องนี้เคยเกิดกับเราไหม ให้ตั้งหลัก พิจารณา โยนิโสมนสิการ แยกเหตุ ถ้าไม่คิด ไม่กรอง อ่านไป 22 บทก็ได้แค่ความสนุกสนาน"

Cr. Kanok Shokjaratkul

• วิธีแก้ความเบื่อ

"ทุกคนมีอุปกรณ์หนึ่งที่แก้ความเบื่อได้ นั่นคือ เวลา เมื่อเกิดเบื่อเมื่อไร ให้ เอนตัวลงนอน แล้วรอให้มันผ่านไป แล้วก็เริ่มต้นใหม่ แล้วก็ลืม

คำสอนของในหลวงรัชกาลที่ 9 ที่ยังคงจดจำและใช้จนถึงทุกวันนี้คือประโยคสุดท้าย ก่อนเสด็จจากไป ย้อนกลับไปเมื่อ 9 ปีที่แล้ว ตอนนั้นใกล้กับวันเกิดของผม ท่านให้เข้าเฝ้า พอคนอื่นออกไป ผมกราบทูลขอพระราชทานพรให้แข็งแรง ท่านพยายามจะยกพระหัตถ์ขึ้นมาจับไหล่ ประโยคที่ตรัสออกมา 3 ครั้ง คือ "งานยังไม่เสร็จ สุเมธ งานยังไม่เสร็จ"

วันนี้จึงเป็นคำตอบว่าทำไมผมยังทำงานอยู่ เพราะงานยังไม่เสร็จ เมื่อถามต่อว่าเมื่อไรจะเสร็จ ผมตอบว่า ไม่รู้ และไม่จำเป็นต้องรู้ด้วย ตราบใดที่ยังทำอะไรที่ดี มีประโยชน์ และมีคุณค่าต่อประเทศ เราก็สามารถทำไปได้เรื่อย ๆ

ภารกิจที่เราถวายงานรัชกาลที่ 9 มาตลอด ท่านทรงทำเพื่อ ดิน น้ำ ลม ไฟ ซึ่งเป็นปัจจัยของชีวิต วันนี้เราได้ทำลายแผ่นดินไปมากแค่ไหน ที่เราต้องทำต่อคือการดูแลรักษา ดิน น้ำ ลม ไฟ ส่งต่อแผ่นดินที่น่าพอใจนี้ให้กับลูกหลานของเรา ด้วยหลักการพัฒนาที่ยั่งยืน"

หนังสือ กูละเบื่อ รายได้ส่วนหนึ่งมอบให้กับมูลนิธิชัยพัฒนา

Cr. Kanok Shokjaratkul

Cr. Kanok Shokjaratkul

Cr. Kanok Shokjaratkul

Cr. Kanok Shokjaratkul

.

Cr. Kanok Shokjaratkul