เศรษฐกิจจีนชะลอเพราะอะไร? -ทำตัวเอง-

เศรษฐกิจจีนชะลอเพราะอะไร?  -ทำตัวเอง-

บทความภายใต้ชื่อเรื่องเดียวกันครั้งที่แล้ว กล่าวถึง เงินลงทุนโดยตรงต่างประเทศขาเข้าสุทธิของจีนว่าเป็นสาเหตุหนึ่ง

ที่ทำให้เศรษฐกิจจีนชะลอตัวในช่วง 5 ปีที่ผ่านมา ในครั้งนี้จะได้ดูสาเหตุที่ทำให้เศรษฐกิจจีนชะลอตัวในอีกแง่มุมหนึ่งที่ตรงกว่า 

คำวิพากษ์วิจารณ์เศรษฐกิจจีนว่าชะลอตัวมีมากเหลือเกิน แต่มีน้อยครั้งหรือเกือบจะไม่มีเลย

เศรษฐกิจจีนชะลอเพราะอะไร?  -ทำตัวเอง-

ที่จะกล่าวถึงสาเหตุของที่มาที่ทำให้เศรษฐกิจจีนชะลอตัวลง การบอกว่าเศรษฐกิจจีนชะลอตัวเป็นเรื่องง่าย เพียงแค่นำสถิติรายได้ประชาชาติ (GDP) มาคำนวณอัตราการเพิ่มก็จะเห็นอัตราการขยายตัว GDP ที่ลดลงอย่างที่เห็นในคอลัมน์ GDP ของตารางที่ 1 ที่แสดงให้เห็นว่าต่ำลงอย่างชัดเจนตั้งแต่ปี 2014 

เมื่อพิจารณาต่อไปถึงคอลัมน์ “INV” ที่แสดงอัตราการขยายตัวของมูลค่าการลงทุนก็จะเห็นความแตกต่างว่า อัตราการขยายตัวการลงทุนลดลงอย่างมีนัยสำคัญตั้งแต่ปี 2012 ตามทฤษฎีเศรษฐศาสตร์แล้ว การลงทุนที่ชะลอตัวลงทำให้รายได้โดยทั่วไปชะลอตัวลงและส่งผลกระทบไปที่การบริโภคของประเทศด้วยดังแสดงในคอลัมน์ “CON” ที่อัตราการขยายตัวลดลงตั้งแต่ราวปี 2013 เนื่องจากความแตกต่างของปีที่เริ่มมีการชะลอตัวเป็นเรื่องที่ละเอียดลงไปและไม่อาจอธิบายได้ด้วยข้อ มูลเพียงเท่านี้ จึงขอละเว้นไว้ในที่นี้เพื่อไม่ให้กระทบกับสาระสำคัญ 

เนื่องจากการบริโภคและการลงทุนครอบคลุมกว่า 90% ของ GDP การส่งออกสุทธิจึงกระทบกับ GDP ไม่มาก แต่อาจส่งผ่านผลกระทบไปที่การบริโภคได้บ้าง 

เศรษฐกิจจีนชะลอเพราะอะไร?  -ทำตัวเอง-

ในที่นี้ ประเด็นสำคัญที่จะต้องชี้ให้เห็น ก็คือ สาเหตุอะไรทำให้การลงทุนชะลอตัวลงซึ่งสามารถทราบได้โดยง่ายจากรูปที่ 1 ที่แสดงอัตราการขยายตัวของการลงทุนของภาคเศรษฐกิจต่าง ๆ ในที่นี้ กราฟเส้นบนสุดเป็นของการลงทุนโครงสร้างพื้นฐาน กราฟเส้นประแสดงการลงทุนของภาคอุตสาหกรรม และ กราฟสีแดงจางเส้นล่างแสดงการลงทุนภาคอสังหาริมทรัพย์ ส่วนเส้นสีแดงเข้มแสดงการลงทุนโดยรวม โปรดสังเกตว่าอัตราการขยายตัวของการลงทุนที่ชะลอตัวดิ่งเหวเริ่มต้นจากปี 2014 ที่ตรงกับการชะลอตัวของการลงทุนใน GDP 

เศรษฐกิจจีนชะลอเพราะอะไร?  -ทำตัวเอง-

รูปที่ 2 ด้านซ้ายมือแสดงอัตราการขยายตัวการลงทุนของรัฐวิสาหกิจ (เส้นสีแดงเข้ม) และธุรกิจภาคเอกชน (เส้นสีแดงจาง) การลงทุนภาคเอกชนเห็นได้ชัดว่าเป็นขาลงขาเดียว ส่วนการลงทุนรัฐวิสาหกิจเป็นปัจจัยที่ทำให้การลงทุนโดยรวมชะลอตัวรุนแรงขึ้นตั้งแต่ปี 2016 

รูปที่ 2 ด้านขวามือแสดงอัตราการขยายตัวของแหล่งเงินทุนต่าง ๆ สำหรับการลงทุน เส้นสีแดงเข้มแสดงงบประมาณรัฐบาลที่จัดสรรสำหรับการลงทุนของรัฐวิสาหกิจ ซึ่งชะลอตัวลงมาอย่างมาก ในปี 2013-2014 และ 2017 เส้นสีแดงเข้มปานกลาง แสดงเงินลงทุนจากต่างประเทศที่ชะลอตัวในปี 2011-2012 และ 2014-2015 เส้นสีแดงจางแสดงแหล่งเงินทุนจากกำไรสะสมของธุรกิจซึ่งชะลอตัวลงมาทิศทางเดียวตลอดตั้งแต่ปี 2012 เส้นสีดำแสดงแหล่งเงินทุนอื่น ๆ ซึ่งก็แน่นอนว่ารวมสถาบันการเงินและมีลักษณะการชะลอตัวในรูปแบบเดียวกับงบประมาณรัฐบาล ซึ่งสอดคล้องกับเส้นกราฟสำหรับธุรกิจภาคเอกชนในรูปด้านซ้ายมือ สิ่งที่ควรทราบในเรื่องที่เกี่ยวข้องคือ ส่วนแบ่งระหว่างรัฐวิสาหกิจกับธุรกิจเอกชนในเรื่องของภาคการผลิตอุตสาหกรรม มีสัดส่วนประมาณ 25 : 75 

Elitza Mileva ใน World Bank Group Document #122114 (2017) ได้ให้ข้อสรุปถึงสาเหตุอันเป็นที่มาของการลงทุนของเศรษฐกิจจีนที่ชะลอตัวว่ามีองค์ประกอบหลายประการด้วยกัน ประการแรกรัฐบาลจีนได้ใช้นโยบายการเงินที่เข้มงวด และ ออกระเบียบสถาบันการเงินและการบริหารความเสี่ยงของการให้กู้ยืมเงินใหม่ที่เข้มงวดมากขึ้นตั้งแต่ปลายปี 2016 โดยเฉพาะกับสถาบันการเงินนอกระบบ ซึ่งส่งผลกระทบกับภาคธุรกิจเอกชนโดยทั่วไปและกับรัฐบาลท้องถิ่นเป็นการเฉพาะจากที่เคยพึ่งพาสถาบันการเงินนอกระบบอย่างมากมาโดยตลอด รัฐบาลกลางจีนยังได้ผลักภาระเงินอุดหนุนผู้สูงอายุให้แก่รัฐวิสาหกิจต่างๆ อีกด้วย การประชุมใหญ่สภาประชาชนเมื่อเดือนตุลาคม 2017 ยังมีนโยบายให้ปฏิรูปการคลังรัฐบาลโดยเฉพาะกับรัฐบาลท้องถิ่นและให้ผ่อนคลายสัดส่วนการถือหุ้นของการลงทุนโดยตรงต่างประเทศ 

Mileva (2017) กล่าวว่า แหล่งเงินทุนของธุรกิจภาคเอกชนมาจากกำไรสะสมถึง 90% อัตราการขยายตัวที่ชะลอเป็นอย่างมากในส่วนนี้จึงส่งผลกระทบต่อการลงทุนภาคเอกชน กล่าวโดยรวมแล้ว นโยบายการเงิน ความเข้มงวดต่อการให้กู้ยืม และ ความเข้มงวดในการจัดสรรงบประมาณรัฐบาล ตลอดจนการสั่งปิดโรงงานเหล็กกล้าและเหมืองถ่านหินด้วยเหตุผลของอุปทานมากเกินพอและนโยบายสิ่งแวดล้อม ล้วนแต่ส่งผลกระทบทางลบต่อการลงทุนโดยรวม 

เมื่อรวมกับผลกระทบจากเงินลงทุนโดยตรงต่างประเทศขาเข้าสุทธิ การลงทุนโดยรวมย่อมชะลอตัวลงอย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้ อัตราการขยายตัวของแหล่งเงินทุนต่างๆ สำหรับการลงทุนอาจชะลอลงในช่วงเวลาต่าง ๆ กัน แต่รวมกันแล้วทำให้ชะลอตัวลงโดยรวมตั้งแต่ปี 2014 เป็นต้นมา 

บริษัทค้าเงินและสื่อตะวันตกมักจะโจมตีจีนอยู่เสมอว่า เศรษฐกิจจีนโดยรวมมีภาระหนี้ที่สูงมาก ในความเป็นจริงแล้วไม่ได้เป็นเช่นนั้น ถ้าเปรียบเทียบตัวเลขต่อตัวเลขแล้ว สหรัฐอเมริกาไม่ได้มีตัวเลขที่ดีกว่าเลยไม่ว่าจะเป็นภาครัฐบาลหรือภาคเอกชน รัฐบาลจีนอาจจะตื่นตระหนกและบีบกระฉับเพิ่มความเข้มงวดในระดับที่มากและรวดเร็วเกินไปจนส่งผลกระทบต่อเศรษฐกิจโดยรวม 

เศรษฐกิจที่ชะลอตัวลงปีสองปี อาจจะเข้าใจได้ แต่เศรษฐกิจที่ชะลอตัวลงโดยมีทิศทางชัดเจนถึง 5 ปี เป็นสิ่งที่รัฐบาลไม่อาจหลีกเลี่ยงความรับผิดชอบไปได้ โดยเฉพาะการมีความรู้ทางเศรษฐศาสตร์ที่เพียงพอที่จะตระหนักถึงสาเหตุที่มาของการลงทุนที่ชะลอตัวลง นอกจากนี้ รัฐบาลจีนก็อยู่ในสถานะที่จะควบคุมได้ โดยผ่านช่องทางของรัฐวิสาหกิจที่มีเป็นจำนวนมากเพื่อบรรเทาผลกระทบโดยรวมลง

รัฐบาลจีนยิ่งปฏิเสธความรับผิดชอบไม่ได้ เมื่อนายกรัฐมนตรีหลี่เค่อเฉียง จบการศึกษาปริญญาเอก ด้านเศรษฐศาสตร์!