ทุนมนุษย์ยุคใหม่ทำงานร่วมหุ่นยนต์ เวียดนามตัวเร่งโรบอตภาคการผลิต

อุปสรรคจากราคาหุ่นยนต์ภาคผลิตสูง

รายงานระบุว่า หุ่นยนต์มีความคุ้มค่าทางเศรษฐกิจสูงสุดในภาคส่วนที่มีค่าจ้างสูง แต่ถ้าหากว่าหุ่นยนต์ที่ใช้ในภาคยานยนต์มีราคาแพงกว่าหุ่นยนต์ในภาคส่วนที่มีค่าจ้างต่ำกว่า เช่น ยางและพลาสติก ประมาณ 10 เท่า ก็จะทำให้อุตสาหกรรมเลือกที่จะนำหุ่นยนต์ที่มีราคาถูกว่ามาใช้ในกระบวนการผลิต เช่น ในอินโดนีเซียและฟิลิปปินส์  ที่นำหุ่นยนต์ไปใช้งานในอุตสาหกรรมยางและพลาสติก ขณะที่ในจีน มาเลเซีย และไทย การนำหุ่นยนต์มาใช้ขยายไปสู่ภาคอิเล็กทรอนิกส์และยานยนต์

การวิเคราะห์ใน Arias et al (2025) สำหรับ 5 ประเทศในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ (อินโดนีเซีย มาเลเซีย ฟิลิปปินส์ ไทย และเวียดนาม) พบว่าการนำหุ่นยนต์มาใช้ช่วยเพิ่มการจ้างงานและผลิตภาพจากแรงงาน ตรงกันข้ามกับหลักฐานจากเศรษฐกิจขั้นสูง ยกตัวอย่างเช่น ในเวียดนาม การนำหุ่นยนต์มาใช้เพิ่มขึ้นหนึ่งตัวต่อแรงงานหนึ่งพันคน ทำให้อัตราการจ้างงานโดยรวมเพิ่มขึ้น 6-9% และค่าจ้างแรงงานเฉลี่ยเพิ่มขึ้น 2-4%

อย่างไรก็ตาม ผลประโยชน์เหล่านี้ยังไม่ได้รับการแบ่งปันอย่างเท่าเทียมกัน ภูมิภาคอาเซียน 5 แห่งที่มีการนำหุ่นยนต์มาใช้มากขึ้น พบว่ามีการจ้างงานและรายได้เพิ่มขึ้นสำหรับแรงงานที่มีการศึกษาสูง แต่ค่าจ้างเฉลี่ยของแรงงานที่มีการศึกษาน้อยที่สุดกลับต่ำกว่า 

ไร้ดีมานด์แรงงานไร้ทักษะ-อายุมาก

 ระหว่างปี พ.ศ. 2561 ถึง พ.ศ. 2565 การนำหุ่นยนต์มาใช้ในอุตสาหกรรมสร้างงานให้กับแรงงานที่มีทักษะในระบบประมาณ 2 ล้านตำแหน่ง แต่ก็ทำให้แรงงานที่มีทักษะในระบบต่ำ 1.4 ล้านคน ทั้งในงานประจำและงานที่ใช้แรงงานทั่วไป 

จากการศึกษาอาเซียนทั้ง 5 ประเทศพบว่า ผู้ได้รับประโยชน์ที่แท้จริงจากแรงงานหุ่นยนต์และเทคโนโลยีสมัยใหม่คือ แรงงานรุ่นใหม่ เช่น วิศวการ ที่มีทักษะการทำงานร่วมกับหุ่นยนต์ ในทางตรงกันข้าม แรงงานจำนวนมากที่ไม่มีทักษะ หรือมีอายุมากต้องหลีกหนีไปจากสายการจ้างงานหลักๆ 

ผลกระทบเชิงบวกต่อประเทศอาเซียนทั้ง 5 ที่นำหุ่นยนต์มาใช้ต้องเผชิญกับข้อได้เปรียบเชิงการผลิตในสัดส่วนที่ค่อนข้างน้อย แต่กลับทำให้ราคาสินค้าสูงขึ้นจากต้นทุนการผลิตใหม่หลังนำหุ่นยนต์มาใช้ ดังนั้น สายการผลิตจึงต้องหันไปเพิ่มปริมาณให้มากขึ้นเพื่อสร้างความยืดหยุ่นในแง่ต้นทุนและราคาจำหน่าย ปรากฎการณ์นี้เห็นได้ชัดจากจีนและเวียดนาม ที่มีอัตราการใช้หุ่นยนต์ที่เติบโตอย่างรวดเร็ว สอดคล้องกับการส่งออกที่เติบโตสูงและการจ้างงานในภาคอุตสาหกรรมที่สูงตามไปด้วย

จีดีพีเวียดนามนำภูมิภาคเอเชียแปซิฟิก

นอกจากนี้ในรายงานได้สรุป คาดการณ์ว่าเศรษฐกิจของภูมิภาคเอเชียและแปซิฟิกว่าในปี 2568 จะเติบโต 4.8%   โดยมีเวียดนามเป็นผู้นำด้วยอัตราการเติบโต 6.6%  ตามด้วยมองโกเลีย (5.9%) และฟิลิปปินส์ (5.3%) ขณะที่จีน กัมพูชา และอินโดนีเซียคาดว่าจะเติบโตที่ 4.8% เท่ากัน ประเทศในหมู่เกาะแปซิฟิกคาดว่าจะเติบโต 2.7% และประเทศไทย 2.0%

อย่างไรก็ตาม คาดว่าในปี  2569 การเติบโตทางเศรษฐกิจของภูมิภาคจะชะลอลงสู่ 4.3% ปัจจัยหลัก ได้แก่ มาตรการจำกัดทางการค้าที่เพิ่มขึ้น ความไม่แน่นอนในระดับโลกที่แม้จะลดลงแต่ยังคงอยู่ในระดับสูง การเติบโตทางเศรษฐกิจโลกที่ชะลอตัว และนโยบายภายในประเทศ โดยเฉพาะประเทศที่ยังคงพึ่งพามาตรการกระตุ้นทางการคลังมากกว่าการปฏิรูปเชิงโครงสร้าง

คาร์ลอส เฟลิเป้ ฮารามิโย รองประธานธนาคารโลก ประจำภูมิภาคเอเชียตะวันออกและแปซิฟิก กล่าวว่า ภูมิภาคนี้กำลังเผชิญกับภาวะความขัดแย้งของการจ้างงานคือมีการเติบโตทางเศรษฐกิจที่แข็งแกร่งพอสมควร แต่กลับมีการสร้างงานที่มีคุณภาพไม่เพียงพอ                        “การปฏิรูปที่กล้าหาญยิ่งขึ้น เพื่อขจัดอุปสรรคต่อการเข้าสู่ตลาดและการแข่งขันของภาคธุรกิจ จะช่วยเปิดทางเอกชนเข้าถึงเงินทุนและช่วยให้ธุรกิจมีศักยภาพและผลิตภาพที่สูงขึ้นซึ่งนั่นคือหนทางไปสู่การจ้างงานใหม่ๆ" 

เอเชียแปซิฟิกและไทยกำลังเผชิญกับความย้อนแย้งทางเศรษฐกิจที่ต้องแก้ไขด้วยการปฎิรูปเชิงโครงสร้างทันที่ นั่นก็เพราะว่า ท่ามกลางแนวโน้มการชะลอตัวของเศรษฐกิจและยอดค้าปลีกยังคงขยายตัว แต่ความเชื่อมั่นของผู้บริโภคยังไม่กลับสู่ระดับก่อนโควิด และท่ามกลางการผลิตภาคอุตสาหกรรมที่แข็งแกร่ง แต่ความเชื่อมั่นทางธุรกิจยังคงตกต่ำ ท่ามกลางการส่งออกมีการเร่งตัวขึ้นก่อนการปรับขึ้นภาษีนำเข้า (tariff) แต่ยอดซื้อเพื่อการส่งออกใหม่ๆยังอ่อนแอ