เปิดหีบสมบัติอาจารย์เฟื้อ หริพิทักษ์ เติมเต็มประวัติชีวิตบางช่วงที่หล่นหาย
ธีระ วานิชธีระนนท์ แห่ง 333 แกลลอรี นำผลงานสะสมที่พบในหีบสมบัติของอาจารย์เฟื้อ หริพิทักษ์ ศิลปินแห่งชาติที่ได้รับการยกย่องให้เป็น “ครูใหญ่ในวงการศิลปะ” ออกมาจัดแสดงเพื่อให้ผู้สนใจได้เรียนรู้ชีวิตและผลงานของอาจารย์เฟื้อ ผ่านเอกสารและภาพสเกตช์จำนวนมาก
เดิมทีธีระตั้งใจจัดนิทรรศการ 110 ปี ชาตกาลอาจารย์เฟื้อ หริพิทักษ์ ในวันที่ 22 เมษายน ซึ่งตรงกับวันครบรอบวันเกิดของอาจารย์เฟื้อ ( 22 เมษายน 2453) แต่เนื่องจากการแพร่ระบาดของโควิด-19 ทำให้ต้องเลื่อนออกไป จนถึงวันที่สถานการณ์เริ่มผ่อนคลายทาง 333 แกลลอรี จึงดำเนินงานตามความตั้งใจ
โดยนำผลงานเอกสารชุดสำคัญที่ได้ดำเนินการอนุรักษ์ซ่อมแซม โดย ขวัญจิต เลิศศิริ นักอนุรักษ์เจ้าของฉายา “หมอศิลปะ นำมาจัดแสดงในนิทรรศการที่ธีระกล่าวว่า เป็นชุดเติมเต็มที่ศานตินิเกตัน
จดหมายของคนสำคัญในชีวิต
พ.ศ.2483 เป็นปีที่อาจารย์เฟื้อเดินทางไปศึกษาต่อที่ มหาวิทยาลัยวิศวภารตี ศานตินิเกตัน ประเทศอินเดีย สถาบันที่ก่อตั้งโดยมหากวี รพินทรนาถ ฐากุร
สำเนาจดหมายแนะนำตัวลงวันที่ 20 มกราคม 2484 ลายเซ็น ศาสตราจารย์ศิลป์ พีระศรี ส่งถึงศาสตราจารย์นันทลาลโบส ที่อาจารย์เฟื้อถือไปยื่นให้ทางศานตินิเกตัน นำมาจัดแสดงในนิทรรศการส่วนนี้เพื่อเป็นการเริ่มเรื่อง
ถัดมาเป็นใบตอบรับ เฟื้อ ทองอยู่ (นามสกุลเดิม) เข้าเรียนที่ศานตินิเกตัน และ จดหมายจาก ม.ร.ว.ถนอมศักดิ์ กฤดากร คู่สมรส กล่าวกันว่าเป็นจดหมายฉบับสุดท้ายที่เขียนถึงอาจารย์เฟื้อขณะที่เรียนอยู่ที่อินเดีย เป็นจดหมายที่เขียนเป็นภาษาอังกฤษ ’รงค์ วงษ์สวรรค์ เคยเขียนเล่าถึงจดหมายฉบับนี้ว่าอาจารย์เฟื้อเก็บเอาไว้อย่างทะนุถนอมโดยผนึกกาวไว้กับผืนผ้า และม้วนไว้ในกลักป้องกันแมลงทำลาย
เอกสารดังกล่าวได้รับการใส่กรอบแล้วนำมาจัดแสดงเพื่อบอกเล่าช่วงชีวิตในช่วงเวลาเดียวกัน
“สันนิษฐานว่าจากจดหมายฉบับนี้ อาจารย์เฟื้อจึงได้สเก็ตช์ภาพลูกชายวัยเด็กขึ้นมา” ธีระ เล่าเสริมถึงภาพผลงานที่นำมาจัดแสดงในส่วนถัดไป
ภาพวาดจากสมุดสเกตช์
สมุดโน้ต หนังสือ และภาพสเกตช์ของอาจารย์เฟื้อขณะอยู่ที่ศานตินิเกตัน ได้รับการเก็บรักษาไว้เป็นอย่างดีภายในความดูแลของอาจารย์ Sushobhan Adhikary กระทั่งเพื่อนของคุณธีระซึ่งเป็นนักวิชาการชาวสิงคโปร์ที่ศึกษาเรื่องนักเรียนชาวเอเชียที่จบการศึกษาจากศานตินิเกตันมาเล่าให้ฟังว่ามีเอกสารของอาจารย์เฟื้อเก็บอยู่ที่อินเดีย
“ผมจึงเขียนจดหมายไปขอความร่วมมือจากอาจารย์ Sushobhan Adhikary นำเอกสารเหล่านั้นมาจัดแสดงในนิทรรศการ 108 แห่งชาตกาล ของอาจารย์เฟื้อ เมื่อ 2 ปีก่อน ต่อมาเขาก็ได้มอบให้เราเก็บรักษาไว้”ธีระ เล่า
“ในช่วงที่อาจารย์เฟื้อไปถึงอินเดีย ได้ไปอยู่กับอาจารย์กรุณา กุศลาสัย ที่อาคารไชนีส ของ ดร.ตัน นักธุรกิจชาวจีน ช่วงที่อาศัยอยู่ที่นั่นอาจารย์เฟื้อก็ได้สเกตช์ภาพสมาชิกในครอบครัวของดร.ตันลงในสมุดโน้ตเล่มเล็กๆ ซึ่งเรานำมาจัดใส่กรอบแสดงร่วมกับภาพถ่ายของครอบครัวดร.ตัน
นอกจากนี้ก็จะมีภาพสเก็ตช์รูปทิวทัศน์ รูปบุคคลในสมุดโน้ตหลายๆเล่ม”
เอกสารทั้งหมดที่ได้จากอาจารย์ Sushobhan Adhikary จึงเปรียบเสมือนกับจิ๊กซอว์อีกส่วนหนึ่งที่มาเติมภาพในช่วงเวลาขณะที่อาจารย์เฟื้อศึกษาอยู่ที่ศานตินิเกตันได้ชัดเจนมากขึ้น
สมบัติในหีบ
นอกจากเอกสารจากอินเดียแล้ว ในนิทรรศการครั้งนี้ยังจัดแสดงหีบสมบัติโบราณ พร้อมทั้งผลงานของอาจารย์เฟื้อที่เก็บอยู่ภายใน ได้แก่ เอกสาร ภาพสเกตช์ ผลงานภาพถ่าย รวมทั้งกระดาษที่ใช้ลอกลายจิตรกรรมฝาผนังจากวัดบวกครกหลวง วัดพระสิงห์ เชียงใหม่ งานลอกลายประตูหอไตรวัดระฆังขนาดเท่าจริง
ธีระเล่าว่าเมื่อแรกเปิดออกมานั้นมีทั้งที่อยู่ในสภาพดีและเสื่อมสภาพ กว่าที่จะนำออกมาจัดแสดง จำต้องส่งให้ “หมอศิลปะ” ขวัญจิต เลิศศิริ ทำการอนุรักษ์ฟื้นฟูขึ้นมาใหม่ ขณะเดียวกันธีระก็ใช้เวลานานนับปีในการอ่านเอกสารที่ได้มาทั้งหมด พร้อมทั้งการค้นคว้าหาเรื่องราวเพิ่มเติม
“เมื่อก่อนผมสะสมงานเอกสาร สเก็ตช์ของศิลปินเวียดนามระดับมาสเตอร์ อย่าง Bui Xuan Phai และ To Ngoc Van พอมีคนมาชวนให้สะสมงาน Archive ของ อาจารย์เฟื้อ หริพิทักษ์ ผมคิดว่างานของศิลปินเวียดนามไม่ใช่บ้านเกิดของเรายังสะสมได้
ดังนั้นงานของศิลปินไทยเราก็ยิ่งต้องสะสม ผลงานชุดแรกที่ได้มาผมใช้เวลานั่งอ่านเอกสารเป็นปี ยิ่งได้อ่าน ยิ่งได้ศึกษาประวัติชีวิตและผลงานของอาจารย์เฟื้อ ยิ่งเกิดความประทับใจ” ธีระ กล่าว
สำหรับผู้สนใจเข้าชมนิทรรศการผลงานภาพสเกตช์ และหลักฐานทางเอกสารที่บ่งบอกถึงชีวิตและงานของอาจารย์เฟื้อ หริพิทักษ์ ศิลปินแห่งชาติ ผู้ที่ได้รับการยกย่องว่าเป็น “ครูใหญ่ในวงการศิลปะ”
สามารถนัดหมายเข้าชมล่วงหน้าได้ทางโทร. 08 1845 1371 หรือ ส่งข้อความใน FB: 333 Gallery โดยนิทรรศการจัดแสดงที่ 333 แกลลอรี ถนนสุรศักดิ์ ตั้งแต่วันนี้เป็นต้นไป