กูรูแนะ! ถูกหลอก เพราะช้อปออนไลน์ ต้องทำอย่างไร

ปัจจุบันการหลอกขายสินค้าผ่านสื่อออนไลน์แก่ผู้บริโภคในประเทศไทย นับว่าเป็นปัญหาใหญ่ที่ส่งผลกระทบในเชิงเศรษฐกิจต่อผู้คนในสังคมเป็นอย่างมาก

การรับรู้ถึงสภาพปัญหาและวิธีการรับมือเกี่ยวกับการหลอกขายสินค้าผ่านสื่อออนไลน์จึงเป็นสิ่งสำคัญสำหรับประชาชนโดยทั่วไปที่มักซื้อสินค้าผ่านสื่อออนไลน์ โดยเฉพาะการกระทำความผิดเกี่ยวกับคอมพิวเตอร์ในปัจจุบันที่มีรูปแบบการกระทำความผิดที่มีความซับซ้อนมากขึ้นตามพัฒนาการทางเทคโนโลยีที่มีความเปลี่ยนแปลงไปอย่างรวดเร็ว

อันเป็นเหตุผลสำคัญที่นำไปสู่การแก้ไขเพิ่มเติมพระราชบัญญัติ (พ.ร.บ.) ว่าด้วยการกระทำความผิดเกี่ยวกับคอมพิวเตอร์ พ.ศ.2550 ซึ่งมีผลบังคับใช้เมื่อวันที่ 24 พ.ค.2560 เป็นต้นมา

การแก้ไขสำคัญปรากฏอยู่ใน พ.ร.บ.คอมพิวเตอร์ฯ (ฉบับที่ 2) พ.ศ.2560 ในมาตรา 14 วรรคหนึ่ง (1) ซึ่งบัญญัติว่า "ผู้ใดกระทำความผิดโดยทุจริต หรือโดยหลอกลวง นำเข้าสู่ระบบคอมพิวเตอร์ซึ่งข้อมูลคอมพิวเตอร์ที่บิดเบือนหรือปลอมไม่ว่าทั้งหมดหรือบางส่วน หรือข้อมูลคอมพิวเตอร์อันเป็นเท็จ โดยประการที่น่าจะเกิดความเสียหายแก่ประชาชน อันมิใช่การกระทำความผิดฐานหมิ่นประมาทตามประมวลกฎหมายอาญา ผู้นั้นต้องระวางโทษจำคุกไม่เกินห้าปีหรือปรับไม่เกินหนึ่งแสนบาท หรือทั้งจำทั้งปรับ"

และถ้าการกระทำความผิดข้างต้นมิได้กระทำต่อประชาชน แต่เป็นการกระทำต่อบุคคลใดบุคคลหนึ่ง ผู้กระทำ ผู้เผยแพร่หรือส่งต่อซึ่งข้อมูลคอมพิวเตอร์ดังกล่าวต้องระวางโทษจำคุกไม่เกิน 3 ปี หรือปรับไม่เกิน 6 หมื่นบาท หรือทั้งจำทั้งปรับ และให้เป็นความผิดอันยอมความได้ตามมาตรา 14 วรรคท้าย

จากบทบัญญัติดังกล่าวข้างต้นจะเห็นได้ว่า การหลอกขายสินค้าผ่านสื่อสังคมออนไลน์น่าจะเข้าข่ายเป็นการกระทำที่มีความผิด ตาม พ.ร.บ.คอมพิวเตอร์ฯ พ.ศ.2550 (พ.ศ.2560 ฉบับแก้ไข) ตามมาตรา 14 วรรคหนึ่ง (1) หรือวรรคท้ายแล้วแต่กรณี

นอกจากผู้หลอกขายจะมีความผิดตาม พ.ร.บ.คอมพิวเตอร์ฯ พ.ศ.2550 (พ.ศ.2560 ฉบับแก้ไข) ข้างต้นแล้ว ผู้หลอกขายยังมีความผิดฐานฉ้อโกงตามประมวลกฎหมายอาญาตามมาตรา 341 ซึ่งเป็นความผิดอันยอมความได้ โดยการทุจริต หลอกลวงผู้อื่นด้วยการแสดงข้อความอันเป็นเท็จ หรือปกปิดข้อความจริงซึ่งควรบอกให้แจ้ง และโดยการหลอกลวงดังว่านั้นได้ไปซึ่งทรัพย์สินจากผู้ถูกหลอกลวงหรือบุคคลที่สาม หรือทำให้ผู้ถูกหลอกลวงหรือบุคคลที่สาม ทำ ถอน หรือทำลายเอกสารสิทธิ์ หรือความผิดฐานฉ้อโกงประชาชนมาตรา 343 ซึ่งเป็นความผิดอันยอมความไม่ได้ โดยกระทำความผิดฐานฉ้อโกงโดยการแสดงข้อความอันเป็นเท็จต่อประชาชน หรือด้วยการปกปิดความจริงซึ่งควรบอกให้แจ้งแก่ประชาชน แล้วแต่กรณีอีกด้วย

ทั้งนี้ เพราะการหลอกลวงขายสินค้าทางสื่อสังคมออนไลน์นั้น แสดงให้เห็นได้ชัดเจนว่าผู้ขายมีเจตนาที่จะไม่ส่งมอบสินค้านั้นตั้งแต่แรก แต่ประกาศขายในสื่อออนไลน์ให้คนเข้ามาซื้อเพื่อประสงค์จะได้เงินของผู้สั่งซื้อโดยไม่ส่งของให้ จึงเป็นความผิดฐานฉ้อโกง และหากกระทำโดยทั่วไปทางสื่อสังคมออนไลน์ก็จะเป็นความผิดฉ้อโกงประชาชนตามมาตรา 343 ซึ่งมีโทษหนักขึ้น

กรณีตัวอย่างของการหลอกขายสินค้าผ่านสื่อออนไลน์ เช่น การหลอกขายเครื่องสำอาง กระเป๋า โทรศัพท์ อุปกรณ์ตกแต่งรถยนต์ หรือหนังสือ เป็นต้น

ในกรณีที่เป็นการกระทำความผิดฐานฉ้อโกงซึ่งเป็นความผิดอันยอมความได้นั้น ผู้เสียหายต้องรีบดำเนินการร้องทุกข์ต่อพนักงานสอบสวนหรือฟ้องคดีด้วยตนเองภายใน 3 เดือนนับแต่วันที่รู้เรื่องความผิดและรู้ตัวผู้กระทำความผิดด้วย มิฉะนั้นคดีจะขาดอายุความ ตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 96

• เมื่อเกิดปัญหาการหลอกขายสินค้าผ่านสื่อออนไลน์ขึ้นจะดำเนินคดีกับผู้กระทำความผิดอย่างไรนั้น ผู้เขียนมีข้อแนะนำ 3 ขั้นตอนการดำเนินคดีดังนี้

1.ขั้นตอนการเก็บรวบรวมหลักฐานต่างๆ เช่น หลักฐานการโฆษณาทางระบบคอมพิวเตอร์ หลักฐานการสนทนาหรือคุยผ่านแชทกับผู้หลอกลวงรวมถึงภาพหน้าจอการสนทนาดังกล่าว เลขบัญชีธนาคารที่โอนไป หลักฐานการโอนเงิน และพิมพ์หลักฐานเหล่านั้นออกมาเก็บเอาไว้

2.นำหลักฐานต่างๆ ไปแจ้งความร้องทุกข์เพื่อดำเนินคดีต่อสถานีตำรวจท้องที่ที่เกิดเหตุ และสามารถร้องทุกข์ไปยังกองบังคับการปราบปรามการกระทำความผิดเกี่ยวกับอาชญากรรมทางเทคโนโลยี (ปอท.) ได้เช่นกัน ในขณะแจ้งความร้องทุกข์นั้น ผู้เสียหายอาจขอให้เจ้าหน้าที่ตำรวจดำเนินการอายัดบัญชีธนาคารของผู้หลอกลวง และนำใบแจ้งความพร้อมหลักฐานการโอนเงินไปยื่นต่อธนาคารเพื่อทำการอายัดบัญชีนั้น และ

3.ให้ผู้เสียหายติดตามคดีอย่างต่อเนื่องและให้แจ้งเจ้าหน้าที่ตำรวจขอให้ติดตามคดีจนกว่าจะสิ้นสุด

• ส่วนวิธีการป้องกันการถูกหลอกขายสินค้าออนไลน์นั้น ผู้เขียนมีข้อแนะนำวิธีป้องกันโดนหลอกซื้อของออนไลน์ดังนี้

1.ขอรหัสประจำตัวประชาชน เพราะรหัสประจำตัวประชาชนเป็นหลักฐานยืนยันตัวบุคคลได้

2.ขอเลขที่บัญชีธนาคาร เพราะหมายเลขบัญชีธนาคารเป็นข้อมูลที่สำคัญในการทำธุรกรรมออนไลน์

3.ขอชื่อผู้ขายพร้อมชื่อเจ้าของบัญชีก่อนโอนเงิน และ

4.ระมัดระวังการร้องขอหรือการชำระเงินอย่างเร่งด่วน ผู้ซื้อควรตรวจสอบข้อมูลและรายละเอียดต่างๆ จนกว่าจะแน่ใจ อย่ารีบร้อนชำระเงินค่าสินค้าเป็นอันขาด

ท้ายที่สุดแล้ว ผู้เขียนหวังเป็นอย่างยิ่งว่าข้อมูลข้างต้นจะเป็นประโยชน์ต่อบุคคลทั่วไปได้ไม่มากก็น้อย ทั้งนี้ ผู้ที่จะซื้อสินค้าทางสื่อออนไลน์พึงระวังการหลอกขายสินค้าทางสื่อออนไลน์ที่นับวันยิ่งมีวิธีการหลอกลวงที่ซับซ้อนมากขึ้นเรื่อยๆ และควรเก็บข้อมูลพยานหลักฐานทั้งหลายตามข้อแนะนำข้างต้นในการทำธุรกรรมซื้อขายสิ้นค้าออนไลน์ เผื่อว่าในกรณีที่มีปัญหาถูกหลอกขายสินค้าจะสามารถดำเนินการกับผู้กระทำความผิดได้ต่อไป