พระราชศรัทธา มหาบพิตร

เมื่อครั้งยังดำรงพระราชอิสริยยศ สมเด็จพระบรมโอรสาธิราชฯ  สยามมกุฎราชกุมาร ด้านการจัดสร้างพระพุทธมหาวชิรอุตตโมภาสศาสดา ณ เขาชีจรรย์ อำเภอสัตหีบ จังหวัดชลบุรี

ก่อกำเนิดเมื่อครั้งสมเด็จพระญาณสังวร สมเด็จพระสังฆราช สกลมหาปรินายก (เจริญ สุวฑฒฺโน) ขอพระราชทานพระบรมราชานุญาตจัดสร้างเป็นพระพุทธรูป ถวายเป็นพระราชกุศล เนื่องในโอกาสพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร ทรงครองสิริราชสมบัติเป็นปีที่ 50

"บริเวณโดยรอบเขาชีจรรย์เป็นภูเขาหินปูน ในเวลานั้นมีการระเบิดหินเพื่อใช้เป็นวัสดุก่อสร้างมาก่อน สมเด็จพระสังฆราช (เจริญ สุวฑฒฺโน)  ทรงเห็นว่าเขาลูกนี้กำลังหมดไปเรื่อยๆ มีพระราชดำริว่าควรอนุรักษ์ธรรมชาติไว้ เคียงคู่กับเขาชีโอน ซึ่งอยู่ไม่ไกลกัน จึงเริ่มมีการก่อสร้างพระพุทธรูป  แต่ไม่ได้แบบตามพุทธลักษณะที่คณะกรรมการกำหนดไว้ 

ต่อมา ด็อกเตอร์สุวิทย์ รัศมิภูติ รองปลัดกระทรวงศึกษาในสมัยนั้น เป็นผู้รับสนองพระราชดำริในการจัดสร้างพระพุทธรูป  ส่วนผมทำงานเป็นผู้อำนวยการกองหัตถศิลป์ ลงมือร่างลายเส้นบนกระดาษ ทีแรกวาดเป็นปางสมาธิ แต่ดูไปดูมา เหมือนพระนั่งอยู่บนภูเขา เลยเปลี่ยนเป็นปางมารวิชัย ซึ่งเหมาะสมและสวยกว่าขั้นตอนต่อมา คือการปั้นดินเหนียวขนาด 1 ต่อ 100 สำหรับเป็นต้นแบบภาพนูนต่ำในการสร้างพระพุทธรูปที่มีความสูง 109 เมตรเป็นตัวเลขมงคล

สะท้อนความหมายถึงในหลวงรัชกาลที่ 9 ตามพระราชประสงค์ของสมเด็จพระสังฆราช(เจริญ สุวฑฒฺโน) ปั้นแบบร่างแล้วนำขึ้นทูลเกล้าฯ ถวายแบบร่างแด่พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร เมื่อพระองค์ทรงทอดพระเนตรแล้ว มีพระราชวินิจฉัยแล้ว สมเด็จพระสังฆราช (เจริญ สุวฑฒฺโน) เชิญพระราชกระแสรับสั่งว่า สร้างแบบนั้นไม่เหมาะสม เนื่องจากพื้นที่เป็นเขาหินปูน ยิ่งนานวันพระพุทธรูปก็มีแต่จะสึกกร่อน และทรงแนะนำว่า ให้สร้างพระพุทธรูปเป็นลายเส้น  

ผมปรึกษาหารือกับด็อกเตอร์สุวิทย์ว่า ข้อมูลในการสร้างพระพุทธรูปแบบนี้ เราจะหาได้จากที่ไหน ท่านก็บอกว่าไม่มีหรอก ถ้าจะหาก็คงต้องหากันทั้งชีวิต นี่เป็นพระพุทธรูปองค์แรกของโลก ผมก็คิดต่อไปว่า ประสบการณ์ที่ผมมีด้านงานประติมากรรม ทำอนุสาวรีย์เป็นจำนวนมาก แทบเป็นศูนย์ เพราะเราไม่เคยมีประสบการณ์มาก่อน แต่เพื่อสนองพระเดชพระคุณพระองค์ท่าน ผมเริ่มร่างแบบพระพุทธรูปลงกระดาษ เมื่อคณะกรรมการเห็นชอบ จึงคัดลอกลงบนแผ่นพลาสติกใส แล้วขึงด้วยเฟรมสัดส่วน 1 ต่อ 20 สำหรับไว้ใช้มองด้วยสายตา เพื่อกำหนดจุดร่างเส้นสำคัญที่หน้าผา โดยเริ่มตั้งแต่จุดสูงสุด คือพระเกศ(ผม)ไล่ลงมาคือความกว้างของพระอังสา(ไหล่) ซ้ายและขวา รวมไปถึงพระชานุ(เข่า) ทั้งสองข้าง ที่อยู่ด้านล่างสุดขององค์พระพุทธรูป

ในขั้นตอนนี้ สมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ขณะดำรงพระราชอิสริยยศ สมเด็จพระบรมโอรสาธิราชฯ สยามมกุฎราชกุมาร ทรงเป็นประธานการก่อสร้างพระพุทธรูปแกะสลักหน้าผาเขาชีจรรย์ มีพระราชวินิจฉัยว่า พระมัชฌิมา (นิ้วกลาง) มีความยาวมากเกินไป ผมปรับแก้แบบตามพระราชประสงค์ให้ดียิ่งขึ้น กระทั่งถึงวันที่ผมไปยืนอยู่หน้าเขาชีจรรย์ กางแบบร่างพระพุทธรูปมาเทียบกับภูเขาสูง ผมสนุกกับงาน ความท้าทายกำลังเริ่มขึ้น" กนก เล่าไปพร้อมกับทอดสายตา

"งานสร้างพระพุทธรูปแกะสลักหน้าผาเขาชีจรรย์ ไม่ได้มีแต่กรมศิลปากรเท่านั้น ยังมีหน่วยงานอื่นๆ คือ สถาบันเทคโนโลยีแห่งเอเซีย (เอไอที) และมหาวิทยาลัยเทคโนโลยีพระจอมเกล้าธนบุรี เข้ามาเป็นคณะร่วมทำงาน โดยการใช้เลเซอร์ กำหนดจุดเพื่อระเบิดหิน ทำเป็นแนวเส้นโครงร่างพระพุทธรูป เป็นร่องลึก พอมองในระยะไกล เราไม่เห็นแนวเส้นนั้นเลย เป็นเพราะด้านหน้าภูเขาหันหน้าไปทางทิศเหนือ ดังนั้นเวลาพระอาทิตย์ขึ้นและตกทางทิศตะวันออกกับทิศตะวันตก  แสงจะข้ามผ่านไป 

พอผลออกมาเป็นแบบนั้น ผมนึกถึงสิ่งที่อาจารย์ศิลป์ พีระศรี เคยสอนเกี่ยวกับการสร้างความงามบนงานศิลปะ และเข้าเฝ้าฯ กราบบังคมทูลสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ว่าผมจะขอพระราชทานพระบรมราชานุญาตแก้ขั้นตอนการทำพระพุทธรูป โดยกลับค่าร่องลึกเป็นเส้นนูนขึ้นมา เพื่อให้เห็นเป็นรูปทรงพระพุทธรูปเด่นชัดขึ้นไม่ว่าแสงอาทิตย์เคลื่อนไปทางไหน พระองค์มีพระราชวินิจฉัยว่า

'อาจารย์กนกทำไปเลย ผมเป็นแค่เลย์แมน'

ทรงไม่ถือพระองค์เลย ทรงไว้วางใจ ทำให้คณะทำงานมีกำลังใจมาก กลับมาทำงานก็ลุยกันเต็มที่ พอพระอาทิตย์ตกดิน เราอาศัยความมืดของท้องฟ้าเพื่อฉายเลเซอร์ที่คุมงานอยู่ข้างล่าง มีคนงานจำนวนหนึ่ง ไปรออยู่บนหน้าผาที่ฟังคำสั่งผ่านวิทยุ แล้วให้ทาสีทับตามลำแสงเป็นองค์พระด้วยสีขาว โดยพนักงานโหนตัวอยู่บนหน้าผา พอรุ่งขึ้นมีแสงสว่างจึงทำการปรับแก้เส้นต่างๆ ขององค์พระให้สวยงามสมบูรณ์ตามแบบร่าง  

ขณะที่เราทำงาน พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร เสด็จพระราชดำเนินโดยเฮลิคอร์ปเตอร์ไปยังวัดญาณสังวราราม ทอดพระเนตรและพระราชทานคำแนะนำว่า พระเศียรไม่งาม อยากให้เป็นแบบสุโขทัย เลยปรับแบบอีกครั้ง หลังจากนั้นก็ไม่มีรับสั่งอะไรอีก เราทำไปตามแผนงาน ส่วนบริเวณหน้าผาด้านล่าง ได้ทำการขุดเป็นสระน้ำ เพื่อกันไม้ให้ประชาชนเข้าไปใกล้หน้าผา ซึ่งอาจมีก้อนหินร่วงลงมาทำให้เกิดอันตรายได้"

ภายในระยะเวลาเพียงหนึ่งปี พระพุทธมหาวชิรอุตตโมภาสศาสดาปรากฏเป็นรูปร่าง 

"เส้นโค้งไปตามพระพุทธรูป เส้นรายละเอียดภายในองค์พระและฐานดอกบัว เราทำงานอย่างค่อยเป็นค่อยไป วันละเมตรหรือสองเมตร โดยบุโมเสกทองคำ สื่อความหมายถึงพระพุทธรูปที่มีค่า ทำมาจากแผ่นทองคำบางๆ ประกอบเข้ากับแก้ว ด้านหลังของโมเสคมีเนื้อหนา ไว้สำหรับยึดติดด้วยคอนกรีตบนหน้าผา คงทนต่อสภาพอากาศ รวมความยาวทั้งหมดประมาณ 12 กิโลเมตร 

คณะทำงานได้รับกำลังใจจากสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ทรงให้ความสำคัญกับงานจัดสร้างพระพุทธรูป แม้จะมีหมายราชกิจมากมายก็ตาม ทุกครั้งที่มีรับสั่ง ทรงเรียกผมว่าอาจารย์กนกทุกครั้ง บางครั้งรับสั่งว่าแม้จะมีหมายราชกิจมากมายก็ตาม ทุกครั้งที่มีรับสั่ง ทรงเรียกผมว่าอาจารย์กนกทุกครั้ง บางครั้งรับสั่งว่า

‘อาจารย์ว่าอะไรดี อะไรสวย ก็ทำเลย’

พระองค์ทรงเชื่อมั่นในคณะทำงาน อีกทั้งสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารีเสด็จพระราชดำเนินมาเพื่อทรงดูการทำงานของพวกเรา มีรับสั่งถามถึงการก่อสร้างด้วยความสนพระราชหฤทัย สมเด็จพระสังฆราช (เจริญ สุวฑฒฺโน) เสด็จพระราชดำเนินทอดพระเนตร ตั้งแต่เช้าถึงเย็น ทุกวันที่พระองค์ประทับที่นี่จะทรงนั่งกรรมฐานในคราวเดียวกัน นับเป็นพระมหากรุณาธิคุณอย่างหาที่สุดมิได้ 

การดำเนินงานรุดหน้าไปมาก พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร ทรงประกอบพิธีบรรจุพระบรมสารีริกธาตุลงในพระกรัณฑ์ไม้จันทน์ทอง เงิน นาค ตามลำดับ พร้อมทั้งทรงบรรจุพระบรมสารีริกธาตุในพระกรัณฑ์ศิลา ก่อนอัญเชิญไปยังบุษบกพระบรมสารีริกธาตุ ประดิษฐานบนพระอุระพระพุทธรูปแกะสลักบนหน้าผาเขาชีจรรย์ และพระราชทานนามพระพุทธรูปว่า พระพุทธมหาวชิรอุตตโมภาสศาสดา ต่อมาสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว เสด็จพระราชดำเนินแทนพระองค์ในพิธีน้อมเกล้าฯ ถวายพระพุทธมหาวชิรอุตตโมภาสศาสดา ณ หน้าผาเขาชีจรรย์ จังหวัดชลบุรี 

นับตั้งแต่นั้นมา เขาชีจรรย์จึงเป็นแหล่งปฏิบัติธรรมที่สำคัญแห่งหนึ่งในประเทศไทย ส่วนตัวผมเอง นอกจากความภาคภูมิใจแล้ว แนวคิดการทำงานก็เปลี่ยนไปด้วยว่า การทำงานใดๆ ก็ตาม ควรมองไปในระยะยาว มากกว่าการทำงานให้เสร็จสิ้น ผมมีโอกาสกลับไปที่นั่นหลายครั้ง นึกถึงวันที่ได้ถวายงานพระองค์ท่าน จนถึงวันนี้แม้ไม่ได้รับราชการแล้วก็ยังชุ่มชื่นหัวใจ"