เคลียร์ทุกคำถามเรื่อง‘วัคซีน’ จากทีมแพทย์ 3 สถาบัน

เรื่องวัคซีนโควิด หลายคนได้อ่านได้ฟังมาเยอะ ยิ่งทำให้ลังเลตัดสินใจไม่ถูก ควรฉีดหรือไม่ควรฉีด และนี่เป็นอีกวงเสวนาที่ตอบทุกคำถามชัดเจนจากทีมแพทย์ 3 สถาบัน ในหัวข้อ ผ่าวัคซีนโควิดฟังชัดๆ กับ3 สถาบัน ดำเนินรายการโดยสุทธิชัย หยุ่น ติดตามชมได้ทางรามาแชนแนล

หากใครกำลังรอวัคซีนทางเลือก ไม่ว่าไฟเซอร์ โมเดอร์นา หรือวัคซีนยี่ห้ออะไรก็ตาม หรือใครที่ไม่มั่นใจว่า จะฉีดวัคซีนซิโนแวคหรือแอสตร้าเซนเนก้า หรือกลัวผลข้างเคียง และอีกหลายคำถาม งานเสวนานี้มีคำตอบจากระดับอาจารย์ทางการแพทย์ ดังนี้ 

ทีมแพทย์ศิริราช

-ศ.พญ.กุลปัญญา โชคไพบูลย์กิจ ผู้อำนวยการศูนย์วิจัยคลีนิก คณะแพทยศาสตร์ศิริราชพยาบาล มหาวิทยาลัยมหิดล

-รศ.นพ.วินัย รัตนสุวรรณ หัวหน้าภาควิชาเวชศาสตร์ป้องกันและสังคม  คณะแพทยศาสตร์ศิริราชพยาบาล มหาวิทยาลัยมหิดล

ทีมแพทย์จุฬาฯ 

-ศ.นพ.ยง ภู่วรวรรณ หัวหน้าศูนย์เชี่ยวชาญเฉพาะทางด้านไวรัสวิทยาคลินิก คณะแพทยศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย

-รศ.พญ.ธันยวีร์ ภูธนกิจ รองหัวหน้าภาควิชากุมารเวชศาสตร์ คณะแพทยศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย

ทีมแพทย์รามาฯ

ผศ.นพ.กำธร มาลาธรรม นายกสมาคมโรคติดเชื้อแห่งประเทศไทย คณะแพทยศาสตร์ โรงพยาบาลรามาธิบดี มหาวิทยาลัยมหิดล

ศ.นพ.พันธุ์เทพ อังชัยสุขศิริ สาขาวิชาโลหิตวิทยา ภาควิชาอายุรศาสตร์ คณะแพทยศาสตร์ โรงพยาบาลรามาธิบดีมหาวิทยาลัยมหิดล

........................ 

1. การฉีดวัคซีนโควิดครั้งนี้ปลอดภัยแค่ไหน

 หมอกุลปัญญา :  คนไทยยังไม่มีใครตายจากการฉีดวัคซีน แต่เสียชีวิตจากโควิดประมาณ 1-2 % จากที่ฉีดวัคซีนไปกว่า 1.7 ล้านคน มีผลข้างเคียงที่เป็นแผล 1 ใน 100,000 ผลข้างเคียงเป็นไข้ ปวดแดงร้อนที่รายงานเข้ามาไม่ถึง 10 %  ยิ่งไข้ขึ้นสูง ภูมิคุ้มกันจะขึ้นดี แสดงถึงการตอบสนองต่อวัคซีน ยิ่งอายุน้อยไข้จะเยอะ ผู้หญิงจะไข้สูงกว่าผู้ชาย ไม่ต้องตกใจ ปลอดภัย จะมีไข้อยู่ 1-2 วัน

2. ฉีดวัคซีนกับไม่ฉีดต่างกันอย่างไร

หมอกำธร: ฉีดวัคซีนโอกาสที่จะติดโรคลดลงครึ่งหนึ่ง ถ้าฉีดครบแล้ว ความแตกต่างจะเห็นชัด ภูมิต้านทานจะเพิ่มขึ้น ถ้าถึงจุดหนึ่งความปลอดภัยจะมาก เป็นการศึกษาที่ทีมระบาดวิทยาของรพ.รามาธิบดี รวบรวมข้อมูลไว้

3. รอวัคซีนทางเลือกดีไหม

หมอยง : วิกฤตครั้งนี้อาจจะยุติได้ด้วยวัคซีน ทั่วโลกฉีดวัคซีนไปแล้ว (เดือนพฤษภาคม 64) 1,300 ล้านโดส เป้าหมายของโลกคือ ฉีดวัคซีนให้ได้หมื่นล้านโดส คนไทยต้องฉีดให้ได้ไม่น้อยกว่า 100 ล้านโด้ส

หมอพันธุ์เทพ : คนไทยโชคดีที่การเกิดลิ่มเลือดอุดตันต่ำกว่าคนผิวขาว 10 เท่า เนื่องจากปัจจัยทางพันธุกรรม ส่วนที่ได้ข่าวในยุโรปจะเป็นคนที่มีภาวะลิ่มเลือดอุดตันชนิดพิเศษ และเกล็ดเลือดต่ำมาก กรณีแบบนี้เจอน้อยมากหนึ่งในแสนหรือหนึ่งในล้าน จากที่ฉีดวัคซีนในคนไทย ยังไม่มีใครมีภาวะลิ่มเลือดอุดตันชนิดพิเศษ

4. ร่างกายชาไปข้างหนึ่ง เกี่ยวกับวัคซีนไหม

หมอกุลปัญญา : เป็นปฎิกิริยาในร่างกายที่ไม่พร้อม กลัว เกิดอาการชาอ่อนแรงครึ่งตัวเป็นเวลา 1-3 วัน บางคนหายช้าเป็นสัปดาห์ สุดท้ายหาย และยังไม่มีใครเสียชีวิตหรือเป็นอันตรายเรื้อรัง

5.หลายคนรอฉีดวัคซีนยี่ห้ออื่น เพราะคิดว่าดีกว่า ในทางวิชาการมีคำแนะนำอย่างไร

หมอกำธร : ถ้าดูเฉพาะตัวเลขประสิทธิภาพของวัคซีนยี่ห้อต่างๆ ก็ดีแตกต่างกันชัดเจน แต่ละวัคซีนไม่ได้ทดลองในสถานที่เดียวกัน เวลาเดียวกัน เพราะฉะนั้นเปรียบเทียบตรงๆ ไม่ได้

ถ้ามองในภาพรวม ประสิทธิภาพไม่แตกต่าง วัคซีนสองตัวที่จะฉีดให้คนไทย เมื่อทำกราฟเปรียบเทียบกัน แทบจะเป็นเส้นเดียวกัน ถ้าไม่ฉีดวัคซีนโอกาสที่จะติดโรคจะมากขึ้น

หมอธันยวีร์ : เห็นได้ชัดว่า ประเทศที่ฉีดวัคซีนเยอะๆ อย่างอังกฤษ จำนวนคนป่วยลดลง เมื่อไม่กี่วันหมอยงบอกว่าในอังกฤษไม่มีคนเสียชีวิตจากโควิดแล้ว การวัดผลเราไม่ได้ดูว่าฉีดวัคซีนยี่ห้อไหน แต่เราวัดว่าพื้นที่ไหน กลุ่มประชากรไหนได้รับวัคซีนครบ 50-70 เปอร์เซ็นต์ จะเกิดประสิทธิภาพในประชากร 

ในฐานะหมอเด็ก ระหว่างรอวัคซีนเด็ก สิ่งที่จะช่วยได้ ทุกครอบครัว ทุกโรงเรียน ทุกที่ทำงานต้องฉีดวัคซีน เมื่อผู้ใหญ่ไม่ป่วย เด็กก็จะไม่ป่วย

การระบาดรอบนี้ มีเด็กติดเชื้อมากขึ้น อย่างรพ.จุฬาฯ มีผู้ติดเชื้อพันราย มีเด็กประมาณ 100 ราย วัคซีนของเด็กกำลังจะมา แนวโน้มตอนนี้ทุกกลุ่มประชากรจะต้องฉีดให้ได้ 70 % อย่างรวดเร็ว เราต้องใช้วัคซีนทุกตัว เพื่อให้ไปถึงเป้าหมายเร็วที่สุด

หมอกุลปัญญา : ที่สก็อตแลนด์ใช้สองวัคซีนฉีดให้ประชากรคือ ไฟเซอร์และแอสตร้าเซนนิก้า ไล่ฉีดเข็มเดียวก่อน เมื่อวัดประสิทธิภาพและประสิทธิผลปรากฎว่า ไม่ว่าจะใช้ยี่ห้ออะไรได้ผลดีประมาณ 90 % ป้องกันการนอนโรงพยาบาล  เราจะเทียบประสิทธิภาพของวัคซีนอย่างเดียวไม่ได้ ที่สำคัญคือ ฉีดให้ได้เยอะๆ

หมอยง : ในอังกฤษ ฝรั่งเศส ไทย มีประชากรใกล้เคียงกัน แรกๆ อังกฤษฉีดไฟเซอร์ ช่วงหลังใช้แอสตร้าเซนเนก้า แต่ฝรั่งเศสกังวลเรื่องการฉีดวัคซีนกับภาวะลิ่มเลือดจึงชะลอการฉีด ตอนนี้อังกฤษมีผู้ป่วยวันละพันกว่าราย มีผู้เสียชีวิตหลักหน่วย ล่าสุดไม่มีผู้เสียชีวิต 

ขณะที่ฝรั่งเศสมีผู้ป่วยวันละสองสามหมื่นคน เสียชีวิตวันละ 200-300 คน ต้องฉีดวัคซีนให้มากที่สุด เร็วที่สุด ไม่ว่ายี่ห้อไหนไม่ต่างกัน เพราะวัคซีนได้ผ่านการศึกษาระยะที่ 3 มาแล้ว ทุกจุดที่มีการฉีดวัคซีน ถ้ามีอาการแพ้รุนแรงจะมียาเตรียมพร้อมไว้แล้ว

6. วัคซีนที่มีอยู่จะสู้ไวรัสกลายพันธุ์ได้ไหม

หมอยง : พบว่า สายพันธุ์อังกฤษไม่มีผลต่อประสิทธิภาพของวัคซีน ส่วนสายพันธุ์อาฟริกา เรายอมรับว่าอาจมีผลต่อวัคซีนบ้าง แต่ประสิทธิภาพของวัคซีนก็ยังเพียงพอ สายพันธุ์อินเดียยังไม่มีหลักฐานพิสูจน์ชัดเจนว่า ทำให้ประสิทธิภาพของวัคซีนด้อยลง การฉีดในหมู่มากจะป้องกันการกลายพันธุ์ได้ด้วย

7. ผลข้างเคียงจากการฉีดวัคซีนของคนแต่ละวัยต่างกันอย่างไร

หมอธันยวีร์ : สิ่งที่แสดงว่าร่างกายสร้างภูมิคุ้มกันแล้ว อาจมีไข้ ปวดเมื่อย เพลีย คนหนุ่มสาวจะมีผลข้างเคียงเยอะว่าคนสูงวัย วัคซีนที่ใช้ในเด็กยังไม่มา ตอนนี้เน้นคนอายุ 18 ปีขึ้นไป ส่วนคนที่มีโรคประจำตัว อาทิ เบาหวาน หัวใจ โรคปอด ถ้าติดโควิดจะมีอาการรุนแรง 

อย่างคนเป็นโรคหัวใจ ก็กลัวว่าฉีดวัคซีนแล้วจะมีผลข้างเคียงกับโรค อันนี้ไม่เกี่ยวข้องกัน ในต่างประเทศคนป่วย 7 โรคได้ฉีดก่อน ผลข้างเคียงไม่ต่างจากวัยอื่น

หมอกุลปัญญา : ถ้าใครที่ฉีดวัคซีนแอสตร้าเซนเนก้า โอกาสที่จะปวดเมื่อยเป็นไข้ประมาณ 70-80 เปอร์เซ็นต์ คุณพ่ออายุ 92 ปีไปฉีดวัคซีนไม่มีปัญหาไข้  พี่สาวหมออายุ 60 กว่า ฉีดวัคซีนเสร็จทำงานไม่ได้สองวัน มีไข้ แต่ปลอดภัย จะหายไข้ภายในสองวัน ถ้ามีอาการให้รีบกินยาแก้ไข้

8. บุคลากรทางการแพทย์ ฉีดวัคซีนแล้วมีปัญหาไหม

หมอพันธุ์เทพ : น้อยมากที่มีผลข้างเคียง อาจมีไข้ต่ำๆ เจ็บบริเวณที่ฉีด ส่วนผลข้างเคียงรุนแรงไม่พบ ไม่ต้องตกใจ

9. ถ้าเข็มแรกฉีดซิโนแวค เข็มที่สองฉีดแอสตร้าเซนเนก้าได้ไหม

หมอกุลปัญญา : ยังไม่มีผลการศึกษาการฉีดวัคซีนสองยี่ห้อสองเข็ม แนะนำให้ใช้ยี่ห้อเดียว แต่ถ้าฉีดวัคซีนยี่ห้อที่หนึ่งแล้ว มีอาการแพ้ มีผลข้างเคียง เข็มที่สองเปลี่ยนได้ เท่าที่มีการศึกษาตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบันการเปลี่ยนยี่ห้อวัคซีน ไม่ได้ทำให้เกิดผลเสีย เพียงแต่บอกไม่ได้ชัดเจนว่า ภูมิคุ้มกันจะเสริมกันดีขึ้นอย่างไร แต่ตอนนี้แนะนำให้ใช้วัคซีนยี่ห้อเดียวก่อน จนกว่าจะมีผลการศึกษาวิจัย

10. ฉีดวัคซีนเข็มแรกไปแล้ว จะช่วยอะไรได้บ้าง

หมอยง : ขณะนี้มีการฉีดวัคซีนเข็มแรกแอสตร้าเซนเนก้าไปแสนโดส ส่วนซิโนแวคฉีดล้านโดสแล้ว มีคนถามว่าคนที่ติดเชื้อแล้วและหายป่วยแล้ว ต้องฉีดวัคซีนไหม...เราบอกได้เลยต้องฉีด

คนที่ติดเชื้อเหมือนได้รับวัคซีนหนึ่งโดส ถ้าไปบูทอีกเข็มหนึ่ง หลังจากนั้น 3-6 เดือนภูมิต้านทานจะพุ่งกระฉูด 

แต่ถ้าติดเชื้อมานานเป็นปี อยากแนะนำให้ฉีดใหม่สองเข็ม เพราะภูมิต้านทานต่ำ การให้วัคซีนครั้งแรกเปรียบเสมือนหลอกว่าติดเชื้อ เข็มที่สอง ถึงจะเปลี่ยนเป็นวัคซีนยี่ห้ออื่น ไวรัสก็ไม่รู้หรอกว่าฉีดวัคซีนยี่ห้ออะไร

11. ถ้าแพ้วัคซีน ควรเปลี่ยนยี่ห้อไหม

หมอพันธ์ุเทพ : หลังจากฉีดวัคซีนเข็มสอง การแพ้วัคซีนจะน้อยกว่าเข็มแรก แพทย์ไม่แนะนำให้เปลี่ยนยี่ห้อ อย่าไปติดยี่ห้อ ถ้าไม่จำเป็น

หมอกุลปัญญา : วัคซีนทั้งสองยี่ห้อ ดีทั้งคู่ ซิโนแวค อาการข้างเคียงมีไข้ อ่อนเพลีย น้อยกว่าแอสตร้าเซนนิก้า  แต่มีข้อด้อยนิดหนึ่งจะต้องรีบเข็มที่สองเพื่อจะได้ผลเต็มที่ เพราะเข็มที่ 1 จะได้ผลครึ่งทาง 

แต่แอสตร้าเซนเนก้า ค่เข็มเดียวก็ได้ผลเกือบเต็ม 80-90 เปอร์เซ็นต์ แม้เข็มที่สองจะทิ้งช่วงนานหน่อย ภูมิคุ้มกันของแอสตร้าเซนนิก้าจะเร็วกว่าซิโนแวคนิดหน่อย การฉีดแอสตร้าเซนเนก้าจะมีไข้ อ่อนเพลีย มากกว่าซิโนแวค แต่ทั้งคู่มีประสิทธภาพการจัดการกับโรคไม่แพ้กัน

12. การฉีดวัคซีนกลุ่มคลัสเตอร์ที่ต่างๆ ควรดำเนินการอย่างไร

หมอยง : การให้วัคซีนขณะที่มีการระบาด เราเรียกว่า วัคซีนตีวงล้อม เป็นหลักการควบคุมการระบาด ในจุดระบาดหนักต้องนำวัคซีนเข้าไป คนที่รับเชื้อไปแล้วถึงแม้จะฉีดวัคซีน วัคซีนอาจป้องกันไม่ได้ แต่วัคซีนไม่ได้ทำอันตราย

13. บุคลากรทางการแพทย์มีความพร้อมในการฉีดวัคซีนแค่ไหน

หมอธันยวีร์ : ทุกโรงพยาบาลเตรียมบุคลากรไว้แล้ว ขอให้วัคซีนมา ประชาชนมา ฉีควัคซีนใช้เวลาคนละไม่ถึงห้านาที สิ่งที่ยากคือ ทำยังไงให้คนมาฉีด ทุกคนต้องเตรียมความพร้อม 

14. ถ้ากำลังตั้งครรภ์จะฉีดวัคซีนได้ไหม

หมอยง : มีประจำเดือนก็ไม่ต้องกินยาเลื่อนประจำเดือน ทุกอย่างปกติ เหมือนฉีดวัคซีนไข้หวัดใหญ่

หมอกุลปัญญา : ถ้าจะห้ามฉีดวัคซีน มี 3 กรณี 1.กำลังเจ็บป่วย 2 มีโรคประจำตัวอาการหนัก ควบคุมไม่ได้ ต้องให้แพทย์ประเมินก่อน 3 หญิงตั้งครรภ์น้อยกว่า 12 สัปดาห์ มีกรณีฉีดวัคซีนไปแล้วเพิ่งรู้ตัวว่าตั้งครรภ์ ถ้าอย่างนั้นให้เลื่อนเข็มที่ 2 ให้พ้น 12 สัปดาห์ หญิงตั้งครรภ์ที่เป็นโควิดจะอาการรุนแรงกว่าหญิงไม่ตั้งครรภ์ หญิงตั้งครรภ์ที่ฉีดวัคซีนจะมีภูมิต้านทานเป็นประโยชน์ต่อลูกที่กินนมแม่

15.ล่าสุดวัคซีนซิโนแวค ประกาศว่า สามารถฉีดใหคนอายุเกิน 60 ปีได้

หมอยง : ที่กำหนดไว้ว่า อายุไม่เกิน 60 เพราะผลการวิจัยประสิทธิภาพระยะที่ 3 มีอาสาสมัครอายุเกิน 60 จำนวนน้อย มีผลการศึกษาเปรียบเทียบชัดเจนว่า ฉีดในผู้สูงอายุและผู้อายุน้อยกว่า ประสิทธิภาพและอาการข้างเคียงไม่ต่างกัน ในมาเลเซีย ฟิลิปปินส์ อินโดนีเซีย รวมทั้งจีน ก็ฉีดให้ผู้สูงอายุ ซึ่งมีข้อมูลมากขึ้น จึงไม่เป็นข้อห้าม

16.การฉีดวัคซีนจะทำให้คนไทยกลับมาใช้ชีวิตปกติได้เมื่อไร

หมอยง : อิสราเอลใช้เวลาสี่เดือนฉีดวัคซีน 130 โดสต่อประชากรร้อยคน ตอนนี้เข้าสู่สภาวะเกือบปกติ ถ้าไทยอยากเข้าสู่สภาวะปกติ ต้องฉีดให้ได้ 100 ล้านโดสในระยะเวลาสั้นที่สุด ถ้าฉีดวันละสามแสนโดส ต้องเดือนละ 10 ล้านโดส รวมๆ สิบเดือน 

เป็นไปได้ไหม ฉีดให้ได้วันละ 4-5 แสนโดส เพื่อครอบคลุมให้เร็วที่สุด ภายในสิ้นปีนี้ เราต้องปลดล็อคให้ได้ ถ้าใช้เวลาแค่สี่เดือน เราก็จะเปิดประเทศได้เร็ว