การเปลี่ยนแปลงในตลาดสินค้าเกษตรและอาหารของจีน (1)

ในสาขาต่างๆทั่วโลก ด้วยจำนวนประชากรอันมหาศาลประกอบกับการเติบโตของเศรษฐกิจจีนในช่วงหลายปีที่ผ่านมา ทำให้จีนกลายเป็นประเทศที่มีกำลังซื้อเพิ่มขึ้นอย่างรวดเร็ว ประชาชนจีนหลายราย ก้าวข้ามความยากจนกลายเป็นชนชั้นกลางของสังคม และมีแนวโน้มว่าในอนาคตข้างหน้า ผู้บริโภคกลุ่มนี้จะมีกำลังซื้อสูงขึ้นอย่างต่อเนื่องและกลายเป็นกำลังหลักในการกระตุ้น เศรษฐกิจจีน ตลอดจนมีบทบาทสำคัญในการเปลี่ยนแปลงแนวโน้มการพัฒนาของตลาดในประเทศ

ยิ่งประเทศจีนมีประชากรมากเท่าไร การบริโภคสินค้าเกษตรและอาหารต่างๆย่อมมากขึ้นเป็นเงาตามตัว ดังนั้นตลาดสินค้าเกษตรและอาหารในประเทศจีนจึงเป็นตลาดที่นักลงทุนหรือผู้ประกอบกิจการด้านเกษตรและอาหารต่างมุ่งหมายจะเข้าไปทำกำไร อย่างไรก็ดีการเข้าสู่ตลาดจีนจำเป็นต้องรู้และเข้าใจลักษณะตลาดสินค้าเกษตรและอาหารของจีนในปัจจุบันให้ดี

ในปัจจุบันตลาดสินค้าเกษตรและอาหารของประเทศจีนไม่ได้มีรูปแบบตลาดดั้งเดิมแต่เพียงอย่างเดียวอีกต่อไป แต่มีช่องทางการจัดจำหน่ายที่หลากหลาย ทั้งที่เป็น ดิสเคาท์สโตร์ ไฮเปอร์มาร์เก็ต ซุปเปอร์มาร์เก็ต จากกลุ่มทุนตะวันตก เช่น วอลมาร์ท คาร์ฟู เทสโก้ กลุ่มทุนจากจีนเองเช่น อาร์ทีมาร์ท และกลุ่มทุนจากประเทศไทยเช่นโลตัส หรือแม้กระทั่งร้านสะดวกซื้อเซเว่นอีเลฟเว่นจากญี่ปุ่น เป็นต้น จากข้อมูลพบว่าการเติบโตของธุรกิจค้าปลีกในประเทศจีนขยายตัวต่อเนื่องทุกปี

ผู้เขียนได้มีโอกาสเดินทางไปยังเมืองกวางโจวมณฑลกวางตุ้ง ประเทศจีนเพื่อศึกษาการเปลี่ยนแปลงของตลาดสินค้าเกษตรภายใต้โครงการจัดทำยุทธศาสตร์การสร้างความเข้มแข็งทางการค้า แผนงานจัดทำ ยุทธศาสตร์ชาติการค้าและยุทธศาสตร์การรวมกลุ่มภาคีธุรกิจพบว่าตลาดสินค้าเกษตรและอาหารในกวางโจวมีการแข่งขันสูงมากภายหลังจากที่ภาษีนำเข้าลดต่ำลงจากข้อตกลง WTO

ในเมืองใหญ่อย่างกวางโจว ตลาดสดแบบดั้งเดิมยังได้รับความนิยมไม่เสื่อมคลายสินค้าโดยทั่วไป จะเป็นสินค้าที่ผลิตในเมืองจีน เนื่องจากชาวจีนให้ความสำคัญกับอาหารที่มีความสดใหม่  เน้นอาหารจำพวกพืชผัก แผงเนื้อสัตว์ไม่ใหญ่มากนัก แผงอาหารทะเลมีขนาดใหญ่และมีสินค้าหลากหลายมาก สำหรับแผงผลไม้ในตลาดสดแบบดั้งเดิมพบว่า มีการนำเข้าผลไม้จากต่างประเทศจำนวนมากทั้งผลไม้ในเขตร้อนจากฟิลิปปินส์และไทย รวมทั้งผลไม้ในเขตหนาวจากออสเตรเลียและนิวซีแลนด์ ลักษณะการจัดแผงของตลาดสดดั้งเดิมในจีนใกล้เคียงกับตลาดสดที่เราเห็นอย่างชินตาในประเทศไทย ทั้งรูปแบบการจัดวาง และผังการออกแบบตลาด สำหรับเนื้อสัตว์โดยเฉพาะสัตว์เล็กนิยมจำหน่ายสัตว์แบบมีชีวิต ภายนอกตลาดยังมีรถบรรทุกขนาดเล็กจำหน่ายไก่สดมีชีวิต ที่จะเชือดเมื่อมีลูกค้าเข้ามาสั่ง อย่างไรก็ดี ในตลาดสดเริ่มมีบางร้านที่จัดจำหน่ายสินค้ามูลค่าสูงที่มีการแพ็คกิ้งสำเร็จรูป จำพวกผักหรือเนื้อสัตว์แบบเป็นชิ้นส่วน

ในส่วนของตลาดไฮเปอร์มาร์เก็ตนั้นมีความหลากหลายของสินค้าสูงมาก โดยเฉพาะสินค้ากลุ่มธัญพืช จำพวกถั่วแมล็ดแห้ง เครื่องเทศ โดยมีการจัดหาสินค้านำเข้าจากทั่วโลกมาจำหน่าย ในแผนกของสดมีสัตว์น้ำทั้งที่ยังมีชีวิต แช่เย็นและแช่แข็งจากหลายแหล่งทั่วโลกวางจำหน่าย เช่น ลอปเตอร์จากบอสตัน กุ้งจากเมืองไทย ปลามูลค่าสูงที่แล่สำเร็จรูปแช่แข็ง ส่วนหนึ่งในแผนกมีการจำหน่ายปลามีชีวิตทั้งปลาท้องถิ่นและปลานำเข้า แผนกของแห้งมีการจัดวางธัญพืชที่หลากหลายชนิด รวมถึงแผนกผลไม้ที่นำเข้าจากต่างประเทศแต่สังเกตได้ว่าการจัดวางผลไม้ในตลาดไฮเปอร์มาร์เก็ต จะวางให้หลากหลายชนิด แต่ละชนิดมีปริมาณไม่มากนัก

ผู้บริหารตลาดไฮเปอร์มาร์เก็ตเล่าให้ฟังว่าการทำตลาดตลาดไฮเปอร์มาร์เก็ตในประเทศจีนจัดว่ามีความท้าทายสูง เนื่องจากวัฒนธรรมในการซื้ออาหารมีความแตกต่างจากโลกตะวันตก แต่ก็มีการปรับตัวอย่างต่อเนื่อง จากการขยายตัวของเมืองฝั่งตะวันออก ลูกค้าส่วนใหญ่จะเป็นกลุ่มชนชั้นกลางที่มีอายุไม่สูง แต่อย่างไรก็ดี กลุ่มตลาดไฮเปอร์มาร์เก็ต ได้จัดให้มีการส่งเสริมการขายในกลุ่มที่ลูกค้าสูงอายุมากขึ้น ขณะที่ในตลาดซูเปอร์มาร์เก็ตในห้างสรรพสินค้านั้นบรรยากาศค่อนข้างเงียบชั้นวางมีของสดขายไม่มากนัก มักเป็นสินค้าจำพวกผลไม้สินค้าโดยส่วนใหญ่เป็นอาหารสำเร็จรูปหรืออาหารแห้งที่นำเข้าจากต่างประเทศ ในแผนกขนมมีการจัดชั้นแยกตามแหล่งนำเข้า ถือเป็นโซนการขายสินค้าที่สำคัญของตลาดซูเปอร์มาร์เก็ต

จากสภาพตลาดดังกล่าวเห็นได้ว่า ตลาดของจีนมีการแข่งขันภายใต้ความหลากหลายและเปิดกว้าง ซึ่งโครงสร้างการค้าในรูปแบบนี้เป็นโครงสร้างที่เอื้อประโยชน์ให้กับผู้บริโภคทั่วไปมากขึ้น เนื่องจากเดิมประเทศจีนเกิดภาวะที่ผู้ประกอบการในประเทศละเลยหรือจงใจปลอมปนอาหาร จนกระทั่งกระทบความเป็นอยู่ของประชาชนในวงกว้าง ทางออกของรัฐบาลจีนจึงต้องเปิดให้เกิดการแข่งขันในตลาดอาหารให้ประชาชนมีทางเลือก ในขณะเดียวกันก็เป็นการกดดันให้ผู้ผลิตในประเทศปรับตัวเอง

ในคราวต่อไปจะผู้เขียนจะเล่าถึงตลาดค้าส่งอาหารทะเล ตลาดผลไม้ และร้านอาหารไทยในประเทศจีน ที่ผู้เขียนได้ลงพื้นที่พูดคุยกับผู้ประกอบการพร้อมกับกลยุทธ์ที่ประเทศต่างๆ เข้าไปทำตลาดในประเทศจีนที่น่าจะเป็นประโยชน์สำหรับการกำหนดกลยุทธ์ทางการค้าของไทย ในสภาพที่ตลาดจีนกำลังเปลี่ยนแปลงและภาคธุรกิจสินค้าเกษตรและอาหารไทยต้องปรับตัวตามให้ทัน