ศาสตร์พระราชาผ่าทางตันและยืนยันความถูกต้อง

ทำให้มั่นใจได้ยากว่าผู้อ้างหมายถึงอะไร ในบางบริบท พระมหากรุณาธิคุณอาจเกิดจากกังหันชัยพัฒนาและหญ้าแฝกซึ่งชาวไทยน้อมนำไปใช้จนได้ผลดีเป็นที่ประจักษ์ ในหลาย ๆ บริบท อาจเป็นการอ้างแบบกว้าง ๆ โดยมิได้เจาะจงลงไปแต่ก็มีความสำคัญอันใหญ่หลวง อาทิเช่นพระมหากรุณาธิคุณอันเกิดจากพระบารมีที่ดับเชื้อสงครามกลางเมืองซึ่งสืบเนื่องมาจากความขัดแย้งร้ายแรงระหว่างนายพลที่เป็นนายกรัฐมนตรีกับนายพลผู้นำมวลชนเมื่อปี 2535

ในฐานะผู้มีภูมิหลังทางเศรษฐศาสตร์ ขออนุญาตพูดถึงศาสตร์พระราชาและพระมหากรุณาธิคุณบางอย่างทางด้านนี้ซึ่งพระองค์ทรงมีต่อผมแบบจับต้องได้คล้ายเรื่องกังหันชัยพัฒนาและหญ้าแฝก ขอเรียนว่าผมมิได้โชคดีถึงขนาดมีโอกาสได้อยู่ต่อหน้าพระพักตร์และฟังพระราชดำรัสจากพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดชโดยตรง หากเรียนรู้จากผู้อื่นผ่านสื่อต่าง ๆ เนื้อหาที่จะเขียนต่อไปส่วนใหญ่จึงเกิดจากการได้นำสิ่งที่ได้เรียนรู้ไปศึกษาต่อและประยุกต์ใช้แล้วสังเคราะห์ออกมาซึ่งบางส่วนอาจได้ผ่านสายตาของผู้อ่านบางท่านแล้ว

ภูมิหลังทางเศรษฐศาสตร์ของผมเกิดจากการเรียนในอเมริกาและทำงานกับธนาคารพัฒนาเอเซียต่อด้วยงานในธนาคารโลก ความรู้ที่ได้และนำไปใช้ได้แก่แนวคิดเศรษฐกิจกระแสหลักซึ่งเป็นระบบตลาดเสรีที่อเมริกาเป็นหัวจักรใหญ่ในการประยุกต์ใช้พร้อมกับแนะนำให้ประเทศอื่นใช้ด้วย การแนะนำทำผ่านหลายทางรวมทั้งหลักสูตรในมหาวิทยาลัย การให้ความช่วยเหลือทางการเงินและนโยบายให้กู้ยืมของสถาบันจำพวกธนาคารโลกและกองทุนการเงินระหว่างประเทศ (ไอเอ็มเอฟ) การทำงานในธนาคารดังกล่าวนำไปสู่การเรียนรู้ในระดับสนามอย่างต่อเนื่อง หลังเวลาผ่านไปหลายปี ผมมีความสงสัยว่าศาสตร์ที่ร่ำเรียนมาน่าจะพบทางตันเมื่อนำไปใช้ในการพัฒนาและแก้ปัญหาเศรษฐกิจของโลกปัจจุบัน แต่ผมไม่ทราบว่าจะผ่าทางตันนั้นได้อย่างไร

ปัจจัยที่ทำให้เกิดทางตันได้แก่การเดินสวนทางกันของปริมาณและการใช้ทรัพยากรของโลก

องค์ประกอบพื้นฐานของการเดินสวนทางกันมาจากแนวคิดของชาวอเมริกันอันได้แก่ความสุขเกิดจากการบริโภคเพิ่มขึ้นอย่างต่อเนื่อง ชาวโลกส่วนใหญ่ใช้แนวคิดนี้ในการดำเนินชีวิตส่งผลให้ชาวโลกแต่ละคนใช้ทรัพยากรเพิ่มขึ้นพร้อม ๆ กับการเพิ่มขึ้นของจำนวนคนบนพื้นโลก แต่ในขณะเดียวกันทรัพยากรกลับลดลง การสวนทางกันนี้มีผลพวงสำคัญยิ่งอันได้แก่การแย่งชิงที่นำไปสู่ความขัดแย้งร้ายแรงถึงเป็นสงคราม ชาวอเมริกันยังมองไม่เห็นทางตันนี้และพยายามค้นหาเทคโนโลยีใหม่มาใช้แก้ปัญหา แต่เทคโนโลยีแก้ปัญหาได้เป็นบางส่วนเท่านั้น ซ้ำร้ายในขณะเดียวกันมันมักพกคำสาปติดมาด้วย พิษร้ายจากสารเคมีเป็นตัวอย่างของคำสาปที่คงจะรับรู้กันอยู่แล้ว

เราต่างทราบดีแล้วว่าเราเพิ่มทรัพยากรไม่ได้นอกจากจะไปนำมาจากนอกโลกซึ่งในขณะนี้ยังไม่มีเทคโนโลยีที่จะเอื้อให้เราทำ ฉะนั้น การแก้ปัญหาจึงต้องมาจากการลดและการงดใช้ทรัพยากรเป็นหลัก การวิจัยได้ข้อสรุปแน่นอนแล้วว่าความสุขมิได้มาจากการบริโภคเพิ่มขึ้นแบบต่อเนื่อง หากมาจากปัจจัยซึ่งมักไม่มีค่าใช้จ่ายหลังร่างกายและการดำรงชีวิตได้รับสิ่งต่าง ๆ เพียงพอแก่ความจำเป็นแล้ว ฉะนั้น หากเราเข้าในความจริงข้อนี้ เมื่อเรามีปัจจัยที่สนองความจำเป็นของการดำเนินชีวิตอย่างเพียงพอแล้ว เราน่าจะรู้สึกพอใจ ภาวะที่เรามีทั้งความเพียงพอและความพอใจไปพร้อมกันนั้นคือสิ่งที่ผมสรุปได้จากแนวคิดเรื่องเศรษฐกิจพอเพียงซึ่งพระเจ้าอยู่หัวราชกาลที่ 9 ทรงกลั่นออกมาจากการศึกษาของพระองค์ แนวคิดนี้คือสิ่งที่ผ่าทางตันทางวิชาการด้านเศรษฐศาสตร์ให้แก่ผมโดยตรง

นอกจากจะผ่าทางตันด้านวิชาการให้แก่ผมแล้ว แนวคิดเรื่องเศรษฐกิจพอเพียงยังยืนยันในด้านการดำเนินชีวิตส่วนตัวของผมว่าถูกต้องอีกด้วย เรื่องนี้มีรายละเอียดที่นำมาเสนอได้ไม่มากนอกจากจะเรียนว่า การดำเนินชีวิตแบบที่มักเรียกกันว่าเรียบง่ายโดยการตัดค่าใช้จ่ายที่ไม่จำเป็นลงมิได้ส่งผลให้ความสุขลดด้วยเหตุที่เล่ามานี้ พระองค์จึงมีพระมหากรุณาธิคุณเป็นล้นพ้นต่อผม