ปัญหาคนตกงาน กับโอกาสที่ซ่อนตัวอยู่ในวิกฤติครั้งนี้

เพราะวิกฤตินี้มิใช่เกิดจากความผิดพลาดของกลไกหรือนโยบายเศรษฐกิจและการเงินที่ส่งผลต่อความเชื่อมั่นของผู้บริโภคและการจ้างงาน แต่เป็นผลรวมของความอ่อนไหวของสภาพเศรษฐกิจของไทยและระดับโลกที่ถูกซ้ำเติมด้วยนโยบายเฉียบขาดที่แต่ละประเทศออกมาเพื่อหยุดยั้งการแพร่กระจายของไวรัส ส่งผลให้เกิดการหยุดชะงักฉับพลันของกิจกรรมทางเศรษฐกิจ เหมือนที่นาย Paul Krugman นักเศรษฐศาสตร์คอลัมนิสต์ของ International New York Times เปรียบเทียบว่าเป็น “induced coma” เมื่อเศรษฐกิจถูกบังคับให้หลับลึก ปัญหาว่างงานก็จะตามมา

ยิ่งเวลาผ่านไปตัวเลขอัตราว่างงานก็เริ่มชัดเจนขึ้นเรื่อยๆ เมื่อปลายเดือนเมษายนที่ผ่านมา ฝ่ายวิจัยด้านเศรษฐกิจและตลาดเงินของธนาคารไทยพาณิชย์ได้ประเมินว่าสถานการณ์การแพร่ระบาดของโควิด-19 จะส่งผลให้ประเทศไทยมีจำนวนผู้ว่างงานเพิ่มขึ้นสูงถึงราว 3-5 ล้านคน ซึ่งจะคิดเป็นอัตราการว่างงานประมาณ 8-13% ของกำลังแรงงานรวมปัจจุบัน นับว่าเป็นตัวเลขที่สูงที่สุดตั้งแต่มีการเก็บข้อมูลมาเลยทีเดียว แซงสถิติสูงสุด 5.9% ที่เคยมีก็คือในปี 2530 รวมถึงช่วงวิกฤติต้มยำกุ้ง (3.4%) และในวิกฤตการเงินโลกปี 2551-2552 ที่ 1.5% โดยรายงานดังกล่าวบอกว่า “กลุ่มแรงงานที่มีความเสี่ยงสูงคือ กลุ่มลูกจ้างชั่วคราว ผู้ประกอบอาชีพอิสระ และลูกจ้าง SMEs ซึ่งมีสัดส่วนมากถึง 62% ของกำลังแรงงานไทย และมีความอ่อนไหวสูงต่อสภาวะเศรษฐกิจ” นี่ยังไม่รวมกลุ่มนักศึกษาจบใหม่จำนวนมากกว่า สามสี่แสนคน ที่กำลังจะเข้าสู่ตลาดแรงงานในปีนี้

ผมได้เคยเสนอแนวคิดในจดหมายเปิดผนึกถึงท่านนายกฯ และพูดบนเวทีสัมมนาเมื่อปลายเดือนที่แล้วถึงบทบาทที่ภาครัฐจะสามารถช่วยสร้างความเชื่อมั่นและรับมือกับปัญหาว่างงานที่กำลังจะเกิดขึ้นด้วยการพิจารณาเพิ่มตำแหน่งงานและบรรจุคนเข้าทำงานเพิ่มขึ้นจากเดิมให้มากที่สุด ไม่ว่าจะเป็นประจำหรือชั่วคราว โดยเน้นในหน่วยงานที่มีภาระและหน้าที่รับผิดชอบเพิ่มขึ้นเช่นหน่วยงานสาธารณสุขหรือตำรวจ (การรักษาพยาบาลและการดูแลสวัสดิภาพประชาชน)

บนเวทีเดียวกัน คุณกรณ์ จาติกวณิช ผู้ร่วมเสวนาอีกท่านก็ได้ให้อีกแนวคิดที่น่าสนใจ โดยเสนอว่านอกเหนือจากที่จะจ้างงานเองแล้ว รัฐบาลก็ควรจะร่วมมือกับภาคเอกชนจัดโครงการให้เงินชดเชยกับธุรกิจในการจ้างงานเพิ่ม จากมุมมองของคนประกอบธุรกิจเอง ผมคิดว่าแนวคิดนี้น่าสนใจเพราะภาคเอกชนไทยเป็นตัวขับเคลื่อนเศรษฐกิจประเทศที่สำคัญและมีพร้อมที่จะปรับตัวเองให้เข้ากับสถานการณ์ได้อย่างรวดเร็ว สิ่งที่เป็นปัญหา ณ ตอนนี้ก็คือความกังวลและศักยภาพที่จำกัดในการที่จะจ้างงานเพิ่ม

รัฐบาลน่าจะจัดสรรงบประมาณตรงนี้และหารือแนวทางร่วมกับภาคเอกชนในการริเริ่มโครงการ โดยอาจพิจารณาจากหลายๆ มุมมอง โดยอาจจะเริ่มจากกลุ่มธุรกิจที่มีแนวโน้มเป็นตัวขับเคลื่อนสำคัญเมื่อวิกฤติเศรษฐกิจนี้จบลง หรือเป็นธุรกิจที่สร้างสวัสดิภาพให้กับสังคมในระยะยาว หรือแม้กระทั่งธุรกิจที่พร้อมในเชิงการพัฒนาบุคลากรและเต็มไปด้วยองค์ความรู้ใหม่ๆ เป็นองค์กรที่พร้อมจะให้เข้าไปเรียนรู้งานเพื่อกลับออกมาเป็นแรงงานที่มีคุณภาพมากยิ่งขึ้นภายหลังวิกฤตินี้จบลง ผมเชื่อว่าภาคธุรกิจยินดีที่จะมีส่วนร่วมอย่างแน่นอน นับเป็นแนวคิดสร้างโอกาสในวิกฤติที่น่าสนใจทีเดียว

ไม่ว่าจะเป็นแนวคิดที่ให้รัฐบาลจ้างงานเพิ่มหรือร่วมมือกับภาคเอกชน ผมเชื่อว่าถ้าวางแผนดีๆ จะเป็นโอกาสดีในการลดความเหลื่อมล้ำทางสังคมได้ ถ้าท่านผู้อ่านย้อนกลับไปช่วงวิกฤติสูงสุดของไวรัส จะเห็นว่าความช่วยเหลือระยะสั้นถูกส่งผ่านให้กับพื้นที่และหน่วยงานที่ดูแลอย่างทั่วถึง โดยเป็นความร่วมมือของทุกภาคส่วนเพื่อให้แน่ใจว่าไม่มีใครถูกทอดทิ้ง แล้วถ้าหากเราจะทำให้เกิดภาพแบบนั้นในระยะยาวจะเป็นไปได้ไหม ยกตัวอย่างเช่นโรงพยาบาลหรือสถานีอนามัยท้องถิ่นมีบุคลากรเพียงพอหรือยัง ถ้าหากรัฐบาลมีการจ้างบุคลากรสาธารณสุขเพิ่มขึ้นประชาชนก็สามารถเข้าถึงระบบสาธารณสุขได้เท่าเทียมกันมากขึ้น

หรือหากเรื่องขององค์ความรู้ใหม่ๆ ยังเป็นสิ่งที่เข้าถึงไม่ได้เท่าเทียมกัน จะเป็นไปได้ไหมที่รัฐบาลสนับสนุนแรงงานเข้าไปทำงานกับภาคเอกชนที่เชี่ยวชาญเรื่องต่างๆ เช่นสาธารณสุข เทคโนโลยี การสื่อสารโทรคมนาคม หรือแม้กระทั่งสิ่งแวดล้อม และในรูปแบบของการตอบแทนสังคม องค์กรสามารถส่งแรงงานเหล่านี้ที่มีความเชี่ยวชาญจากที่เรียนรู้มาช่วยกันพัฒนา เผยแพร่ อบรม ให้กับภาคประชาชนในรูปแบบของการลงพื้นที่แล้วร่วมกับท้องถิ่นหรือภาคประชาชนในการสร้างความแข็งแกร่งให้กับชุมชนในประเด็นต่างๆ ไม่ว่าจะเป็น การดูแลเด็กและเยาวชนหรือผู้สูงอายุอย่างถูกต้อง การช่วยวางระบบจัดการขยะมูลฝอยหรือเปลี่ยนอุปกรณ์ไฟฟ้าที่ใช้พลังงานยั่งยืน ฯลฯ ซึ่งล้วนแล้วแต่เป็นการปูพื้นฐานระยะยาวที่จำเป็นสำหรับสังคมและเศรษฐกิจที่จะกลับมาหลังโรคร้ายนี้ผ่านไปและในขณะเดียวกันก็เป็นการส่งเสริมความเท่าเทียมในสังคมระยะยาว

เรียกได้ว่าเป็นการยิงครั้งเดียวได้นกตั้งสองตัวครับ ทั้งนี้ ทุกภาคส่วนต้องมองตรงกันก่อนว่าวิกฤติครั้งนี้มีโอกาสซ่อนอยู่ การว่างงานก็เป็นเรื่องหนึ่งที่ถ้าเรามองหาวิธีจัดการแบบสร้างสรรค์และทุกฝ่ายยอมลงทุนแล้ว ไม่ยากครับที่จะมีทางออกที่ได้ประโยชน์กันทุกฝ่าย.

โดย...

เศรษฐา ทวีสิน

กรรมการผู้จัดการใหญ่ บริษัท แสนสิริ จำกัด (มหาชน)