ความฝันของชาวเคิร์ดจะไปได้ไกลแค่ไหน

ทุกคนก็รู้เลยว่าชะตากรรมนักรบชาวเคิร์ดที่ชายแดนซีเรียคงไม่สวยแน่ แล้วก็เป็นเช่นนั้นจริงๆ ตุรกีปฏิบัติการโจมตีกลุ่มนักรบชาวเคิร์ดอย่างหนัก จนพวกเขาเอาไม่อยู่ และต้องไปทำข้อตกลงกับกองทัพรัฐบาลซีเรียที่ก็เป็นศัตรูกันให้มาเป็นกันชนรบกับตุรกีแทน สถานการณ์นี้คือจุดจบความฝันของชาวเคิร์ดที่จะมีรัฐเอกราชของตนเอง ที่ทั่วโลกรับรองและมีแต่สันติสุข ใช่ไหม คำตอบคือต่อให้ไม่ใช่ ความฝันนั้นก็จะไกลออกไปจากเดิมมาก

ชาวเคิร์ดเป็นมุสลิมสุนหนี่กลุ่มหนึ่งที่มีถิ่นที่อยู่อาศัยอยู่ตามบริเวณพรมแดนตุรกี ซีเรีย อิรักและอิหร่าน รวมเชื้อสายได้ราว ๓๐ ล้านคน ถ้าสามารถวาดแผนที่เป็นอาณาเขตได้ก็จะกว้างใหญ่ไม่น้อย เสียอย่างเดียวที่พวกเขาไม่เคยเป็นอาณาจักรใหญ่โตอะไรได้  ก็เหมือนกับชาวบาสค์ในสเปน หรือชาวกะเหรี่ยงในพม่า ที่มีคน มีอุดมการณ์ มีวัฒนธรรม ความเป็นมา และอาวุธ แต่อาจไม่มีความชอบธรรมที่จะยกระดับเป็นประเทศเอกราชในสมัยนี้ เพราะหาแผ่นดินและอาณาจักรที่จะสืบมรดกการเป็นรัฐชาติได้ไม่ ผลก็คือถ้าไม่ยอมเป็นส่วนหนึ่งของประเทศใหญ่ก็ต้องรบอย่างที่ไม่รู้ว่าจะชนะเมื่อไหร่ แล้วถึงชนะไปก็จะได้เอกราชไหมก็ไม่รู้

กลุ่มนักรบเคิร์ดที่อยู่ชายแดนซีเรียนี้เป็นเพียงส่วนเดียวของกองกำลังนักสู้ชาวเคิร์ดที่มีหลายพวกเหล่า ไม่ขึ้นต่อกัน บ้างคุยกันในลักษณะประชาคมบ้าง กลุ่มในซีเรียนี้ชื่อ People's Protection Units (YPG) เมื่อหลังเกิดปฏิวัติอาหรับสปริงใหม่ๆ ได้เป็นแกนนำร่วมกับฝ่ายต่อต้านรัฐบาลซีเรียกลุ่มอื่นรบกับรัฐบาลของ Bashar al-Assad สหรัฐฯ และพันธมิตรก็สนับสนุนอาวุธให้พวกเขารบจนยึดพื้นที่ได้มากมาย สงครามซับซ้อนขึ้นเป็นสามก๊ก สี่กั๊ก เมื่อกองทัพก่อการร้าย IS และตุรกีเข้ามาเกี่ยวข้อง ความขัดแย้งระหว่างตุรกีกับ YPG เกิดขี้นเพราะ YPG ร่วมมือกับกลุ่มกบฎเคิร์ดในตุรกี ข้ามพรมแดนเข้ามาเล่นงานทหารเติร์กบ่อยๆ เมื่อถึงเวลาที่สหรัฐ ฯ สลัดเกราะที่ปกป้อง YPG ทิ้ง ตุรกีจึงกล้าโจมตีเคิร์ดซีเรียทันที

กลุ่มเคิร์ดในตุรกีชื่อกลุ่ม Kurdistan Workers Party (PKK) นั้นรบแบ่งแยกดินแดนตุรกีมานานหลายสิบปีแล้ว แต่ไม่สำเร็จสักที เช่นเดียวกับกลุ่มเล็กๆ อีก 3 - 4 กลุ่มในอิหร่าน เพราะตุรกีและอิหร่านมีความเข้มแข็งทางทหารเหนือกว่ามาก กลุ่มเคิร์ดที่ดูมีอนาคตที่สุดอยู่ในอิรัก คือกลุ่ม Patriotic Union of Kurdistan (PUK) ของนายJalal Talabani และกลุ่ม Kurdistan Democratic Party (KDP) ของนายMasoud Barzani  

ทั้ง 2 กลุ่มมีอุดมการณ์ต้องการให้เคิร์ดได้เอกราชจากอิรัก และก็เหมือนทำได้สำเร็จครึ่งหนึ่งเมื่อช่วยสหรัฐ โค่นประธานาธิบดี Saddam Hussein ได้ ทำให้มีการก่อตั้งเขตปกครองตนเองของชาวเคิร์ด ขึ้นในภาคเหนือของอิรัก(พอจะเรียกได้ว่า Kurdistan) บ่อน้ำมันในเมือง Kirkuk เป็นรายได้หลักที่อยู่ในมือของตระกูลบาร์ซานี่และ KDP ส่วน PUK นั้นไปเด่นทางการเมืองในรัฐบาลกลาง ทาลาบานี่ได้เป็นถึงประธานาธิบดีอิรัก ด้วย

การที่ PUK มาคุมการเมืองภาพรวมของอิรัก ทำให้วุ่นกับการแก้ปัญหาชีอะห์-สุนหนี่-เคิร์ดทางภาคกลางและใต้ ไม่ค่อยได้เรียกร้องเอกราชอีกต่อไป ยิ่งพอปรากฎสถานการณ์ IS ยิ่งต้องผนึกกำลังช่วยกันรบ ทหารเคิร์ดในส่วนที่ PUK คุมอยู่เป็นหนึ่งในกำลังสำคัญช่วยรบให้อิรัก แต่ขณะเดียวกัน IS นั้นลามขึ้นไปบุกยึดดินแดนทางภาคเหนือที่ KDP คุมอยู่ สถานการณ์ในห้วงปี 2557 - 60 รุนแรงมาก KDP เสียดินแดนเพียบรวมทั้งเมืองเคอร์คุกด้วย แต่เมื่อสงครามเริ่มสงบ บาร์ซานี่ให้ประชาชนลงประชามติแยกเคอร์ดิสถานเมื่อปี 2560 ตอนนั้นทหารเคิร์ดยึดคืนเคอร์คุกจาก IS ได้ แต่ไม่คืนให้รัฐบาลกลาง จึงเกิดการปะทะระหว่างรัฐบาลกลางกับเคอร์ดิสถาน

ผลคือเคอร์ดิสถานต้องเสียพื้นที่ให้รัฐบาลกลางหลายเมือง และไม่มีชาติสำคัญใดรับรองเอกราชของเคอร์ดิสถานเลย เคอร์ดิสถานยังคงเป็นเขตปกครองตนเองโดยพฤตินัยอยู่อย่างนั้น นี่ก็น่าจะถือว่าไปไกลที่สุดแล้ว สถานะใกล้เคียงกับที่ไต้หวัน Abkhaziaในจอร์เจีย หรือ Nagorno-Karabakhในอาเซอร์ไบจาน เป็นต้น

การที่คนไร้รัฐจะก่อตั้งเป็นรัฐชาติใหม่ที่โลกยุคนี้ให้การยอมรับเป็นเรื่องยาก แม้ว่าสหประชาชาติจะเห็นใจให้ความสำคัญแก่สิทธิกำหนดใจตนเอง(Self-Determination) แต่ต้องไม่ลืมถึงความสำคัญของรัฐเจ้าถิ่นที่ปกครองมาก่อนด้วย  มิเช่นนั้นหากคนในท้องถิ่นร่วมใจกันลงประชามติแยกออกจากแผ่นดินผู้ปกครองหรือแผ่นดินแม่ ก็คงวุ่นวายทั้งโลก เท่าที่ผ่านมามีเพียงโคโซโว ติมอร์เลสเตร้ และเซาท์ซูดานเท่านั้นประสบความสำเร็จ ทั้งที่ไม่เคยเป็นอาณาจักรใหญ่มาก่อน ที่เป็นเช่นนั้นเพราะรัฐบาลแม่ดันจัดการพลาดเองด้วย

สำหรับอนาคตของเคิร์ดนั้น ถ้าวันใดอิรักแตกเป็นเสี่ยงๆ อีก โดยไม่มีสหรัฐฯ เข้ามาช่วย และชาวเคิร์ดทุกฝักฝ่ายในอิรักร่วมมือกัน เอกราชเฉพาะเคิร์ดดิสถานส่วนอิรักก็พอเป็นไปได้ แต่ในที่อื่นๆ แล้วแทบเป็นไปไม่ได้ในอีก 20 ปีข้างหน้าเลยครับ