100 ปี กระทรวงพาณิชย์

100 ปี กระทรวงพาณิชย์

ในวันที่ 20 ส.ค.2563 กระทรวงพาณิชย์จะมีอายุครบ 100 ปี การครบร้อยปีของกระทรวงพาณิชย์ในวันที่ 20 ส.ค.2563 มีความเป็นมาโดยสรุปดังนี้

เมื่อมีการปฏิรูประบบราชการในปี 2431 มีการจัดตั้งกระทรวงขึ้นเป็นครั้งแรกในประเทศไทย 12 กระทรวง หนึ่งในกระทรวงนั้นคือกระทรวงเกษตรพาณิชย์การ

ปี 2458 มีประกาศพระบรมราชโองการฯ ให้ตั้งกรมสถิติพยากรณ์ขึ้นในกระทรวงพระคลังมหาสมบัติ และมีประกาศแก้ไขชื่อเป็นกรมพาณิชย์และสถิติพยากรณ์ในเวลาต่อมา

ปี 2463 รัชสมัยพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว มีประกาศพระบรมราชโองการเมื่อวันที่ 20 ส.ค.2463 ตั้งสภาเผยแผ่พาณิชย์ขึ้น และให้ยกกรมพาณิชย์และสถิติพยากรณ์ขึ้นสู่สถานะแห่งกระทรวงอยู่ในบังคับบัญชาของที่ประชุมสภาเผยแผ่พาณิชย์ โดยมีพระเจ้าบรมวงศ์เธอกรมพระจันทบุรีเป็นนายกแห่งสภา

นับแต่มีประกาศบรมราชโองการ เมื่อวันที่ 20 ส.ค.2463 จึงถือว่ากระทรวงพาณิชย์ถือกำเนิดขึ้นเมื่อวันที่ 20 ส.ค.2463 และถือว่าพระบรมวงศ์เธอ กรมพระจันทบุรีนฤนาท เป็นองค์ปฐมนายกแห่งสภาเผยแผ่พาณิชย์และเสนาบดีกระทรวงพาณิชย์

ที่ทำการของกระทรวงพาณิชย์ เมื่อเริ่มก่อตั้งได้สร้างขึ้นบนที่ดินสามเหลี่ยมชายธง ด้านเหนือจรดเขตวัดพระเชตุพน ด้านตะวันออกจด ถ.สนามไชย ด้านตะวันตกจด ถ.มหาราช ซึ่งเดิมทีเป็นวัง 5 วัง ส่วนตัวตึกที่ทำการสร้างอยู่บนวัง 3 วัง คือวังกรมหลวงอดิสรฯ วังกรมหลวงบดินทร์ฯ และวังกรมหมื่นทิวากรฯ

นับตั้งแต่ถือกำเนิดมาเมื่อวันที่ 20 ส.ค.2463 กระทรวงพาณิชย์มีการแปรเปลี่ยนมาตลอด คือ

ปี 2468 มีประกาศพระบรมราชโองการ เมื่อวันที่ 23 มี.ค.2468 ให้รวมกระทรวงคมนาคมกับกระทรวงพาณิชย์เข้าด้วยกัน ชื่อกระทรวงคมนาคมและพาณิชย์การ ตั้งแต่วันที่ 1 เม.ย.2469 เป็นต้นไป

ปี 2475 มีประกาศพระบรมราชโองการวันที่ 29 มิ.ย.2475 ให้รวมกระทรวงเกษตราธิการกับกระทรวงพาณิชย์และคมนาคมเข้าเป็นกระทรวงเดียวกัน เรียกว่า กระทรวงเกษตรพาณิชย์การ

ปี 2476 ได้ตรา พ.ร.บ.จัดตั้งกระทรวงและกรม 2476 ขึ้น กำหนดให้หน้าที่การบริหารเศรษฐกิจให้ไว้แก่กระทรวงเศรษฐการ เท่ากับเปลี่ยนชื่อกระทรวงเกษตรพาณิชย์การเป็นกระทรวงเศรษฐการ ต่อมาในวันที่ 9 ธ.ค.2476 ได้ตรา พ.ร.บ.ปรับปรุงกระทรวง ทบวง กรม พ.ศ.2476 ออกใช้บังคับ บัญญัติให้กระทรวงเศรษฐการมีอำนาจและหน้าที่เกี่ยวกับเศรษฐกิจแห่งชาติ

ปี 2477 ได้ตรา พ.ร.บ.ปรับปรุงกระทรวง ทบวง กรม แก้ไขเพิ่มเติม พ.ศ.2477 ขึ้นแบ่งกระทรวงเศรษฐการเป็น 2 ทบวงคือ ทบวงเกษตราธิการและทบวงพาณิชย์และคมนาคม และในปลายปี 2477 มีการตรา พ.ร.บ.ปรับปรุงกระทรวง ทบวง กรม (ฉบับที่ 3) แก้ไขเพิ่มเติม พ.ร.บ.ปรับปรุงกระทรวง ทบวง กรม ยกฐานะทบวงเกษตราธิการเป็นกระทรวงเกษตราธิการ ทบวงพาณิชย์และคมนาคมเป็นกระทรวงเศรษฐการ

ปี 2484 มีการตรา พ.ร.บ.ปรับปรุงกระทรวง ทบวง กรม 2484 เปลี่ยนชื่อกระทรวงเศรษฐการเป็นกระทรวงการเศรษฐกิจ

ปี 2485 มี “พระราชกำหนดแก้ไขเพิ่มเติม พ.ร.บ.ปรับปรุงกระทรวง ทบวง กรม พ.ศ.2485 แก้ไขเพิ่มเติม พ.ร.บ.ปรับปรุงกระทรวง ทบวง กรม พ.ศ.2485” ได้ยกกรมพาณิชย์ในกระทรวงเศรษฐกิจเดิม สู่ฐานะเป็นกระทรวงพาณิชย์ (กระทรวงเศรษฐกิจเดิมเป็นอันยกเลิกไป)

ปี 2495 มีการตรา พ.ร.บ.ปรับปรุงกระทรวงทบวงกรมขึ้นใช้บังคับใหม่ เมื่อวันที่ 8 มี.ค.2495 กระทรวงพาณิชย์ได้เปลี่ยนชื่อกลับมาเรียกว่ากระทรวงเศรษฐการดังเดิม

ปี 2515 มีประกาศของคณะปฏิวัติฉบับที่ 216 ลงวันที่ 29 ก.ย.2515 ออกใช้บังคับ กระทรวงเศรษฐการเปลี่ยนชื่อมาเป็นกระทรวงพาณิชย์จนถึงปัจจุบัน

ส่วนราชการระดับกรมในกระทรวงพาณิชย์

ปี 2466 มีพระบรมราชโองการลงวันที่ 16 ม.ค.2466 โปรดเกล้าฯ ให้ตั้งกรมทะเบียนการค้าขึ้นในกระทรวงพาณิชย์เป็นกรมชั้นอธิบดีนับแต่วันประกาศเป็นต้นมาและเปลี่ยนชื่อเป็นกรมพัฒนาธุรกิจการค้าในการปฏิรูประบบราชการเมื่อปี 2545

ปี 2485 มีการตราพระราชกำหนดแก้ไขเพิ่มเติม พ.ร.บ.ปรับปรุงกระทรวงทบวงกรม พ.ศ.2485 เมื่อวันที่ 5 พ.ค.2485 ออกใช้บังคับซึ่งยกฐานะกรมพาณิชย์ในสังกัดกระทรวงเศรษฐกิจเดิมเป็นกระทรวงพาณิชย์ ขณะเดียวกันก็กำหนดให้มีส่วนราชการระดับ 8 กรม มี 3 กรมใหม่ ที่ตั้งอยู่จนถึงปัจจุบันคือกรมการสนเทศ กรมการค้าต่างประเทศ กรมการค้าภายใน ทั้ง 3 กรมจึงถือว่าวันที่ 5 พ.ค.2485 เป็นวันกำเนิดกรม

สำหรับกรมการสนเทศได้เปลี่ยนชื่อเป็นกรมเศรษฐกิจการพาณิชย์ในเวลาต่อมา และเปลี่ยนชื่อเป็นกรมเจรจาการค้าระหว่างประเทศจนถึงปัจจุบัน

ปี 2495 ตั้งกรมเศรษฐสัมพันธ์ขึ้นตาม พ.ร.บ.ปรับปรุงกระทรวง ทบวง กรม พ.ศ.2495 และเปลี่ยนชื่อเป็นกรมพาณิชย์สัมพันธ์ กรมส่งเสริมการส่งออก และเป็นกรมส่งเสริมการค้าระหว่างประเทศจนถึงปัจจุบัน

ปี 2522 ยกฐานะกองประกันภัยเป็นกรมการประกันภัย ตาม พ.ร.บ.แก้ไขเพิ่มเติมประกาศของคณะปฏิวัติฉบับที่ 216

ปี 2535 จัดตั้งกรมทรัพย์สินทางปัญญาตาม พ.ร.บ.ปรับปรุงกระทรวงทบวงกรม 2534 ซึ่งแก้ไขเพิ่มเติมโดย พ.ร.บ.ปรับปรุงกระทรวง ทบวง กรม (ฉบับที่ 4) พ.ศ.2535

ปี 2550 ได้ตรา พ.ร.บ.คณะกรรมการกำกับและส่งเสริมการประกอบธุรกิจประกันภัย (คปภ.) พ.ศ.2550 ยกฐานะกรมการประกันภัยเป็นสำนักงาน คปภ. เป็นหน่วยงานของรัฐที่ไม่เป็นส่วนราชการและไม่เป็นรัฐวิสาหกิจ ภายใต้กระทรวงการคลัง

ปี 2558 จัดตั้งสำนักงานนโยบายและยุทธศาสตร์การค้า เป็นส่วนราชการระดับกรมตาม พ.ร.บ.ปรับปรุงกระทรวง ทบวง กรม (ฉบับที่ 13) พ.ศ.2558

ย้ายบ้านมาอยู่บางกระสอ

เนื่องจากที่ทำการตึกกระทรวงพาณิชย์และบริเวณที่สนามไชย คับแคบรองรับเป็นที่ตั้งของหน่วยงานได้เพียง 3 หน่วยงาน คือ สำนักงานปลัดกระทรวง กรมทะเบียนการค้า กรมการค้าต่างประเทศบางส่วน หน่วยงานอื่นกระจายกันตั้งอยู่ในที่ต่างๆ คือ กรมการค้าภายใน องค์การคลังสินค้า ตั้งอยู่ใกล้ตลาดท่าเตียน กรมการสนเทศหรือกรมเศรษฐกิจการพาณิชย์ ตั้งอยู่ที่ 4 แยกคอกวัว กรมพาณิชย์สัมพันธ์หรือกรมส่งเสริมการส่งออกตั้งอยู่ที่หัวหมาก ซึ่งเป็นสถานที่จัดงานแสดงสินค้านานาชาติเมื่อปี 2509 และย้ายไปอยู่ที่สร้างใหม่ ถ.รัชดาฯ เมื่อปี 2523 และยังมีหน่วยงานระดับกองกระจายอยู่อีกหลายที่

ในปี 2537 ครม.มีมติอนุมัติให้กระทรวงพาณิชย์ใช้ที่ดินราชพัสดุจำนวน 48 ไร่เศษที่ ต.บางกระสอ อ.เมือง จ.นนทบุรี ซึ่งเคยเป็นที่ตั้งของโรงงานทอกระสอบป่าน กรมโรงงานอุตสาหกรรม สร้างที่ทำการกระทรวงพาณิชย์แห่งใหม่ โดยทยอยสร้างเป็น 2 ระยะ มีหน่วยงานทยอยย้ายไปที่ทำการแห่งใหม่ ในปี 2539 และย้ายเข้าครบทุกหน่วยงานในปี 2551

ร้อยปีที่ผ่านมา

ช่วง 100 ปีที่ผ่านมา กระทรวงพาณิชย์ผ่านเหตุการณ์ต่างๆ มามากมาย ทั้งถูกเปลี่ยนชื่อ ถูกควบรวม ถูกแบ่ง ถูกยุบ ถูกสับเปลี่ยนหน้าที่ และกลับมาเป็นกระทรวงพาณิชย์ เมื่อปี 2515 ยืนยงรับใช้ประเทศชาติประชาชน มาจนจะครบ 100 ปี ในวันที่ 20 ส.ค.2563 ถึงแม้เมื่อช่วงไม่นานนี้จะมีกรณีที่มีการกล่าวหาว่าฝ่ายการเมืองและข้าราชการบางคนทุจริตโครงการขายข้าวแบบรัฐต่อรัฐต่อเนื่องกันหลายสัญญา และคดีแรกรัฐมนตรีว่าการ รัฐมนตรีช่วยว่าการ และข้าราชการระดับสูง 3 คนถูกถูกศาลฎีกาฯ พิพากษาลงโทษไปแล้ว ทำให้กระทรวงพาณิชย์ต้องมัวหมองไปบ้าง แต่นั่นเป็นเพียงส่วนน้อย ข้าราชการและเจ้าหน้าที่ส่วนใหญ่ไม่เกี่ยวข้องและไม่เห็นด้วย และก็ได้ช่วยกันปฏิบัติงานเพื่อประโยชน์ประเทศชาติและประชาชน กอบกู้ชื่อเสียงของกระทรวงพาณิชย์กลับมาได้ในเวลาต่อมา

ณ ปัจจุบันและต่อไปในอนาคต เชื่อว่าข้าราชการและเจ้าหน้าที่กระทรวงพาณิชย์มีความมุ่งมั่นปฏิบัติงานตามอำนาจหน้าที่อย่างเต็มที่เพื่อความเจริญก้าวหน้าทางด้านเศรษฐกิจการค้าของประเทศชาติ อันจะเกิดผลดีต่อประชาชนดังที่บรรพบุคลากรของกระทรวงพาณิชย์ได้ปฏิบัติมาตลอดเวลา 100 ปีที่ผ่านมา

# เรารักกระทรวงพาณิชย์# เราภูมิใจที่เคยรับราชการที่กระทรวงพาณิชย์